Xuất khẩu văn học Việt: Những tín hiệu vui

Tiểu thuyết “Những ngã tư và những cột đèn” của nhà thơ Trần Dần sẽ đến với bạn đọc Hàn Quốc vào cuối năm 2018.

Thêm những tín hiệu vui
Tiểu thyết “Những ngã tư và những cột đèn” được nhà thơ Trần Dần hoàn thành vào năm 1966 nhưng phải đến năm 2011 mới xuất bản lần đầu tiên. Ngay sau đó, cuốn tiểu thuyết này đã trở thành hiện tượng văn học đáng chú ý của năm 2011, đồng thời nhận được rất nhiều đánh giá tốt từ phía bạn đọc cũng như giới phê bình văn chương. Chính vì vậy, khi thông tin tiểu thuyết thứ tư của nhà thơ Trần Dần được bán bản quyền tiếng Hàn là một tin vui với nhiều độc giả.

Đây là kết quả sau một thời gian giới thiệu và đàm phán với các công ty đại diện bản quyền quốc tế của Nhã Nam. Đơn vị này đã đại diện cho gia đình nhà thơ Trần Dần giới thiệu tác phẩm “Những ngã tư và những cột đèn” đến NXB IWBOOK Publishing House - NXB chuyên làm sách cho người trưởng thành được thành lập năm 2010, có trụ sở ở Seoul, Hàn Quốc thông qua đại diện bản quyền KL Management của Hàn Quốc. Theo hợp đồng ký ngày 21-6-2017, bản tiếng Hàn của cuốn tiểu thuyết sẽ được xuất bản vào cuối năm 2018.

Được biết, thông qua mạng lưới quốc tế của KL Management, Nhã Nam cũng đã gửi hồ sơ về tác phẩm này (bao gồm phần giới thiệu về tác giả và tác phẩm bằng tiếng Anh, và một phần bản dịch tiếng Anh của dịch giả David Payne) đến nhiều đại diện bản quyền tại châu Âu và Mỹ, nhận được nhiều phản hồi tích cực. Theo ông Joseph Lee, chủ tịch KL Management và bà Barbara J. Zitwer - chủ tịch Barbara J. Zitwer Agency ở New York, hai đại diện này coi “Những ngã tư và những cột đèn” là một trong những tác phẩm tiêu biểu trong danh sách của mình và tích cực giới thiệu tác phẩm này với các nhà xuất bản đến từ khắp nơi trên thế giới tại hội chợ sách Frankfurt (Đức).

Không lâu sau khi tiểu thuyết của nhà thơ Trần Dần được bán bản quyền tại Hàn Quốc, trên trang cá nhân của mình, nhà văn Nguyễn Một cũng vừa vui mừng chia sẻ tới bạn đọc thông tin tiểu thuyết “Đất trời vần vũ” được dịch ra tiếng Anh. Cuốn tiểu thuyết được xuất bản vào năm 2009 và đạt giải C cuộc thi tiểu thuyết của Hội Nhà văn Việt Nam trong năm đó. Bản dịch tiếng Anh đã được Song Pubishing thẩm định và quyết định xuất bản trong năm nay, qua bản dịch của hai dịch giả Phạm Viêm Phương và Đoàn Khương Duy. Trước đó, vào năm 2015, tiểu thuyết “Ngược mặt trời” của nhà văn Nguyễn Một cũng được Song Pubishing xuất bản với tên gọi “Journey Against The Sun”, dịch giả: Phạm Viêm Phương và Nguyễn Hoàng Phong.

Ông Joseph Lee (trái), chủ tịch KL Management và Trần Trọng Văn - con trai trưởng của nhà thơ Trần Dần.

Vẫn còn “nhập siêu” văn học
Trên thực tế, trước nhà thơ Trần Dần và nhà văn Nguyễn Một, nhiều tác giả Việt Nam có tác phẩm được ra mắt ở nước ngoài như Nguyễn Nhật Ánh, Nguyễn Việt Hà, Nguyễn Bình Phương, Nguyễn Danh Lam, Vũ Đình Giang, Phong Điệp, Nguyễn Ngọc Thuần… Tuy nhiên, những kết quả này vẫn mang tính nhỏ lẻ, chưa thực sự có ý nghĩa về quy mô.

