Xe tăng xích kép - bài học quý giá từ lịch sử

Nhiệm vụ đặc biệt

Năm 1955-1956, giới chức Liên Xô quyết định tạo ra một chiếc xe tăng hạng nặng mà khả năng bảo vệ và trang bị vũ khí vượt qua các mẫu hiện có, đặc biệt có tính cơ động cao khi tác chiến trên các địa hình phức tạp, đồng thời, trọng lượng chiến đấu giới hạn ở mức 60 tấn. Mẫu xe tăng hạng nặng “Đối tượng 279” (Объект 279 hay Объект 279 Котин) đã được ra đời trong khuôn khổ hợp tác giữa Nhà máy Kirov (Leningrad) và Viện nghiên cứu VNII-100. Năm 1960, nguyên mẫu đầu tiên đã được thử nghiệm.

Là một chiếc xe tăng hạng nặng, chịu được cả sóng xung kích của vụ nổ hạt nhân để chiến đấu trên địa hình xuyên quốc gia, đặc biệt là những địa hình xe tăng thông thường không thể tiếp cận (đầm lầy, đất mềm và khu vực cây bị cắt, chướng ngại vật chống tăng…) cũng như được lên kế hoạch nằm trong lực lượng dự trữ của Bộ Chỉ huy Tối cao, “Đối tượng 279” được thiết kế mới và chỉ áp dụng các giải pháp kỹ thuật mới - điều ảnh hưởng đến cấu hình và ngoại hình của nó.

Khả năng bảo vệ

Khung thân xe và tháp pháo được thiết kế mới, có khả năng bảo vệ cao nhất tại thời điểm đó. Khung được hàn từ bốn bộ phận đúc kích thước lớn có hình dạng cong phức tạp. Giáp phía trước mũi xe có thể chịu được sức công phá của đạn xuyên giáp 122mm với tốc độ ban đầu là 950m/s hoặc đạn tích lũy cỡ 90mm. Riêng vỏ giáp chiếm hơn một nửa trọng lượng chiến đấu của xe - 32 tấn. Xung quanh chu vi xe được bổ sung các tấm giáp không thể tháo rời để chống đạn tích lũy, tạo cho nó một hình dạng đặc trưng. Phần phía trước của thân xe có độ dày lớn nhất - từ 93 đến 265mm, xe có hệ thống sưởi ấm và làm mát khoang chiến đấu.

“Đối tượng 279” được áp dụng thiết kế và các giải pháp kỹ thuật mới nhất; Nguồn: topwar.ru

Do uốn cong và góc nghiêng hợp lý, độ dày của vỏ giáp tăng đáng kể, cho phép chống đạn bắn từ mọi góc độ. Phía trước và hai bên tháp pháp đúc có độ dầy từ 305mm (phía dưới) đến 217mm (phía trên); mái tháp dầy 30mm với hình dạng cong đặc trưng. Để tăng khả năng bảo vệ, mép dưới của tháp được thiết kế chìm bên trong thân xe, do đó, phần giao nhau của tháp và thân xe được che chắn kín. Giáp bảo vệ “Đối tượng 279” được coi là tốt nhất trong số các xe tăng hạng nặng Liên Xô và không thua kém các xe tăng chiến đấu chủ lực sử dụng cấu trúc bảo vệ kết hợp sau này.

Hỏa lực

Vũ khí chính của “Đối tượng 279” là pháo M-65 cỡ 130mm được trang bị chụp bù giật đầu nòng, có thể tăng tốc đầu đạn lên 1050m/s, xuyên thủng áo giáp 245mm ở cự li 2km (góc tiếp cận 0°), khai hỏa từ các vị trí được bảo vệ ở khoảng cách hơn 12km. Phương tiện điều khiển hỏa lực bao gồm thiết bị đo xa-ngắm lập thể TPD-2C, thiết bị ngắm ban đêm TPN và bộ ổn định hai mặt phẳng Groza, giúp tăng cao độ chính xác của hỏa lực. Tổ hợp quan sát được trang bị một số thiết bị tự động hóa, chỉ được sử dụng rộng rãi trong các dự án sau này.

Cơ số đạn “Đối tượng 279” gồm 24 viên do thể tích hạn chế bên trong xe tăng. Một số viên đạn được đặt trên giá và việc nạp đạn được thực hiện bởi một thiết bị cơ giới hóa chạy bằng điện, cho phép đạt tốc độ bắn 5-7 viên/phút. Vũ khí bổ sung gồm súng máy hạng nặng đồng trục 14.5x114mm KPV (cơ số đạn 800 viên) có thể được sử dụng để chống lại binh lính địch, xe không được bảo vệ và bọc thép hạng nhẹ, hoặc để bắn dò trước khi sử dụng pháo.

Khả năng cơ động

Xe tăng được trang bị động cơ diesel 2DG8-M có công suất 1.000 mã lực, hộp số thủy lực một dòng 3 tốc độ, bốn bánh răng chủ động - một bánh cho mỗi dải xích. Hệ vận động được bố trí trên hai dầm dọc đặt dưới đáy với 24 bánh xe (6 bánh trên mỗi băng xích) cùng hệ thống treo thủy lực, sau đó, thay bằng hệ thống khí nén. Mỗi băng xích gồm 81 mảnh với chiều rộng 580mm. Hệ vận động "Đối tượng 279" mặc dù phức tạp, chỉ nặng 10 tấn - nhẹ hơn 500kg so với xe tăng hạng nặng T-10.

