Bộ Tài chính đề xuất loạt giải pháp đẩy nhanh giải ngân nguồn vốn ODA

Ảnh minh họa

Tiến độ giải ngân thấp

Để đẩy nhanh tiến độ giải ngân nguồn vốn đầu tư công năm 2024, đồng chí Bộ trưởng đã chỉ đạo toàn ngành Tài chính thực hiện đồng bộ các biện pháp, bao gồm cả vốn vay nước ngoài như: Có công văn gửi các Bộ, cơ quan trung ương và địa phương đề nghị khẩn trương thực hiện phân bổ chi tiết kế hoạch vốn đầu tư công vốn ngân sách nhà nước, kế hoạch vốn nước ngoài năm 2024, nhập dự toán trên hệ thống TABMIS. Đồng thời, Bộ Tài chính đã tổ chức các đoàn làm việc với 2 Bộ (Bộ GTVT, Bộ NN&PTNT) và 3 địa phương (Thanh Hóa, Huế và Đắc Lắc) để nắm bắt tình hình giải ngân và xử lý các vướng mắc về thủ tục giải ngân, thanh toán, các vấn đề ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các dự án; rà soát quy trình tiếp nhận hồ sơ và xử lý đơn rút vốn đảm bảo thời hạn ngắn nhất (tối đa 01 ngày làm việc đối với đơn thanh toán trực tiếp) và trả ngay cho các chủ dự án nếu hồ sơ chưa hợp lệ; trao đổi, làm việc với các nhà tài trợ đẩy nhanh tiến độ đàm phán, ký kết, hiệu lực các hiệp định vay cho các dự án đã hoàn thành thủ tục đầu tư và đã được giao KHV năm 2024, đồng thời có thông báo cho các cơ quan liên quan của phía Việt Nam các vấn đề vướng trong giải ngân. Tuy nhiên, kết quả giải ngân vốn nước ngoài 05 tháng đầu năm 2024 (tính đến ngày 15/5/2024) của các địa phương vẫn khá thấp.

Năm 2024, các địa phương được giao tổng kế hoạch vốn là 24.172,86 tỷ đồng, trong đó vốn đầu tư công là 9.456,86 tỷ đồng (53/63 địa phương), vốn vay lại là 14.716 tỷ đồng (51/63 địa phương). Tính đến 15/05/2024, tỷ lệ kế hoạch vốn các địa phương đã phân bổ và nhập Tabmis cho các dự án đối với vốn đầu tư công NSTW là 91,7% kế hoạch vốn được giao, vốn vay lại là 84,2% kế hoạch vốn được giao. Lũy kế giải ngân vốn nước ngoài của các địa phương tính đến 15/05/2024 là 5,7% kế hoạch vốn được giao (tính cho cả kế hoạch vốn cấp phát và vay lại) cao hơn cùng kỳ năm 2023 là 4,9%. Mới có 5/53 địa phương có tỉ lệ giải ngân đạt trên 15%, 28/53 địa phương chưa giải ngân vốn NSTW cấp phát bổ sung có mục tiêu cho NSĐP.

Vướng mắc trong giải ngân

Qua quá trình làm việc với các địa phương, các dự án và theo dõi số liệu giải ngân của các dự án, Bộ Tài chính thấy nổi lên các vướng mắc như sau:

Vướng mắc trong khâu điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh dự án, gia hạn giải ngân, gia hạn thời gian thực hiện, sử dụng vốn dư. Nguyên nhân chính các dự án phải xin gia hạn thời gian thực hiện, thời gian giải ngân là do các công tác triển khai dự án chậm trễ và chưa kịp thời xử lý các vướng mắc phát sinh. Có phát sinh vướng mắc về việc các dự án nhóm B sau khi địa phương hoàn thành thủ tục gia hạn giải ngân dự án (thuộc thầm quyền của HĐND tỉnh) thì phải thực hiện thủ tục gia hạn thời gian bố trí vốn (thẩm quyền của TTCP). Thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư của các địa phương tham gia thực hiện dự án Ô một phần (dự án có nhiều cơ quan tham gia) còn chưa rõ ràng, các tiểu dự án cần điều chỉnh thuộc nhóm B, thẩm quyền điều chỉnh chủ trương đầu tư là Hội đồng nhân dân tỉnh/tp trực thuộc trung ương, tuy nhiên vẫn trình lên cấp Thủ tướng Chính phủ để phê duyệt điều chỉnh.

