Yên Tử thần tích danh thiêng

Mây mưa Yên Tử thêm đậm đà sắc xuân.

Xuân Kỷ Hợi, Hội xuân Yên Tử có nhiều nét mới, quy mô tổ chức tráng lệ hơn, thiết thực hơn. Cơ sở vật chất phục vụ du khách thập phương dâng hương, trảy hội khang trang hơn, đàng hoàng hơn.

Uông Bí thực hiện phương châm Nhà nước và nhân dân cùng làm thu hút nguồn lực ngoài ngân sách đầu tư cho Yên Tử. Khu dịch vụ văn hóa khá đồng bộ gồm các công trình văn hóa tâm linh, dịch vụ nhà hàng ăn nghỉ văn minh. Khu nghỉ đáp ứng từ mức bình dân của người thu nhập thập, đến các vị khách có nhu cầu lưu trú khách sạn quốc tế 5 sao. Cáp treo hiện đại, kết hợp với con đường mòn được đầu tư xây dựng, trau chuốt như dải lụa mềm xuyên rừng nâng bước người đi. Con đường từ giao lộ đường QL18 đến Năm Mẫu 4 làn xe thông thoáng.

Lễ đài khai hội Yên Tử đã sẵn sàng.

Thời tiết như chiều lòng người, sớm xua đi giá rét nghiệt ngã của mùa đông vùng Đông Bắc, ban cho nắng ấm và sớm chiều những hạt mưa bay, tưới mát mầm xanh đại ngàn Yên Tử - Một vùng du lịch sinh thái trong đại ngàn gió núi, vùng du lịch tâm linh. Tục truyền: “Trăm năm tích đức tu hành, chưa đi Yên Tử chưa thành quả tu”.

Chỉ còn ít giờ nữa là tiếng trống, tiếng chuông khai mạc Lễ hội xuân Yên Tử Kỷ Hợi 2019 nổi lên vang vọng núi rừng. Trong giờ phút thiêng liêng, nhiều người bồi hồi nhớ về trầm tích Yên Tử.

Thần tích Yên Tử

Non sơn Yên Tử hình thành từ thời kỳ địa chất thứ II. Núi Yên Tử, đời trước có tên gọi khác nhau: Tượng Sơn, Bạch Vân Sơn, Tổ Sơn, Núi Xẻ. Tên núi gắn liền với sự tích như Núi Voi, bởi lẽ hình dáng núi giống như một con voi khổng lồ; Bạch Vân Sơn, núi mây trắng; Tổ Sơn là núi cao nhất trong dãy Bảo Đài Sơn này.

Còn truyền thuyết Núi Xẻ, vì núi Yên Tử cao hơn núi Yên Phụ ở bên kia sông Kinh Thầy, nghịch đạo con cao hơn mẹ, trời sai thiên lôi xuống trị tội. Trong một đêm mưa dông chớp giật, sau một tiếng sét nổ kinh hoàng, một đỉnh cao trong dãy Bảo Đài Sơn vỡ toác làm đôi. Từ sông Cấm nom rõ hình thù quả núi bị xẻ đôi, nên có tên là Núi Xẻ.

Trang trí mỹ thuật có nét văn hóa triều Trần.

Giữa cánh cung trùng điệp của núi rừng vùng Đông Bắc, Yên Tử - Chóp núi cao trên 1000m, vút lên như một tòa tháp, đã từng nổi tiếng là cảnh quan danh thắng. Các triều đại phong kiến xưa đã xếp Yên Tử vào hạng “danh sơn ngoạn mục” của đất Việt. Với cảnh trí địa linh, nơi đây là trung tâm Phật giáo của nước Ðại Việt, nơi phát tích thiền phái Trúc Lâm.

Trong quần thể di tích Yên Tử rộng lớn hiện có 11 ngôi chùa và hàng trăm am tháp. Chùa Ðồng ở trên đỉnh cao nhất 1.068m (so với mặt nước biển). Một ngọn tháp cao 3 tầng bằng đá, ngọn tháp này có từ thời “Cảnh Hưng thập cửu niên 1758” là cổ nhất. Một rừng Tháp Tổ lớn nhất Việt Nam gắn liền với những sự tích huyền thoại về ông vua nhà Trần và phái Thiền Trúc Lâm.

Du khách thập phương hành hương Yên Tử.

Hội xuân Yên Tử bắt đầu từ ngày mùng 9 tháng Giêng và kéo dài hết 3 tháng. Sau lễ Phật, tổ chức long trọng dưới chân núi Yên Tử, là cuộc hành hương của hàng vạn người leo núi lên chùa Đồng, thực hiện cuộc hành hương tôn giáo giữa thiên nhiên hùng vĩ. Thú vui trảy hội là leo núi lên chùa Ðồng ở độ cao 1068m. Đường vượt đèo cheo leo, chốc chốc lại gặp ngôi chùa, ngọn tháp cổ, con suối, thác nước trong xanh, rừng cây nguyên sinh.

