Vì sao chuột đứng đầu 12 con giáp

Nói với tôi là vậy, nhưng nội không quên gãi đầu như cố nhớ một điều gì đó đã lâu ít nghĩ tới, đoạn hớp một ngụm trà nóng, khề khà pha một chút dí dỏm: “Chuyện là như thế này, mà nội nhớ mang máng đã nghe người ta kể, đọc được ở sách báo rồi nói theo, chứ nội cũng “bó tay” với câu hỏi của con.

Cho đến hiện nay, câu hỏi vì sao ngày xưa các cụ chọn chuột làm con vật đầu tiên trong 12 con giáp vẫn chưa tìm được câu trả lời đầy đủ, chính xác. Câu hỏi này cũng khó như những câu hỏi đại loại: vì sao sinh ra đàn ông, đàn bà? Và hàng loạt những câu hỏi “vì sao?” thuộc về tạo hóa.

Nhưng, về biểu tượng 12 con giáp thì có thể giải thích được một phần. Không phải ngẫu nhiên mà trong thế giới loài vật xung quanh con người, người ta lại chọn ra 12 con vật, trong đó có 7 loài vật nuôi (trâu, mèo, ngựa, dê, gà, chó, heo), 4 loài hoang dã (cọp, rắn, khỉ,chuột) và 1 con vật huyền thoại là rồng làm biểu tượng đặt tên cho các giờ, các năm.

Có thể, người xưa đã thiên về trực giác, cảm quan hơn là đa lý sự. Nếu việc chọn chuột làm con vật đầu tiên trong 12 con giáp vