Xây dựng mạng lưới tổ chức SHTT của các viện/ trường

Doanh nghiệp - Viện nghiên cứu - Trường Đại học cần có mạng lưới SHTT để nâng cao giá trị tài sản trí tuệ. Ảnh: VGP/Thu Cúc

Đây là thông tin được đưa ra tại hội thảo “Tăng cường khả năng quản lý, thúc đẩy hoạt động sở hữu trí tuệ trong viện nghiên cứu, trường đại học” ngày 6/12 tại Hà Nội.

Theo Phó Cục trưởng Cục SHTT Phan Ngân Sơn, giá trị tài sản trí tuệ có thể lớn hơn rất nhiều so với giá trị các tài sản hữu hình. Việc bảo hộ và khai thác hiệu quả giá trị tài sản trí tuệ góp phần thúc đẩy phát triển nền kinh tế, nâng cao năng lực, vị thế của các doanh nghiệp, tổ chức khoa học giúp tạo ra các sản phẩm có giá trị lớn, có khả năng cạnh tranh cao trên thị trường trong và ngoài nước.

Theo thống kê của Liên đoàn Kế toán Quốc tế, nếu như vào những năm 1975, tài sản hữu hình chiếm đến 83% giá trị của doanh nghiệp thì sau 40 năm, con số này chỉ còn 16%. Điều này rõ ràng cho thấy tầm quan trọng của tài sản vô hình đối với việc định giá các doanh nghiệp trên thị trường. Cũng theo thống kê năm 2013, 80% giá trị của doanh nghiệp đưa lại là do quản lý tài sản vô hình, 20% là hữu hình.

Ông Phan Ngân Sơn cho biết, tại Việt Nam, trước đây tình trạng đăng ký bảo hộ quyền SHTT của các viện/ trường còn chiếm tỷ lệ thấp so với kết quả nghiên cứu của nhà khoa học và lượng đơn Cục SHTT nhận được. Ông Sơn nêu ví dụ, năm 2015, số lượng đăng ký sáng chế của các viện/ trường chỉ chiếm ¼ so với tổng số đơn của các nhà sáng chế Việt Nam. Nhưng đến năm 2017 tăng lên trên 30%, sự gia tăng số đơn cho thấy nhận thức của các Viện, trường được nâng cao. Tuy nhiên vẫn còn có nhiều hạn chế trong hoạt động của các viện/ trường.

Hạn chế đầu tiên có thể thấy, phần lớn các viện/ trường chưa có chính sách riêng về SHTT phù hợp với điều kiện hoạt động của trường. Một số trường có chính sách phân định về quyền sở hữu để phân chia lợi nhuận khi tài sản trí tuệ được thương mại hóa, tuy nhiên phần nhiều các trường chưa có.

Thứ 2, mặc dù nhận thức về SHTT trong các viện/ trường hai năm trở lại đây được gia tăng rõ rệt nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra, việc xác lập quyền bảo hộ sáng chế cho các sản phẩm nghiên cứu khoa học chưa được nhận thức một cách đầy đủ. Đặc biệt, các nhà khoa học chưa đánh giá đúng về khả năng bảo hộ sáng chế cho sản phẩm nghiên cứu nên chưa tiến hành đăng ký. Nguyên nhân thứ 3 là do các viện/ trường chưa có một tổ chức có chức năng về SHTT và chuyển giao công nghệ để hỗ trợ cho các nhà khoa học, tức là chưa có một nguồn nhân lực chuyên nghiệp về SHTT trong các viện/ trường.

Vấn đề tiếp theo là việc khai thác thông tin sáng chế của các viện/ trường không được chú trọng, gây ra tình trạng lãng phí nguồn nhân lực, đôi khi các nghiên cứu bị trùng lặp với giải pháp có sẵn trên thế giới nên không hoạch định được chiến lược nghiên cứu hiệu quả và dài hạn.

Hạn chế cuối cùng là mặc dù những năm gần đây số lượng đăng ký bài báo trên các tạp chí của viện/ trường gia tăng đáng kể, tuy nhiên đa phần các nhà khoa học cũng không nhận thức được cần phải tiến hành đồng thời đẩy mạnh công bố các bài báo khoa học, song song với đó là bảo hộ các sản phẩm khoa học của mình.

Hiện, Cục SHTT là đơn vị được Bộ KH&CN giao cho quản lý Chương trình phát triển tài sản trí tuệ (Chương trình 68) , trong Chương trình này có các dự án nâng cao năng lực SHTT cho các trường đại học, tổ chức các lớp đào tạo chuyên sâu, tạo nguồn nhân lực chuyên nghiệp, không những cho các viện/ trường mà cho cả các thành phần khác như doanh nghiệp, nhà quản lý, các địa phương cũng như các nhà thực thi…để tạo ra nguồn nhân lực trong hệ thống SHTT.

Đặc biệt, Chương trình đã hỗ trợ bảo hộ, quản lý và phát triển tài sản trí tuệ cho gần 30 sản phẩm đặc thù của địa phương về bảo hộ SHTT, kiểm soát nguồn gốc, chất lượng sản phẩm được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ theo chuỗi. Hỗ trợ bảo hộ ra nước ngoài cho các sản phẩm chủ lực của địa phương. Cục SHTT đang tiến hành lập hỗ trợ lập và nộp hồ sơ đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý tại Nhật Bản cho 3 sản phẩm là Thanh long Bình Thuận, Cà phê Buôn Ma Thuột và Vải thiều Lục Ngạn.

Cục SHTT cũng đang cùng WIPO triển khai Dự án khởi tạo môi trường SHTT nhằm tạo ra một hệ sinh thái SHTT, tức là xây dựng một mạng lưới các tổ chức SHTT của các viện/ trường. Để làm được điều này, trước tiên các viện/ trường phải xây dựng được một tổ chức có chuyên môn, có chức năng riêng biệt về SHTT và chuyển giao công nghệ. Cùng với dự án sẽ xây dựng được một mạng lưới kết nối tạo ra hệ sinh thái SHTT. Các mạng lưới này tại các trường sẽ giúp cho hoạt động SHTT các viện/ trường phát triển mạnh mẽ, trong đó có nguồn nhân lực đã được đào tạo chuyên môn, bài bản.

Thu Cúc