Mỗi nơi là một kho tàng cổ tích thắm đượm tình người. Lên đến đỉnh núi tựa như cổng trời, một ngôi chùa toàn bộ đúc bằng đồng nguyên chất, chênh vênh trên triền đá, hương bay khói quyện trong sương sa ánh bạc. Từ trên đỉnh cao này, khi trời quang mây tạnh có thể phóng tầm mắt, chiêm ngưỡng được cả vùng biển miền Ðông Bắc.

Cho chữ cầu may.

Gần 1000 năm trước, Yên Tử được coi là “phúc địa thứ tư của Giao Châu”. Nhiều văn tự lưu giữ ở Viện Hán Nôm ghi: “Năm Tự Ðức thứ 3, vua sắc phong núi Yên Tử xếp hàng danh sơn”.

Rừng Yên Tử đẹp, ẩn chứa linh khí, ngay từ xa xưa các tín đồ đạo phật đã đến Yên Tử dựng am cỏ cầu kinh niệm Phật. Thế kỷ thứ 10, đạo sĩ An Kỳ Sinh (Yên Kỳ Sinh) đã đến nơi này tu hành và đắc đạo. Những năm sau đó, nhiều thế hệ tăng ni phật tử Việt Nam tiếp tục tìm đến Yên Tử tu hành, xây dựng chùa tháp và nhiều công trình thờ tự.

Trần triều, đạo Phật được coi là quốc đạo. Các vua nhà Trần đã phát tâm đầu tư xây dựng Yên Tử thành khu quần thể kiến trúc chùa tháp có quy mô lớn. Khởi đầu là cụ Trần Cảnh (vua Trần Thái Tông) đến Yên Tử tháng 4 năm Bính Thân (1236). Kế đó là cụ Trần Khâm (vua Trần Nhân Tông), vị vua anh hùng của 2 cuộc kháng chiến đại thắng quân Nguyên - Mông (1285 - 1288), mang lại thanh bình cho đất nước. Thời điểm vương triều hưng thịnh, nhà vua truyền ngôi cho con để tĩnh tâm nghiên cứu giáo lý đạo Phật. Năm 1299, vua Trần Nhân Tông bỏ long bào, bỏ ngai vàng thái thượng hoàng ở kinh thành đô hội, tự tìm đến non thiêng Yên Tử để tu hành.

Yên Tử sắc xuân tết Kỷ Hợi.

Trần Nhân Tông đã xây dựng lên dòng thiền Trúc Lâm, một tôn giáo tiến bộ, gắn đạo với đời. Người là vị sư tổ thứ nhất của Phật phái Trúc Lâm, mang Phật danh Ðiều Ngự Giác Hoàng. Kế tục sự nghiệp của Trần Nhân Tông là sư tổ Pháp Loa và Huyền Quang Tôn Giả. Cả 3 vị được gọi chung là Trúc Lâm Tam Tổ.

Từ đó, Yên Tử trở thành kinh đô tư tưởng của Phật phái Trúc Lâm; nơi phát tích hệ thống giáo lý gắn đạo với đời. Một tôn giáo vị nhân sinh, đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam. Tư tưởng, học thuyết của Phật phái Trúc Lâm điển hình trong 3 thế kỷ (12, 13, 14). Tinh hoa văn hóa xưa ấy hội tụ ở Yên Tử, lan tỏa đến bây giờ và hình thành một tôn giáo lớn ở Việt Nam. Yên Tử 700 năm hiển hiện Thủ đô Phật phái Trúc Lâm.

Sử sách thất truyền hoặc ghi chép không đầy đủ, nay không rõ Lễ hội Yên Tử được hình thành từ bao giờ, tục truyền từ thế kỷ 17 - 18, trên đỉnh Yên Tử, ở độ cao 1.068m đã hiện diện một ngôi chùa, gọi là Thiên Trúc Tự, mái lợp ngói đồng. Trong chùa có 2 pho tượng cũng tạc bằng đồng, ngoài hồi có một phiến đá lớn bằng phẳng được gọi là Bàn cờ Tiên; cùng với một chữ hán cổ, khổ lớn, khắc chìm sâu vào vách đá, dịch nôm là chữ “Phật”.

Yên Tử lá biếc hoa tươi môi trường sinh thái.

Cặp cáp treo xé mây mù thăng thiên đưa du khách lên chùa Đồng.

Gắn liền với lịch sử phát triển dòng thiền Trúc Lâm tại Yên Tử là việc xây dựng và hình thành một quần thể các công trình kiến trúc gồm 11 chùa và hàng trăm am, tháp, mộ, bia, tượng... Quần thể kiến trúc đồ sộ này được đặt trong một tổng thể cảnh quan hùng vĩ, thơ mộng, trải dài gần 20km, tạo thành khu di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử đặc biệt của quốc gia. Một quần thể chùa chiền, lăng tẩm như một bảo tàng lớn ngoài trời về công trình kiến trúc xây dựng cổ, một bảo tàng văn hóa phi vật thể lưu tích “Đạo” gắn với “Đời”.

Vũ Phong Cầm