Tại Hội nghị quốc tế quảng bá văn học Việt Nam lần thứ 2, nhà thơ Hữu Thỉnh - chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam đưa ra con số khiến ai cũng phải ngậm ngùi: Số tác phẩm văn học Việt Nam được “xuất ngoại” trong nhiều năm vừa qua là 570 tác phẩm; trong khi đó số tác phẩm văn học nước ngoài được dịch và phát hành trong nước là 13.700 tác phẩm. Gần chục năm trôi qua nhưng từ đó đến nay, tình hình xuất khẩu văn học Việt chưa có nhiều bước tiến đáng kể. Điều này là minh chứng cho thấy sự mất cân xứng trên thị trường văn học Việt Nam, và cán cân ấy đang nghiêng về phía “nhập siêu”.

Xét trong khoảng 5 năm trở lại đây, chỉ tính riêng thị thường Hàn Quốc, ngoài “Những ngã tư và những cột đèn” thì Việt Nam hầu như không có tác phẩm nào được dịch. Trong khi đó, ở chiều ngược lại là cuộc đổ bộ mạnh mẽ và có định hướng của văn học Hàn Quốc dành cho cả người lớn lẫn thiếu nhi với hàng loạt tác phẩm như: Hãy chăm sóc mẹ, Người ăn chay, Cô gà mái xổng chuồng, Điều gì xảy ra, ai biết, Tôi có quyền hủy hoại bản thân, Bố con cá gai, Thành phố với những người quen xa lạ...

Sự mất cân xứng ở thị trường văn học Việt diễn ra trong thời gian dài như vậy quả thực là một câu chuyện không vui. Bởi chúng ta đã tổ chức được ba lần Hội nghị quảng bá văn học Việt Nam vào các năm 2002, 2010 và 2015. Chúng ta cũng đã có Trung tâm dịch thuật văn học, thuộc Hội Nhà văn Việt Nam. Trong điều kiện như vậy, lẽ ra văn học Việt Nam đã có thể đường hoàng “sánh vai” cùng một số nước trong khu vực như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc; nhưng thực tế chúng ta vẫn còn khá “lép vế” so với các nước này!
Việc văn học Việt được ghi danh trên thị trường quốc tế, dù rất khiêm tốn nhưng là một nỗ lực không nhỏ của chính tác giả và những dịch giả giàu tâm huyết. Có thể kể đến những cái tên như Nguyễn Lệ Chi, Nguyễn Phan Quế Mai, Di Li, Đoàn Cầm Thi… Ngay cả hai tiểu thuyết “Những ngã tư và những cột đèn” và “Đất trời vần vũ” được xuất khẩu mới đây cũng là nỗ lực của đơn vị làm sách và của bản thân tác giả với sự hỗ trợ của người thân và bạn bè.

Nhà văn Nguyễn Một chia sẻ: “Tôi nghĩ thế giới sách quá mênh mông, nên ngoài nỗ lực cá nhân thì Hội Nhà văn cần dùng tiền được cấp của hội để lựa chọn sách hay, dịch và giới thiệu ra nước ngoài, chủ động chứ đợi một tổ chức nước ngoài chọn và dịch thì cũng không nhiều. Tôi nghĩ Hội chọn dịch sách của các nhà văn Việt Nam để giới thiệu có ích hơn là những chuyện hội hè, hỗ trợ sáng tác, nó vụn vặt và lãng phí”.

“Đã đến lúc Việt Nam bán bản quyền sách ra thế giới”. Đó là phát biểu của bà Pimolporn Yutisri- Giám đốc Tuttle-Mori Agency Bangkok, một công ty bản quyền đại diện cho nhiều NXB thế giới tại khu vực Đông Nam Á, trong khuôn khổ Hội chợ sách quốc tế Việt Nam 2017 diễn ra vào cuối tháng 8 năm nay tại Hà Nội. Phát biểu của bà Pimolporn Yutisri không hẳn là mang tính chủ quan, thiếu cơ sở; tuy nhiên, điều đó có trở thành sự thật hay không lại phụ thuộc vào chúng ta rất nhiều.

Huy Sơn