Trung Quốc 'vô địch' về khoáng sản khiến phương Tây lo sợ

Suốt vài năm qua, phương Tây đã cố gắng loại bỏ sự kiểm soát của Trung Quốc đối với các khoáng sản quan trọng. Tuy nhiên, bất chấp những nỗ lực đó, các công ty Trung Quốc đang ngày càng chiếm ưu thế hơn trong lĩnh vực này. Theo đó, họ đang mở rộng hoạt động, tăng nguồn cung và khiến giá giảm.

VÔ ĐỊCH

Morgan Bazilian, giám đốc Viện Payne tại Trường Mỏ Colorado cho biết: “Trung Quốc đang đầu tư rất lớn vào tất cả các khía cạnh của chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng”.

Lấy niken, chất cần thiết cho pin xe điện là một ví dụ. Các nhà máy chế biến của Trung Quốc đang bơm ra một lượng lớn khoáng sản từ các cơ sở mới đã làm rung chuyển thị trường.

Trong khi đó, công ty khai thác mỏ khổng lồ Glencore có trụ sở tại Thụy Sĩ đang tạm dừng hoạt động tại nhà máy niken ở New Caledonia, với lý do không thể tồn tại dù có đề nghị trợ giúp tài chính từ Paris. Công ty Horizonte Minerals của Anh, công ty có mỏ mới ở Brazil dự kiến sẽ trở thành nguồn cung lớn cho phương Tây, cho biết vào tháng trước rằng cung vượt cầu trên thị trường.

Ít nhất bốn mỏ niken ở Tây Úc đang ngừng hoạt động.

Các dự án lithium ở Mỹ và Úc đã bị hoãn hoặc đình chỉ sau khi sản lượng của các công ty Trung Quốc tăng vọt.

Mỏ của Tenke Fungurume tại Congo.

Mỏ coban chuyên dụng duy nhất ở Mỹ cũng đã đình chỉ hoạt động vào năm ngoái, 5 tháng sau khi các quan chức địa phương tham dự lễ khai trương. Chủ sở hữu của mỏ cho biết họ đang phải vật lộn chống lại làn sóng coban do Trung Quốc sản xuất từ Indonesia và Congo.

Theo Darton Commodities, năm ngoái, sản lượng coban tinh chế ngoài Trung Quốc đã giảm xuống mức thấp nhất trong 15 năm. Theo Fastmarkets, một nhà cung cấp thông tin hàng hóa, tỷ lệ khai thác lithium được thực hiện ở Trung Quốc hoặc bởi các công ty Trung Quốc ở nước ngoài đã tăng từ 14% năm 2018 lên 35% trong năm nay. Đồng thời, quy trình xử lý lithium được thực hiện ở Trung Quốc đã tăng từ 63% vào năm 2018 lên 70%, theo Fastmarkets.

Sự mở rộng chóng mặt đó đã tấn công các nhà sản xuất phương Tây. Năm ngoái, doanh số bán ô tô điện ở Trung Quốc tăng trưởng chậm hơn dự kiến đồng nghĩa với việc có ít người tham gia vào đợt tăng giá khoáng sản của Trung Quốc, góp phần khiến giá cả toàn cầu sụt giảm.

Các công ty Trung Quốc đang tiếp tục phát triển mạnh mẽ sau nhiều năm tích cực thực hiện các thương vụ thâu tóm. Zijin Mining, một công ty được nhà nước Trung Quốc hậu thuẫn cho biết họ sẽ tăng sản lượng lithium khoảng 85 lần trong năm nay từ mức thấp và thêm 5 lần nữa vào năm tới.

Sự tăng trưởng dự kiến bắt nguồn từ việc họ mua một tài sản ở phương Tây vào năm 2022 – là một mỏ cao cấp chưa được khai thác ở Argentina dự kiến sẽ bắt đầu khai thác lithium trong năm nay.

Mỏ này được phát hiện vào năm 2015 khi Waldo Perez - một nhà địa chất gốc Argentina, lấy mẫu tại một hồ nước hẻo lánh cao 13.000 feet so với mực nước biển ở dãy Andes. Đó hóa ra là một phần của mỏ lithium khổng lồ. Ông thành lập một công ty Canada tên là Neo Lithium cùng với các đối tác, đảm bảo quyền khai thác khoáng sản, niêm yết công ty trên Sở giao dịch chứng khoán Toronto và đẩy mạnh hoạt động thăm dò.

Đến năm 2021, họ quyết định bán mình.

Ba lời đề nghị tốt nhất mà công ty nhận được là từ các công ty Trung Quốc, bao gồm cả lời đề nghị trúng thầu trị giá 750 triệu USD từ Zijin, cổ đông lớn nhất của công ty này là một công ty nhà nước Trung Quốc.

"OPEC MỘT THÀNH VIÊN"

Trung Quốc có nhiều lợi thế trong cuộc đua khóa khoáng sản. Các công ty khai thác của họ có túi tiền dồi dào và năng nổ, đặt cược vào các quốc gia giàu tài nguyên chẳng hạn như Indonesia, Mali, Bolivia và Zimbabwe. Các ngân hàng nhà nước cung cấp tài chính cho các nhà máy điện và khu công nghiệp ở nước ngoài, mở đường cho đầu tư tư nhân của Trung Quốc.

Sự phát triển công nghiệp nhanh chóng của Trung Quốc cũng có nghĩa là các công ty của nước này đã dành nhiều thập kỷ để tinh chỉnh biến quặng thô thành kim loại. Họ có thể thiết lập các cơ sở mới một cách nhanh chóng và rẻ. Một bài báo được xuất bản vào tháng 2 bởi Viện Nghiên cứu Năng lượng Oxford cho biết chi phí xây dựng một nhà máy lọc lithium bên ngoài Trung Quốc cao gấp ba đến bốn lần so với việc xây dựng một nhà máy trong nước.

