Xây dựng cơ chế, môi trường và niềm tin để trí tuệ kiều bào hội tụ, tỏa sáng

Đảng và Nhà nước xác định kinh tế tư nhân là một trong những động lực quan trọng của nền kinh tế. Theo ông, cộng đồng doanh nhân và trí thức kiều bào có thể phát huy vai trò trong những lĩnh vực nào để góp phần thúc đẩy kinh tế tư nhân ở Việt Nam, đặc biệt trong chuyển giao công nghệ, đổi mới sáng tạo và tham gia chuỗi giá trị toàn cầu?

Tôi cho rằng cần thành lập và đưa vào hoạt động mô hình “trung tâm nghiên cứu và phát triển” (R&D) trong các đơn vị sự nghiệp công lập, tập đoàn nhà nước và tư nhân, đặc biệt đối với một số ngành công nghiệp chiến lược, công nghệ cao, công nghiệp kết nối.

Mục tiêu của mô hình R&D là giải quyết trực tiếp các vấn đề thực tiễn trong sản xuất, khai thác, chuyển đổi số, góp phần hiện đại hóa và tối ưu hóa quy trình sản xuất.

Đây cũng là môi trường thuận lợi để tận dụng trí tuệ người Việt Nam trên toàn cầu, giúp đội ngũ chuyên gia trong nước tiến gần hơn với trình độ khoa học quốc tế, từng bước tự chủ về công nghệ.

Quan trọng hơn, mô hình này tạo cơ hội để đội ngũ chuyên gia, trí thức người Việt Nam ở nước ngoài tham gia giải quyết những vấn đề của đất nước cùng các nhà khoa học trong nước, qua đó tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, khơi dậy tinh thần tự hào dân tộc.

Việc thu hút trí thức Việt kiều vào hoạt động R&D cũng mở đường để các chuyên gia và bạn bè quốc tế đến Việt Nam hợp tác nghiên cứu, thể hiện tinh thần ngoại giao đa phương, ngoại giao khoa học – một hướng đi được Đảng ta nhấn mạnh trong Nghị quyết số 59-NQ/TW về hội nhập quốc tế trong tình hình mới.

PGS.TS. Trần Lê Hưng chụp ảnh lưu niệm cùng Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng. (Nguồn: Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài)

Ông có thể chia sẻ thêm về vai trò của R&D trong việc kết nối giữa nhà nước – nhà trường – doanh nghiệp, cũng như trong đào tạo nhân lực chất lượng cao?

Các trung tâm R&D cần liên kết chặt chẽ với các trường đại học và viện nghiên cứu để đào tạo thế hệ kế cận có năng lực, trình độ cao, sẵn sàng đóng góp vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Đây chính là bước cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, trong đó nhấn mạnh mô hình kết nối “Nhà nước – nhà trường – doanh nghiệp”.

Các đề tài nghiên cứu từ R&D sẽ được phối hợp, theo dõi và tài trợ bởi Bộ Khoa học và Công nghệ nhằm đảm bảo chất lượng và tính ứng dụng thực tế.

Điều này cũng góp phần sớm đưa Nghị quyết số 57-NQ/TW vào cuộc sống, với mục tiêu huy động 3% chi ngân sách cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, cũng như nâng tỷ trọng đóng góp của yếu tố năng suất tổng hợp (TFP) lên trên 55%, ngang tầm các quốc gia trong khu vực.

Sản phẩm của các R&D – bao gồm công bố khoa học, bằng sáng chế, sáng kiến kỹ thuật, sẽ giúp tăng tỷ lệ ứng dụng tri thức vào sản xuất, trực tiếp góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế tư nhân Việt Nam.

Nghị quyết số 71-NQ/TW, Đảng ta xác định giáo dục và đào tạo là đột phá chiến lược. Theo ông, Việt Nam nên làm gì để kết nối các trường, viện, doanh nghiệp trong nước với mạng lưới trí thức, sinh viên Việt Nam ở nước ngoài?

Đảng ta luôn coi con người là trung tâm, chủ thể và mục tiêu của sự phát triển. Vì vậy, công tác phát hiện, bồi dưỡng, đào tạo tài năng trẻ; thu hút, trọng dụng và gìn giữ nhân tài cần được đẩy mạnh, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Chính phủ đã ban hành Nghị định số 179/2024/NĐ-CP về chính sách thu hút người tài, cùng chủ trương thu hút ít nhất 100 chuyên gia hàng đầu về nước làm việc, điều này thể hiện tầm nhìn chiến lược và quyết tâm cao của Đảng, Nhà nước.

Tuy nhiên, bên cạnh chính sách đãi ngộ tài chính, cần tạo môi trường làm việc hấp dẫn, cơ hội thăng tiến và khả năng hòa nhập để nhân tài gắn bó lâu dài.

Đặc biệt, cần quan tâm phát hiện và bồi dưỡng thế hệ trẻ người Việt ở nước ngoài (F1, F2...), bởi họ là nguồn lực quý giá, có khả năng kết nối Việt Nam với thế giới.

Bên cạnh tri thức, cần chú trọng giáo dục lòng yêu nước, ý thức dân tộc, bảo tồn văn hóa Việt Nam, giúp thế hệ trẻ hướng về Tổ quốc và tự hào với cội nguồn.

Các cuộc thi, giải thưởng về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, văn hóa được tổ chức định kỳ có thể trở thành kênh quan trọng để phát hiện nhân tài, khơi dậy tinh thần sáng tạo của lớp trẻ người Việt toàn cầu.

Những trí thức, tài năng trẻ không chỉ là sứ giả của Việt Nam mà còn là những chiến sĩ tiên phong trên mặt trận tư tưởng góp phần lan tỏa hình ảnh đất nước, phản bác luận điệu sai trái, đồng thời thúc đẩy ngoại giao nhân dân, ngoại giao khoa học và ngoại giao văn hóa trong thời đại số.

Tôi tin rằng người Việt Nam dù ở đâu, nếu có cơ hội được cống hiến cho đất nước, đều sẽ sẵn sàng. Điều quan trọng là chúng ta tạo được cơ chế, môi trường và niềm tin để trí tuệ Việt hội tụ và tỏa sáng.

Khi Đảng, Nhà nước và nhân dân cùng chung khát vọng, khi người Việt trong và ngoài nước kết nối thành mạng lưới sáng tạo toàn cầu, Việt Nam hoàn toàn có thể đạt mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, hùng cường vào giữa thế kỷ XXI.

Chu An