VKSND cấp cao kháng nghị bản án xử Vinasun thắng kiện

Theo VKS, nhận thấy, tại Điều 584 Bộ luật dân sự năm 2015 thì căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là phải có hành vi trái pháp luật, có thiệt hại, có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật với thiệt hại xảy ra, hành vi gây thiệt hại phải có lỗi.

Tuy nhiên, trên cơ sở tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án đã được thẩm tra, xét hỏi, tranh luận công khai tại tòa đủ cơ sở để xác định: Về tính hợp pháp trong hoạt động kinh doanh của Grab, tại văn bản số 1850 ngày 19-10-2015 của Thủ tướng chính phủ về việc thí điểm triển khai ứng dụng khoa học công nghệ hỗ trợ quản lý và kết nối hoạt động vận tải hành khách theo hợp đồng, trong đó cho phép Bộ Giao thông vận tải (GTVT) thí điểm triển khai ứng dụng này.

Đại diện Vinasun và Grab tại phiên tòa sơ thẩm

Ngày 7-1-2016, Bộ GTVT đã ban hành quyết định số 24 về kế hoạch thí điểm triển khai ứng dụng khoa học công nghệ hỗ trợ quản lý và kết nối hoạt động vận tải hành khách theo hợp đồng viết tắt là đề án 24. Một trong các đơn vị tham gia thí điểm là công ty trách nhiệm hữu hạn GrabTaxi nay là Grab.

Tại báo cáo ngày 29-12-2017 của Bộ GTVT về việc tổng kết 2 năm thực hiện thí điểm ứng dụng khoa học công nghệ trong hỗ trợ kết nối vận tải hành khách theo hợp đồng đã đề nghị Thủ tướng Chính phủ “cho phép các đơn vị cung cấp phần mềm và đơn vị vận tải đang tham gia thí điểm tiếp tục kéo dài hoạt động theo quy định tại quyết định số 24...”.

Ngày 23-2-2018, văn phòng Chính phủ đã có văn bản truyền đạt ý kiến của phó Thủ tướng đồng ý kéo dài thời gian thí điểm cho đến khi có Nghị định mới thay thế Nghị định 86 quy định về kinh doanh và điều kiện kinh doanh vận tải bằng ô tô được ban hành và có hiệu lực.

Vì vậy, có thể thấy, Chính phủ đang rất cởi mở trên định hướng thúc đẩy nhanh nền kinh tế kỹ thuật số, ủng hộ những ý tưởng mới về kinh doanh mang lại những lợi ích và hiệu quả thiết thực trong việc tạo ra giá trị mới để mang lại lợi ích cho người dân.

Ngày 23-5-2018, Grab được Sở Kế hoạch Đầu tư TP Hồ Chí Minh cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh thay đổi lần 6 với ngành nghề đăng ký kinh doanh là vận tải hành khách đường bộ trong nội thành, ngoại thành (trừ vận chuyển bằng xe buýt).

Như vậy, Grab là đơn vị vận chuyển hành khách được cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước cho phép theo quy định của pháp luật trên cơ sở đề án 24 của Bộ GTVT do Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo. Hoạt động kinh doanh vận chuyển hành khách của Grab không vi phạm pháp luật. Bản án sơ thẩm nhận định Grab vi phạm đề án 24 và Nghị định 86 của Chính phủ là không có cơ sở.

Về yêu cầu bồi thường thiệt hại của Vinasun cho rằng bị thiệt hại 41 tỷ đồng do các hành vi của Grab gây ra, bản án sơ thẩm căn cứ vào chứng thư thẩm giám định của công ty Giám định Cửu Long từ đó xác định đó là khoản thiệt hại thực tế của Vinasun là phiến diện.

Theo VKSND cấp cao, thực chất sự sụt giảm doanh thu lợi nhuận của Vinasun liên quan đến nhiều yếu tố khách quan và chủ quan như: năng lực quản trị doanh nghiệp của Vinasun, chính sách pháp luật của nhà nước, tình hình thị trường, sự cạnh tranh của nhiều loại hình phương tiện kinh doanh vận tải hành khách khác, sự thay đổi nhu cầu của khách hàng... nhưng chưa được đề cập đến trong kết luận giám định. Vì vậy, Vinasun yêu cầu Grab bồi thường thiệt hại là hoàn toàn không có căn cứ pháp luật.

