Vụ hàng nghìn tỷ chênh lệch tại các dự án ODA: Phó Thủ tướng yêu cầu các Bộ vào cuộc làm rõ!

Kiến nghị của Bộ Tài chính về xử lý thông tin do Báo Lao động nêu ngày 20/5/2019 tại bài báo “Hàng nghìn tỷ chênh lệch tại các dự án ODA bị kiểm toán phát hiện” đã cho thấy quá nhiều bất cập trong vấn đề thực thi vốn ODA.

Dự án nâng cao an toàn cầu đường sắt trên tuyến Hà Nội - TP. Hồ Chí Minh. Ảnh: TTXVN

Quá nhiều bất cập

Theo đó, qua kiểm toán 9 công trình, 23 dự án, Kiểm toán Nhà nước chỉ ra rằng, các dự án sử dụng vốn ODA có hiệu quả sử dụng chưa tương xứng, chất lượng công trình chưa cao, công nghệ chưa thực sự tiên tiến, chưa tương xứng với nguồn lực đầu tư; các định mức, đơn giá vật tư đặc thù quá cao, tổng mức đầu tư thay đổi nhiều lần, giải ngân chậm. Cụ thể:

Việc đàm phán, ký kết Hiệp định vay vốn gặp những ràng buộc bất lợi dẫn đến phải chỉ định thầu cho nhà thầu nước ngoài như Dự án Cát Linh - Hà Đông phải chỉ định thầu cho nhà thầu Trung Quốc 13.751 tỉ đồng chiếm 77% tổng mức đầu tư (TMĐT).

Việc sử dụng hàng hóa, dịch vụ có nguồn gốc từ bên cho vay như Dự án Xây dựng tuyến đường sắt đô thị số 1 TP.Hồ Chí Minh, tuyến Bến Thành - Suối Tiên: Sử dụng hàng hóa, dịch vụ có nguồn gốc từ Nhật Bản từ 30% trở lên, nhà thầu chính phải là nhà thầu Nhật Bản.

Kiểm toán nhà nước đã kiến nghị xử lý tài chính 21.725 tỉ đồng. Thu hồi nộp Ngân sách nhà nước (NSNN) 293 tỉ đồng; giảm thanh toán 1.048 tỉ đồng; xử lý khác 20.383 tỉ đồng.

Các dự án sử dụng tư vấn quốc tế với chi phí cao.

Điển hình như Dự án đầu tư tuyến đường nối đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng và đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình sử dụng tư vấn quốc tế với chi phí gấp 8,5 lần tư vấn trong nước;

Dự án ĐTXD cầu Vĩnh Thịnh trên QL2C gấp 7,8 lần; Dự án Vrampgấp 7 lần; Dự án Cải thiện môi trường nước TP.Hồ Chí Minh, lưu vực Kênh Tàu Hũ - Bến Nghé - Đôi - Tẻ, giai đoạn 2 gấp 10 lần; Dự án ĐTXD tuyến Lộ Tẻ - Rạch Sỏi gấp 11 lần...

Kiểm toán nhà nước cũng chỉ ra rằng, các dự án ODA chưa có quy định cụ thể về mức lương, nhu cầu, mức độ cần thiết trong việc thuê chuyên gia tư vấn quốc tế, trong khi chi phí này rất lớn.

Cụ thể, chuyên gia tư vấn thiết kế 20.000-25.000USD/tháng, chuyên gia trong nước trung bình 2.000USD/tháng.

Nhiều dự án điều chỉnh quy mô, giá trị điều chỉnh lớn so với phê duyệt lần đầu.

Theo đó, Bộ GTVT có 27/42 dự án điều chỉnh tăng TMĐT 122.352 tỉ đồng và 97,27 triệu USD. Dự án nâng cao an toàn cầu đường sắt trên tuyến Hà Nội - TP. Hồ Chí Minh: Điều chỉnh 03 lần, tăng 6.812 tỉ đồng (tương đương 275,61%) so với TMĐT ban đầu.

Dự án thành phần 1, 2, 3 thuộc Dự án Kết nối khu vực trung tâm Đồng bằng Mê Kông điều chỉnh TMĐT tăng 3.000 tỉ đồng. Dự án Thủy điện Huội Quảng điều chỉnh 02 lần, tăng TMĐT 5.768 tỉ đồng (tương đương 58,9%).

Dự án Xây dựng tuyến đường sắt đô thị số 1 TP. Hồ Chí Minh, tuyến Bến Thành - Suối Tiên điều chỉnh tăng TMĐT 29.937,6 tỉ đồng (tương đương 172,2%).

Một số vấn đề khác của các dự án ODA cũng được kiểm toán chỉ ra như: thanh toán phần nội tệ bằng tiền nước ngoài làm tăng chi phí; phê duyệt văn kiện còn hạn chế phải hủy bỏ hoặc giá trị thực hiện thấp và phải điều chỉnh bổ sung Hiệp định; phê duyệt, sử dụng vốn vay chi thường xuyên...

Xử lý thế nào?

Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, cơ quan chủ quản các dự án có ý kiến về các kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Bộ Xây dựng chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu xây dựng hướng dẫn chi tiết hơn về định mức lương tư vấn quốc tế hoặc nguồn dữ liệu tham khảo để xây dựng mức lương tư vấn quốc tế khi lập dự toán hạng mục này trong tổng mức đầu tư dự án đầu tư, dự án đầu tư xây dựng.

Các Bộ, ngành, địa phương thực hiện quản lý vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài chặt chẽ theo Chỉ thị số 03/CT-TTg ngày 30/01/2019 của Thủ tướng Chính phủ về triển khai thực hiện Nghị quyết số 582/NQ-UBTVQH14 ngày 05/10/2018 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về một số nhiệm vụ giải pháp tiếp tục đẩy mạnh thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý sử dụng nguồn vốn vay nước ngoài.

Phó Thủ tướng giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính với vai trò là cơ quan thẩm định chương trình, dự án đầu tư vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài phối hợp chặt chẽ các cơ quan chủ quản dự án trong việc phân tích lợi thế so sánh giữa chi phí vay vốn và ràng buộc công nghệ, thiết bị và nhà thầu.

Đối với các khoản vay đang và sẽ đàm phán ký kết trong thời gian tới, Bộ Tài chính phối hợp với các cơ quan chủ quản dự án đàm phán với Nhà tài trợ nới rộng điều kiện về lựa chọn nhà thầu và tỷ lệ xuất xứ hàng hóa để tạo điều kiện cho việc lựa chọn nhà thầu theo hình thức đấu thầu quốc tế rộng rãi và không tạo ra bất công trong quá trình thực hiện dự án, nhất là việc thanh toán theo tỷ lệ xuất xứ như hiện nay.

Lam Song