Vướng mắc trong triển khai tuyến cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng

Các đơn vị triển khai thi công tuyến cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn.

Hữu Nghị quan là cửa khẩu quốc tế lớn nhất Việt Nam, dòng chảy giao thương quan trọng bậc nhất giữa Việt Nam và Trung Quốc. Cửa khẩu này có tác động không nhỏ đến phát triển kinh tế nhiều địa phương, nhất là các tỉnh phía bắc. Tuyến cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng chính là huyết mạch của hành lang kinh tế Nam Ninh (Trung Quốc) - Lạng Sơn - Hải Phòng - Quảng Ninh. Việc rút ngắn thời gian giao thông từ Hà Nội và các địa phương tới Hữu Nghị quan, chắc chắn sẽ mang lại lợi thế khác biệt cả về kinh tế lẫn đời sống.

Trong cuộc làm việc với lãnh đạo chủ chốt tỉnh Lạng Sơn ngày 24-9-2018, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã giao nhiệm vụ cụ thể về việc thu xếp vốn cho dự án này. Theo đó, giao Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) chỉ đạo Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam (VietinBank) giải quyết các vướng mắc về tín dụng của nhà đầu tư, bảo đảm một đầu mối thu xếp vốn để khẩn trương thực hiện đoạn cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng (gồm 17,5 km đoạn kết nối đến các cửa khẩu Tân Thanh, Cốc Nam) với mục tiêu hoàn thành và đưa vào khai thác toàn tuyến đường cao tốc từ Hà Nội đến cửa khẩu Hữu Nghị quan vào năm 2020,… nhằm kết nối với tuyến đường cao tốc Đồng Đăng (Lạng Sơn) - Trà Lĩnh (Cao Bằng) sẽ triển khai trong thời gian tới.

Khi làm việc với lãnh đạo chủ chốt tỉnh Cao Bằng ngày 23 và 24-11-2018, nhận thấy tiến độ của dự án Hữu Nghị - Chi Lăng gặp vướng mắc, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tiếp tục giao NHNN chỉ đạo VietinBank khẩn trương tháo gỡ các vướng mắc, thống nhất cùng Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) đồng tài trợ, thu xếp tín dụng cho dự án trong tháng 12-2018, bảo đảm hoàn thành dự án này trong năm 2020 như chỉ đạo trước đó, đồng thời làm cơ sở triển khai tuyến cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh trong giai đoạn 2019 - 2025.

Để tháo gỡ một phần khó khăn, Thủ tướng giao NHNN chủ trì, cùng Bộ Tài chính xử lý kiến nghị tăng vốn điều lệ của VietinBank để ngân hàng này có đủ điều kiện thu xếp vốn cho các dự án BOT. Trước sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng, NHNN và VietinBank đã triển khai các bước để thực hiện. Tuy nhiên, qua quá trình rà soát, các ngân hàng này đã nhận thấy một số bất cập, vướng mắc về cơ chế, chính sách, ảnh hưởng lớn đến phương án tài chính của dự án.

Theo phương án tài chính ban đầu, tuyến cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn được hoàn vốn bằng hai trạm thu phí. Tuy nhiên, để bảo đảm vấn đề an sinh xã hội, UBND tỉnh Lạng Sơn, Bộ Giao thông vận tải và nhà đầu tư Đèo Cả đã thống nhất phương án giảm đi một trạm thu phí. Ngoài ra, số đối tượng người dân địa phương được miễn giảm phí khi qua trạm cũng tăng gấp 10 lần phương án ban đầu (thực tế tính toán có khoảng 5.000 xe được miễn giảm, trong khi phương án tài chính ban đầu chỉ có 500 xe). Sự điều chỉnh và phát sinh đó đã khiến cả hai dự án đường cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn và Hữu Nghị - Chi Lăng với tổng mức đầu tư lớn lại chỉ có nguồn thu duy nhất từ một trạm thu phí (tại Km93+160 trên quốc lộ 1).

Theo tính toán của VietinBank chi nhánh Hà Nội, sự điều chỉnh này khiến nguồn trả lãi vay gốc của ngân hàng bị thiếu hụt tới hàng trăm tỷ đồng (660 tỷ đồng cho bốn năm đầu của dự án Bắc Giang - Lạng Sơn và 112 tỷ đồng cho hai năm đầu dự án Hữu Nghị - Chi Lăng) so với phương án tài chính ban đầu. Như vậy, nếu không giải quyết được bài toán nguồn thu, không những VietinBank không thu xếp được vốn cho tuyến cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng mà còn có thể phải dừng giải ngân cho dự án trọng điểm sắp hoàn thành là Bắc Giang - Lạng Sơn từ tháng 2-2018, trong khi dự án này đang được dốc toàn lực thi công và phấn đấu tiết kiệm cho Nhà nước một khoản kinh phí không nhỏ. Nếu bài toán này không tìm ra đáp án kịp thời và chính xác, nguy cơ trước mắt là cả hai dự án đều không thể hoàn thành đúng hạn.

Khi triển khai thực hiện dự án, UBND tỉnh Lạng Sơn đề xuất Chính phủ giao UBND tỉnh làm cơ quan quản lý nhà nước tại dự án. Chính vì vậy, UBND tỉnh Lạng Sơn đóng vai trò quyết định trong việc thành bại của cả hai dự án, có trách nhiệm tháo gỡ những vướng mắc của dự án bằng các giải pháp điều chỉnh cơ chế, chính sách trong thẩm quyền và đề xuất Chính phủ tháo gỡ những vướng mắc vượt thẩm quyền. Có rất nhiều giải pháp lựa chọn đã được các bên liên quan đưa ra nhằm tháo gỡ “điểm nghẽn” tín dụng cho dự án như rà soát lại thực tế đối tượng miễn giảm, điều chỉnh mức thu phí, phục hồi thêm một trạm thu phí như phương án ban đầu hoặc huy động các nguồn vốn khác từ ngân sách, quỹ đất và hạ tầng trên địa bàn.

Tổng Giám đốc Công ty cổ phần BOT Bắc Giang - Lạng Sơn Nguyễn Quang Vĩnh cho biết, trong trường hợp UBND tỉnh Lạng Sơn không thể thực hiện được các giải pháp nêu trên, nhà đầu tư kiến nghị ưu tiên sử dụng nguồn thu từ trạm thu phí duy nhất (Km93+160 trên quốc lộ 1) để hỗ trợ dòng tiền trả nợ cho dự án Bắc Giang - Lạng Sơn, nhằm đưa dự án về đúng tiến độ. Đồng thời, chấp nhận tạm dừng việc thực hiện dự án Hữu Nghị - Chi Lăng, báo cáo Chính phủ có biện pháp tháo gỡ. Về phần mình, nhà đầu tư đang nỗ lực hết sức để kiến nghị các cơ quan hữu quan tìm giải pháp tối ưu trong khả năng để tháo gỡ bế tắc.

Bài và ảnh: LINH TRANG