Ở miền đông Indonesia, các công ty Trung Quốc đã xây dựng một loạt nhà máy niken và coban hiệu quả cao trong vài năm qua sau khi làm chủ được một công nghệ mà các thợ mỏ phương Tây từ lâu bị coi là trục trặc và đắt đỏ.

Jim Lennon, giám đốc điều hành chiến lược hàng hóa tại Macquarie, một ngân hàng Úc cho biết: “Đó chỉ là năng lực kỹ thuật đơn giản, dễ hiểu mà người Trung Quốc có được mà phần còn lại của thế giới đã đánh mất. Người Trung Quốc hiện có lợi thế cạnh tranh vượt trội mà thực sự không thể đối đầu được”.

Dẫu vậy, Talon Metals đang cố gắng cạnh tranh. Công ty có trụ sở chính tại Toronto, kiểm soát trữ lượng niken dưới lòng đất dồi dào ở trung tâm bang Minnesota – mỏ mà Nhà Trắng cho biết là một phần trong kế hoạch nhằm phá vỡ sự phụ thuộc khoáng sản của Mỹ vào Trung Quốc. Bộ Năng lượng đã dành hơn 100 triệu USD cho Talon để xây dựng một nhà máy lọc dầu ở Bắc Dakota để xử lý quặng từ Minnesota và các nơi khác ở Bắc Mỹ.

Các công ty Trung Quốc đang mạnh tay khai thác lithium.

Sean Werger - chủ tịch của Talon cho biết vào tháng trước, đề cập đến tập đoàn dầu mỏ được thành lập bởi nhiều người trong số các nhà hoạch định chính sách của Mỹ nhận ra rằng chúng tôi không thể để Trung Quốc trở thành “OPEC một thành viên” đối với các khoáng sản quan trọng như niken. Cần phải để các nhà sản xuất hàng đầu thế giới cùng điều phối nguồn cung.

Tuy nhiên, một số nhà đầu tư tỏ ra không hài lòng với Talon. Nhiều nhà phân tích cho rằng các dự án bên ngoài Indonesia sẽ khó cất cánh trừ khi giá niken tăng đáng kể. Talon cho biết quặng chất lượng cao mang lại lợi thế cho họ, họ đang sử dụng các công nghệ tiên tiến để tăng doanh thu và vẫn có nhu cầu về khoáng sản do Mỹ khai thác.

Công ty Queensland Pacific Metals của Australia đang phát triển một nhà máy chế biến niken tại Australia để tinh luyện quặng nhập khẩu từ New Caledonia và bán cho General Motors. Nhưng tháng trước, Queensland Pacific cho biết họ sẽ hạn chế chi tiêu thêm cho dự án niken và thay vào đó tập trung vào việc khoan khí đốt, với lý do giá niken thấp và điều kiện thị trường đầy thách thức.

Trên thực tế, ngành công nghiệp khoáng sản là ưu tiên quốc gia của Bắc Kinh. Theo báo cáo của Viện Griffith Châu Á của Úc, đầu tư vào kim loại và khai thác mỏ của Trung Quốc đã đạt mức kỷ lục vào năm ngoái. Theo AidData, phòng thí nghiệm nghiên cứu của trường đại học tại William & Mary ở Virginia, các khoản cho vay chính thức của Trung Quốc dành cho các dự án khoáng sản ở các nước đang phát triển thường có lãi suất thấp hơn so với các khoản vay thương mại.

Trong khi đó, các công ty phương Tây gặp khó khăn trong việc vay vốn. Amos Hochstein, cố vấn năng lượng hàng đầu của Nhà Trắng cho biết trong tháng này rằng các ngân hàng phương Tây không muốn tài trợ cho các dự án ở các nước giàu khoáng sản đầy rủi ro và Trung Quốc thường là người chơi duy nhất.

Đạo luật của Mỹ được thông qua vào năm 2022 mang đến cho các nhà sản xuất xe điện những ưu đãi để mua khoáng sản trong nước hoặc từ các quốc gia mà Mỹ có hiệp định thương mại tự do. Bắt đầu từ năm tới, pin có thể bị loại khỏi chương trình trợ cấp nếu chúng chứa khoáng chất do các công ty Trung Quốc khai thác hoặc chế biến.

Thứ ba tuần trước, Nhà Trắng đã công bố mức thuế mới đối với Trung Quốc, bao gồm cả các khoáng sản quan trọng như than chì tự nhiên mà Bắc Kinh thống trị.

Các công ty khai thác phương Tây hy vọng rằng những điều khoản này cuối cùng sẽ thúc đẩy nhu cầu về khoáng sản của họ, mặc dù một số nhà sản xuất ô tô lo ngại khó có thể tìm ra giải pháp thay thế. Họ cũng hy vọng các công ty Trung Quốc sẽ giảm sản lượng.

Kent Masters, giám đốc điều hành của Albemarle - nhà sản xuất lithium lớn nhất của Mỹ cho biết trong năm nay: “Với mức giá hiện nay, tính kinh tế cho các dự án mỏ xanh mới, đặc biệt là ở phương Tây không được hỗ trợ” . Trừ khi giá tăng, Masters cho biết ông không nghĩ có “trường hợp kinh doanh” nào cho chuỗi cung ứng lithium hoàn chỉnh của phương Tây”.

Bảo Linh