Xác định giá trị tốt hay xấu

Các giá trị tốt là 1) mang tính thực tế, 2) có tính xây dựng xã hội, 3) thức thời và có thể kiểm soát.

Các giá trị xấu là 1) mê tín, 2) phá hoại xã hội, 3) thiếu thức thời hoặc khó kiểm soát.

Trung thực là một giá trị tốt bởi vì nó là thứ mà bạn có thể hoàn toàn kiểm soát, nó phản ánh thực tế và mang lại lợi ích cho những người khác (dù đôi khi không mấy dễ chịu). Sự nổi tiếng, ngược lại là một giá trị xấu. Nếu đó là giá trị của bạn và nếu như thước đo của bạn là trở thành anh chàng/cô nàng đình đám nhất trong buổi khiêu vũ, thì nhiều điều xảy ra sẽ nằm ngoài khả năng kiểm soát của bạn: Bạn không biết có ai khác sẽ tới dự sự kiện ấy, và có thể bạn còn không biết một nửa số người tham gia là ai. Thứ hai là, giá trị/thước đo này không được xây dựng dựa trên thực tế: Bạn có thể cảm thấy mình nổi bật hay không nổi bật, trong khi thực ra bạn đếch có manh mối nào về việc người ta thực sự nghĩ gì về bạn. (Ghi chú ngoài lề: Như một quy luật, những người thường hay lo lắng người khác nghĩ gì về mình đều sợ hãi tất cả thứ nhảm nhí mà họ nghĩ về chính mình như một phản xạ).

Một vài ví dụ về giá trị tốt đẹp, lành mạnh là: trung thực, đổi mới, nhạy cảm, dám đứng lên vì bản thân và vì ai đó, tự trọng, ham hiểu biết, khoan dung, khiêm tốn, sáng tạo.

Một số ví dụ về giá trị xấu, thiếu lành mạnh: chiếm ưu thế nhờ thao túng hay bạo lực, quan hệ lang chạ bừa bãi, lúc nào cũng cảm thấy mình tốt đẹp, luôn trở thành tâm điểm chú ý, không phải ở một mình, được mọi người yêu thích, trở nên giàu có vì giàu có, hiến tế những con vật bé nhỏ cho những kẻ ngoại giáo.

Ảnh: jorgenmac.

Bạn sẽ thấy rằng những giá trị tốt đẹp, lành mạnh đều có thể đạt được từ bên trong chúng ta. Những thứ như sáng tạo hay khiêm tốn có thể được thực hiện ngay lúc này. Bạn chỉ việc định hướng tâm trí theo cách nhất định để thử nghiệm nó. Đây là những giá trị thức thời, có thể kiểm soát được và gắn kết bạn với thế giới hơn cả mong đợi.

Những giá trị xấu thường phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài - bay trên phi cơ riêng, được nghe rằng bạn luôn đúng, làm chủ một ngôi nhà ở quần đảo Bahamas thuộc Tây Ấn, ăn bánh ngọt cannoli trong khi được ba em vũ nữ thoát y phục vụ. Các giá trị xấu đôi khi cũng mang tới niềm vui và khoái lạc nằm ngoài tầm kiểm soát của bạn và thường đòi hỏi những cách thức thiếu tính xây dựng xã hội hay mê tín mới có thể đạt được.

Các giá trị đều liên quan tới sự ưu tiên. Mọi người đều khoái một chiếc cannoli ngon lành hay một ngôi nhà ở quần đảo Bahamas. Câu hỏi đặt ra là về những ưu tiên của bạn. Bạn ưu tiên cho những giá trị nào hơn, và chúng ảnh hưởng gì tới quyết định mà bạn đưa ra?

Giá trị lớn nhất của Hiroo Onoda là tuyệt đối trung thành và phục vụ Nhật hoàng. Giá trị này, trong trường hợp bạn không tự mình kết luận được khi đọc về ông, bốc mùi còn hơn cả mấy cuộn sushi thiu. Nó dẫn đến những vấn đề cực nghiêm trọng đối với Hiroo - có thể kể như, ông bị mắc kẹt trên một hòn đảo hoang và sống nhờ vào lũ sâu bọ, côn trùng trong ba mươi năm. Ôi, ông ấy còn sát hại cả những người dân địa phương vô tội nữa chứ! Vì thế, mặc dù Hiroo tự nhìn nhận mình là một kẻ thành công, và bất chấp ông đã sống đúng với những thước đo của mình, tôi cho rằng chúng ta đều đồng ý rằng cuộc đời ông cũng tệ - không ai trong chúng ta sẵn lòng đổi vai cho ông nếu có cơ hội, chứ đừng nói đến việc sẽ thực hiện những việc ông làm.

Dave Mustaine đạt được thành công và danh vọng lớn mà vẫn cảm thấy thất bại. Đó là bởi ông đã lựa chọn một giá trị tệ hại dựa trên việc so sánh tùy tiện với thành công của những người khác. Giá trị này đã gây ra cho ông những vấn đề tồi tệ như, “Tôi cần phải bán được 150 triệu bản thu âm, rồi sau đó mọi thứ sẽ thật tuyệt”, và “Chuyến lưu diễn tới của tôi chẳng cần gì ngoài một cái sân vận động” - những vấn đề mà ông cho rằng mình cần phải giải quyết thì mới hạnh phúc được. Chẳng có gì ngạc nhiên khi ông không hạnh phúc.

Ngược lại, Pete Best đã thay đổi bất ngờ. Dù có tuyệt vọng và quẫn trí vì bị đuổi khỏi ban nhạc the Beatles, khi nhiều tuổi hơn, ông học cách ưu tiên cho những điều ông quan tâm và đã có thể đánh giá cuộc đời mình ở một phương diện mới. Bởi thế, Best trở thành một người đàn ông hạnh phúc và khỏe mạnh, có một cuộc sống dễ chịu và gia đình hạnh phúc - những điều mà, mỉa mai thay, cả bốn thành viên của the Beatles phải mất hàng thập kỷ vật lộn để đạt tới hay giữ được.

Khi ta có những giá trị tồi tệ - đó là những tiêu chuẩn tồi tệ mà chúng ta tự đặt ra cho chính mình và cả những người khác - chúng ta cơ bản đã quan tâm tới những điều vô nghĩa, những điều khiến cuộc đời ta trở nên tệ hại hơn. Nhưng khi lựa chọn những giá trị tốt đẹp hơn, chúng ta có thể chuyển hướng những việc ta quan tâm sang những thứ tốt hơn, có ý nghĩa hơn, những việc có thể cải thiện tình trạng sức khỏe hay kinh tế khiến ta được hạnh phúc, vui vẻ và thành công như là tác dụng phụ.

Điều này, nói ngắn gọn chính là “cải thiện bản thân”: Ưu tiên cho những giá trị tốt hơn, lựa chọn bận tâm tới những thứ tốt hơn. Bởi vì, khi bận tâm tới những thứ tốt hơn, bạn sẽ có những vấn đề tốt hơn để giải quyết. Và khi đối diện với những vấn đề tốt hơn, bạn sẽ có cuộc sống tốt đẹp hơn.