Vướng mắc trong công tác triển khai thực hiện và giải ngân: Nhóm vướng mắc này khá đa dạng bao gồm:(i) Các vướng mắc trong khâu đầu thầu hoặc hợp đồng thương mại; (ii) Vướng mắc về giải phóng mặt bằng; (iii) Vướng mắc do điều chỉnh thiết kế; (iv) Chậm tiến hành công tác nghiệm thu, thanh toán. Đây là những vướng mắc thuộc trách nhiệm của UBND tỉnh và các ban quản lý dự án.

Vướng mắc do thiếu kế hoạch vốn (cả cấp phát và vay lại): Năm 2024, có một số địa phương đã lúng túng trong việc lập kế hoạch vốn, không dự kiến được tiến độ thực hiện dự án và số vốn cần giải ngân nên đã lập kế hoạch vốn không sát với thực tế, đặc biệt với các dự án có năm 2024 là năm giải ngân cuối cùng dẫn đến việc thiếu hoặc không có kế hoạch vốn để giải ngân.

Đề xuất một số giải pháp đẩy nhanh tiến độ giải ngân

Để phấn đấu đạt tỷ lệ giải ngân cao đối với nguồn vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài được Thủ tướng Chính phủ giao năm 2024, cần thực hiện một số giải pháp sau:

Đối với các Bộ, ngành, cơ quan quản lý: Về phía Bộ Tài chính là: (i) đảm bảo thời gian xử lý đơn rút vốn đúng qui định. (ii) Tổ chức các đoàn trực tiếp làm việc, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về đầu tư công, trong đó tập trung các dự án lớn, các địa phương được giao nhiều kế hoạch vốn; (iii) Tiếp tục trao đổi với các nhà tài trợ nhằm tháo gỡ các vướng mắc về phía nhà tài trợ như rút ngắn thời gian và đơn giản hóa thủ tục cho ý kiến không phản đối.

Về phía Bộ Kế hoạch và Đầu tư là: (i) hỗ trợ các địa phương đẩy nhanh tiến độ, thủ tục trong việc gia hạn thời gian bố trí vốn để tránh làm ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân của dự án.(ii) Hướng dẫn rõ ràng hơn cho các đia phương về thẩm quyền phê duyệt điều chỉnh dự án đối với các dự án Ô triển khai tại nhiều cơ quan.

Về phía các địa phương và Ban quản lý dự án là: (i) Các địa phương cần tiến hành rà soát, đánh giá chi tiết, cụ thể về khả năng giải ngân của từng dự án, đặc biệt lưu ý các dự án có năm lập kế hoạch là năm giải ngân cuối cùng để đảm bảo đủ vốn cho các dự án, tránh việc phải gia hạn giải ngân, gia hạn thời gian thực hiện, phát sinh nhiều thủ tục hành chính. Đối với các trường hợp không có khả năng hoàn thành khối lượng dự án theo tiến độ đặt ra, phải cắt giảm, chuyển giao kế hoạch vốn đã được giao, cần có văn bản đề xuất cắt, giảm, điều chuyển gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính trước 30/6/2024 để phối hợp thực hiện. (ii) Đối với chương trình/dự án cần điều chỉnh chủ trương đầu tư, các địa phương cần báo cáo và phối hợp chặt chẽ với Bộ Kế hoạch và Đầu tư để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chủ trương điều chỉnh đầu tư, trên cơ sở phê duyệt/quyết định của Thủ tướng Chính phủ về điều chỉnh chủ trương đầu tư, các địa phương phối hợp với Bộ Tài chính để điều chỉnh thời hạn giải ngân, điều chỉnh phân bổ vốn theo các hiệp định vay đã ký (nếu có). (iii)Đối với các dự án có vướng mắc trong công tác chuẩn bị đầu tư và triển khai dự án, các địa phương, Ban quản lý dự án có trách nhiệm khẩn trương hoàn tất các thủ tục về đầu tư, xây dựng, về di dân tái định cư, giải phóng mặt bằng để triển khai thực hiện dự án; hoàn thiện các thiết kế kỹ thuật, giải quyết các khó khăn vướng mắc trong việc đấu thầu hợp đồng; sớm xử lý các vướng mắc phát sinh trong từng khâu thực hiện dự án. (iv) Các Ban quản lý dự án trung ương của các dự án Ô do các Bộ ngành làm cơ quan chủ quản cần có hướng dẫn, tập huấn về nghiệp vụ, năng lực cho các ban quản lý dự án địa phương để đảm bảo dự án được triển khai đồng bộ, hiệu quả.

P.V