Về mối quan hệ nhân quả giữa thiệt hại với hành vi trái pháp luật và yếu tố có lỗi của Grab, theo nhận định của Viện, hoạt động kinh doanh của Grab là hợp pháp. Doanh thu và lợi nhuận của Vinasun nếu có bị sụt giảm là do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan gây ra. Bản án sơ thẩm cho rằng khác có hành vi vi phạm pháp luật và là lý do làm cho các xe taxi của Vinasun nằm bãi và không hoạt động gây thiệt hại cho Vinasun 4,8 tỷ đồng mà không xem xét đến các yếu tố khác là không có căn cứ pháp luật. Bởi, hoạt động của Grab và Vinasun chính là vận chuyển hành khách, đối tượng phục vụ là hành khách.

Vì vậy, yếu tố đóng vai trò quyết định đến doanh thu và lợi nhuận của Grab và Vinasun là chất lượng dịch vụ và sự lựa chọn của người tiêu dùng. Doanh thu sụt giảm của Vinasun, nếu có, là do người tiêu dùng đã lựa chọn Grab vì sự ưu thế của nó so với Vinasun cũng như các hãng taxi truyền thống khác.

Mặt khác, căn cứ vào văn bản ngày 21-7-2017 của Bộ GTVT thì tính đến thời điểm tháng 5-2017, Bộ này đã cho phép 9 đơn vị tham gia đề án 24 cùng rất nhiều hãng taxi và các phương tiện khác cạnh tranh với Vinasun trong lĩnh vực vận tải hành khách. Việc các tài xế của Grab bị xử phạt vi phạm hành chính như không có danh sách, hợp đồng vận chuyển theo quy định, không có phù hiệu theo quy định, không niêm yết tên, số điện thoại đơn vị, vi phạm an toàn giao thông, không khẩu hiệu “tính mạng con người là trên hết”... không phải là nguyên nhân gây ra thiệt hại cho Vinasun. Vì vậy, không thể buộc Grab bồi thường thiệt hại cho Vinasun.

VKS khẳng định, sự tồn tại của Grab là phù hợp với xu hướng phát triển của nước ta hiện nay, trong những năm tới và về lâu dài, giúp người tiêu dùng được tiếp cận một sản phẩm hoàn toàn mới, giá cước rẻ hơn mà còn chất lượng dịch vụ tốt hơn, phá thế độc quyền của taxi truyền thống. Quy luật của nền kinh tế thị trường ai không thích nghi được tất yếu sẽ bị đào thải. Bản thân Vinasun cũng cần phải ứng dụng công nghệ mới như Grab đang làm để thay đổi, làm mới, thu hút người tiêu dùng đến với mình, đầu tư nâng cao chất lượng phục vụ, cải thiện dịch vụ, áp dụng công nghệ mới để giảm chi phí quản lý, giảm giá thành tạo điều kiện cạnh tranh trên thị trường.

Mặt khác, quyết định số 24 ban hành “kế hoạch thí điểm triển khai ứng dụng khoa học công nghệ hỗ trợ quản lý và kết nối hoạt động vận tải hành khách theo hợp đồng” mà đơn vị thí điểm này áp dụng bao gồm: Grab và các doanh nghiệp hợp tác xã vận tải có giấy phép kinh doanh vận tải hành khách theo hợp đồng được cấp tại các tỉnh thành phố thực hiện thí điểm, do đó nếu có vấn đề gì xảy ra thì Grab phải chịu trách nhiệm và có nghĩa vụ với cơ quan quản lý nhà nước chứ không phải với Vinasun. Đồng thời, do Grab không có lỗi nên không có cơ sở để buộc Grab phải chịu trách nhiệm trước Vinasun.

Từ những phân tích, đánh giá nêu trên, VKSND cấp cao cho rằng bản án sơ thẩm nhận định Grab có hành vi vi phạm pháp luật, gây thiệt hại cho Vinasun và tuyên buộc Grab phải bồi thường cho Vinasun chi phí xe nằm bãi hơn 4,8 tỷ đồng là không có căn cứ.

Tại quyết định kháng nghị của Viện trưởng VKSND TP Hồ Chí Minh ban hành trước đó, trong phần xét thấy, cho rằng Grab có hành vi vi phạm pháp luật nhưng Vinasun không chứng minh được thiệt hại giảm sút về lợi nhuận, chỉ có duy nhất do hành vi pháp trái pháp luật của Grap gây ra là nhận định không có cơ sở pháp luật; chưa đánh giá đúng bản chất hoạt động kinh doanh của Grab.

Vì vậy, VKSND cấp cao cho rằng cần thiết phải kháng nghị bổ sung để khắc phục những thiếu sót của kháng nghị cấp dưới. Theo đó, VKS cấp cao đề nghị tòa án cùng cấp xét xử lại vụ án theo hướng sửa bản án sơ thẩm, không chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của Vinasun.

A.Huy - Hồng Sơn