Việt Nam vẫn phụ thuộc vào nguồn hóa chất nhập khẩu

Nhiều sản phẩm hóa chất quan trọng phục vụ phát triển sản xuất phải phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu.

Nhiều dự án ngành hóa chất đã được đầu tư trong những năm qua, thể hiện qua sản lượng công nghiệp hóa chất chiếm hơn 10% trong tổng giá trị GDP ngành công nghiệp, nhưng nghịch lý là nhiều sản phẩm hóa chất hiện vẫn đang phụ thuộc nhập khẩu. Thực tế này khiến chi nhập khẩu hóa chất hàng năm lên tới cả chục tỷ USD.

Cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công Thương), ông Nguyễn Văn Thanh cho biết, tổng sản lượng công nghiệp hóa chất Việt Nam hàng năm chiếm khoảng 10-11% tổng giá trị GDP ngành công nghiệp.

Tính đến năm 2020, toàn ngành có khoảng 1.818 doanh nghiệp sản xuất phân bổ trên 6 vùng trong cả nước, trong đó 894 doanh nghiệp sản xuất phân bón (chiếm 49%), 106 doanh nghiệp sản xuất hóa chất bảo vệ thực vật (chiếm 6%), 14 doanh nghiệp sản xuất sản phẩm hóa dầu (chiếm 1%), 68 doanh nghiệp sản xuất hóa chất cơ bản (chiếm khoảng 4%)… với khoảng 2,7 triệu lao động trong đó có 725.000 lao động trực tiếp tham gia sản xuất hóa chất và các sản phẩm hóa chất.

Nhưng, chi nhập khẩu hóa chất mỗi năm vẫn tăng mạnh. Theo Báo cáo Xuất nhập khẩu năm 2020, chi nhập khẩu hóa chất dù giảm nhẹ 2,2% so với 2019 nhưng vẫn lên tới 5,017 tỷ USD; nhập khẩu sản phẩm hóa chất được thống kê riêng cũng lên tới 5,741 tỷ USD, tăng tới 5,9%.

Như vậy, tổng giá trị nhập khẩu hóa chất và các sản phẩm hóa chất đã vượt 10,7 tỷ USD.

Theo ông Thanh, công tác quản lý ngành chưa hiệu quả, thiếu thông tin và cơ chế phối hợp giữa các cơ quan trung ương, địa phương chưa đảm bảo thông tin thông suốt, nhiều trường hợp doanh nghiệp, nhà đầu tư không nắm bắt được thông tin, đầu tư, vận hành các dự án chưa tuân thủ quy định về đầu tư xây dựng và an toàn hóa chất.

Chưa kể, công nghiệp hóa chất đòi hỏi quy mô đầu tư rất lớn, công nghệ yêu cầu cao, nghiêm ngặt, tiềm ẩn rủi ro. Các doanh nghiệp nội còn hạn chế về tiềm lực kinh tế, đầu tư nhỏ lẻ, dàn trải, thiếu công nghệ nguồn; nhiều địa phương lo ngại nguy cơ ô nhiễm và nguy hiểm, dẫn đến không chủ trương thu hút đầu tư công nghiệp hóa chất, thay vào đó là một số ngành nghề dịch vụ, du lịch, công nghiệp chế biến chế tạo khác.

"Tín hiệu đáng mừng là trong những năm gần đây, nhiều doanh nghiệp, tập đoàn lớn trong nước rất quan tâm đến đầu tư một số ngành công nghiệp hóa chất. Theo tính toán, sau khi các dự án đang triển khai hoàn thành và hoạt động ổn định, giá trị tổng sản lượng ngành công nghiệp hóa chất chiếm tỷ trọng từ 13-14%", Cục trưởng Nguyễn Văn Thanh thông tin.

Tại buổi làm việc với các đơn vị và đại diện ngành hóa chất, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho răng, đóng góp của ngành hóa chất chưa tương xứng với tiềm năng, chưa tận dụng tối ưu nguồn tài nguyên, nguyên liệu trong nước dẫn tới chưa làm chủ được thị trường nội địa, nhiều sản phẩm hóa chất quan trọng phục vụ phát triển sản xuất phải phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu

Bộ trưởng chỉ đạo, để phát triển công nghiệp hóa chất trở thành một ngành công nghiệp nền tảng cho phát triển kinh tế đất nước, Cơ quan quản lý ngành cần phải khẩn trương và tập trung cao để nghiên cứu đề xuất, hoàn thiện Chiến lược phát triển ngành hóa chất Việt Nam đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2045, bám sát vào chiến lược phát triển kinh tế xã hội và Nghị quyết của Đảng.

Tập trung nghiên cứu lựa chọn địa điểm phù hợp, khẩn trương khuyến cáo đến các ngành, các cơ quan chức năng và các địa phương bổ sung trong quá trình quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh, quy hoạch quốc gia đối với ngành hóa chất và công nghiệp hóa chất; Đề xuất giải pháp thu hút đầu tư hình thành các tổ hợp sản xuất kinh doanh hóa chất tập trung, có hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, đảm bảo yêu cầu về an toàn, môi trường và có tính đến các yếu tố kinh tế chia sẻ, kinh tế tuần hoàn.

Thế Hoàng