Việt Nam kỳ vọng dựa vào nguồn năng lượng tái tạo

Tại buổi tọa đàm, ông Đinh Thế Phúc - Phó cục trưởng Cục Điều tiết Điện lực (Bộ Công Thương) cho biết, ngày 18.3.2016, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định 428/QĐ-TTg phê duyệt Điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2011 - 2020 có xét đến năm 2030. Với quy hoạch này, đến năm 2020, tổng công suất của các nhà máy điện phải đạt 60.000 MW, nghĩa là trong 5 năm 2016-2020, cần đưa vào thêm 21.650 MW. Tính ra phải có 1.800 MW là từ BOT, số còn lại phải giao cho các doanh nghiệp, nhà đầu tư trong nước.

Theo ước tính của Viện Năng lượng, số tiền đầu tư trong 5 năm của các nhà máy điện từ nay đến năm 2020 là gần 30 tỷ USD. Đó là chưa kể việc xây dựng các nhà máy điện, hệ thống lưới điện truyền tải. Tổng số tiền cần đầu tư trong giai đoạn này là 40 tỷ USD. Tức mỗi năm gần 7,9 tỷ USD. Với số tiền này khi làm quy hoạch VII, các chuyên gia tính toán đủ để cung ứng điện trên toàn quốc. Tuy nhiên, việc dự phòng thấp nên phải đòi hỏi người dân, doanh nghiệp sử dụng điện tiết kiệm. Để giảm đầu tư vào lưới điện, giảm rủi ro mất cân bằng cung cầu nhưng vẫn đòi hỏi ngành điện đầu tư đủ cho nhu cầu điện.

Nhận định về vấn đề này, TS.Trần Đình Thiên - Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng: Chúng ta đang đối mặt với nhiều vấn đề gay gắt như: Đầu tư rất lớn, khả năng cung ứng vốn ít và còn hàng loạt vấn đề khác đặc biệt là vấn đề môi trường và hiệu quả. Tôi nghĩ rằng, bàn đến vấn đề điện phải bàn đến vấn đề cung điện, nhưng cung như thế nào, cung cho cái gì? thiếu hay thừa, có vấn đề gì về ô nhiễm?... mà chỉ có 1 mình Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN) đứng ra cáng đáng thì rất khó. Thiếu điện còn do dùng điện chứ không chỉ do cung cấp điện. Cho nên tôi cho rằng, cần phải thấy mức độ gay gắt của vấn đề để xét cả 2 chiều.

“Mỗi năm cần 6-8 tỷ USD đầu tư vào điện nhưng giá thấp với 7,6 cent/KWh hiện nay, khó thu hút đầu tư vào lĩnh vực điện. Ước tính giá điện 7,6 cent/KWh này đủ để đáp ứng chi phí vận hành, bảo trì của EVN hàng năm mà thôi”, ông Franz Genner - Trưởng nhóm chuyên gia Năng lượng, Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam nói.

TS. Trần Đình Thiên cho biết, trước tiên là phía tiêu dùng năng lượng, chúng ta duy trì một nền kinh tế tiêu tốn năng lượng, sử dụng năng lượng quá nhiều. Một nền kinh tế 30 năm đổi mới đưa ngành công nghiệp tiêu tốn năng lượng quá nhiều khiến phải “gồng” lên để cung ứng. Do đó, cần phải thay đổi tiếp cận, nền kinh tế này nên tính thế nào để tiêu dùng năng lượng. Chúng ta cứ làm xi măng, làm thép, đủ các loại doanh nghiệp sử dụng năng lượng tốn kém? Tư duy đó phải thay đổi và phải là trọng tâm để thay đổi mô hình tăng trưởng nếu khôngthì không trời đất nào chịu được.

Bàn về tăng trưởng GDP với tiêu dùng năng lượng, theo TS. Trần Đình Thiên, tỷ lệ không có giả định thay đổi, cứ tăng trưởng GDP 1 thì năng lượng 1,8. Không chỉ GDP ảnh hưởng tới tiêu dùng năng lượng mà còn là đô thị hóa, sự can dự của công nghệ. Việt Nam đô thị hóa tăng, du lịch tăng, khiến tiêu thụ tăng nhưng đi kèm là tiêu hao năng lượng. Do đó, cần có cải tiến về công nghệ.

“Giá năng lượng cũng ảnh hưởng tới tiêu dùng năng lượng. Phải tính tới cân bằng năng lượng trên cơ sở giá điện, không nương theo dư luận xã hội. Nếu không tính tới lợi ích tổng thể, muốn nhiều điện lại muốn giá điện rẻ. Điểm này cũng quyết định có thu hút được vốn vào ngành điện hay không?”, TS. Trần Đình Thiên nói.

Cùng chung nhận định trên, ông Franz Genner - Trưởng nhóm chuyên gia Năng lượng, Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam (WB) cho biết: WB đã hỗ trợ cho ngành điện nhiều năm rồi. Về đầu tư vào ngành điện là vấn đề chúng ta phải quan tâm. Mỗi năm Việt Nam cần 5 tỷ USD để truyền tải và phát điện, hi vọng thu hút được 70% từ tư nhân. Với giá điện hiện nay để thu hút được như vậy khá là khó. Trong quá khứ, nguồn đầu tư 1/3 dựa vào ODA. Với số lượng, mức độ phát triển như hiện nay chúng ta phải nghĩ tới hữu hạn từ vốn tài trợ, do đó, nguồn đầu tư 1/3 từ ODA cũng cần phải xem xét. Về những vấn đề về bảng cân đối của EVN, bao gồm vốn, chênh lệch tỷ giá hối đoái… khiến EVN khó khăn hơn.

Ông Franz Genner cho rằng, về giải pháp như TS. Thiên đề cập, về phía cầu, tiêu thụ năng lượng là giải pháp rất quan trọng và ít tốn kém nhất để chúng ta có thể tránh được những đợt tăng giá điện mới. Theo như ước tính Việt Nam có thể tiết kiệm 10KW phát điện nếu đầu tư công nghệ vào những doanh nghiệp sử dụng điện. Về phía cung, trước đây, Việt Nam đã rất thành công trong việc tạo nên các nguồn điện từ nhiệt điện than, mang đến nguồn điện giá rẻ. Tuy nhiên, những nguồn lực nội địa không đủ cung ứng trong tương lai nên phải nhập khẩu than. Việt Nam đang kỳ vọng dựa vào nguồn năng lượng tái tạo như gió, mặt trời… tuy nhiên đầu tư vào nguồn năng lượng này khá tốn kém.

Như vậy, điều này có liên quan tới biểu giá điện. Biểu giá điện hiện nay không đủ cao để hấp dẫn đầu tư trong tương lai. Nếu quan tâm tới biểu giá điện đầy đủ, tới năm 2030 phải tăng giá điện thêm 40%. Nếu không làm điều đó thì cần sự trợ giúp rất nhiều từ nhà tài trợ, doanh nghiệp. Nếu không sẽ không đủ tài chính cho các dự án điện.