“Đối tượng 279” tại bảo tàng xe tăng Kubinka; Nguồn: topwar.ru

Với công suất riêng 16,7 mã lực/tấn, "Đối tượng 279" đạt tốc độ 55km/h và có dự trữ hành trình 300km. Hệ vận động đặc biệt giúp giảm áp suất mặt đất riêng xuống 0,6 kg/cm2 - tương đương xe tăng hạng nhẹ PT-76, có tác động tích cực đến tính việt dã và tính cơ động của xe tăng trên nền đất có khả năng chịu lực thấp. Khả năng cơ động được nâng cao nhờ được trang bị thiết bị để vượt chướng ngại nước bằng gồm ống chuyên dụng cao 4,5m, giúp "Đối tượng 279" vượt qua mương nước sâu vài mét. Không cần chuẩn bị và thiết bị phụ trợ, nó có thể vượt qua rãnh sâu 1,2m.

Các vấn đề liên quan

Cùng với các lợi thế, "Đối tượng 279"có một số nhược điểm đáng kể, liên quan đến sản xuất, sử dụng, và chất lượng chiến đấu. Do kết hợp mức độ bảo vệ cao và giới hạn về khối lượng đã dẫn đến việc giảm mạnh thể tích bên trong thân xe và tháp pháo, chỉ còn 11,5m3, trong đó, 7,6m3 ở các khoang và 3,87m3 ở khoang động lực, tạo ra khó khăn trong cách bố trí các tổ hợp, và trong tương lai có thể làm phức tạp việc hiện đại hóa xe. Ngoài ra, do bố trí quá khít, nếu bị bắn xe, này có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng hơn so với các xe loại khác.

Tổ hợp vũ khí của "Đối tượng 279" hiệu quả và mạnh, nhưng cũng phức tạp và tốn kém với nhược điểm là số lượng đạn pháo ít, và nòng pháo tương đối dài. Xe cần chứa được nhiều đạn hơn - đòi hỏi phải bố trí lại toàn bộ khoang chiến đấu; khi lái xe trên địa hình chia cắt, nòng súng (cách mũi xe gần 3,5m) có nguy cơ bị chọc vào đất. Hệ vận động gồm bốn băng xích quá phức tạp khi sản xuất và vận hành, bảo trì bất kỳ tổ máy nào cũng theo quy trình phức tạp và cần thiết bị chuyên dụng.

Nòng pháo quá dài là một trong những nhược điểm của “Đối tượng 279”; Nguồn: topwar.ru

Trong các thử nghiệm, người ta nhận thấy, độ tin cậy của hệ thống treo“Đối tượng 279” không cao; khi xe vận động trên đất mềm, tổn thất năng lượng quá mức; xe hoạt động không hiệu quả trong các khu vực đầm lầy, khi quay xe trên bãi đất, xích có thể vùi chìm xuống đất, tăng độ trì; hệ vận động rất dễ bị tổn thương bởi các thiết bị nổ; chi phí sản xuất, bảo trì, sữa chữa nói chung phức tạp và tốn kém; và không thể giảm chiều cao tổng thể của xe tăng.

Một số nhược điểm của “Đối tượng 279” có thể được khắc phục trong quá trình tinh chỉnh, nhưng một số khác đòi hỏi phải tái thiết kế toàn bộ cấu trúc. Ngay trong năm 1960, một số giải pháp đã được thực hiện, và xe tăng thử nghiệm thứ hai và thứ ba với thiết kế sửa đổi đã xuất xưởng, tuy nhiên, chúng không được gửi đến bãi thử vì các ngành công nghiệp được lệnh phát triển xe tăng hạng trung thay vì xe tăng hạng nặng.

Kinh nghiệm quý giá

Dự án mang mã số 279 đã sử dụng một số giải pháp táo bạo và mới để nâng cao các đặc tính kỹ thuật và chiến thuật cơ bản. Một số trong số này sau đó đã được hoàn thiện và áp dụng trong các dự án mới, như điều khiển hỏa lực. Các giải pháp khác vẫn còn lưu giữ, do lỗi thời và sự xuất hiện của những dòng tăng thành công hơn. Thiết kế ban đầu với vỏ giáp tăng cường của “Đối tượng 279” không còn được sử dụng, thay vào đó, trong các dự án mới, vỏ giáp kết hợp đã được sử dụng, đáp ứng đòi hỏi khả năng bảo vệ cao với giới hạn về trọng lượng.

Hệ vận động dùng xích kép cũng không được áp dụng cho các dự án mới - do sự phức tạp và mức độ thuận tiện. “Đối tượng 279” đã và vẫn là một dòng tăng độc nhất vô nhị, cho thấy những ưu và nhược điểm của các giải pháp đã áp dụng. Tuy không được sản xuất loạt và không trở thành nền tảng cho các dòng tăng và biến thể mới, mẫu xe độc đáo này đã cung cấp các kinh nghiệm quý giá cho sự phát triển lâu dài của xe tăng-bọc thép Nga./.

Theo Lê Ngọc/VOV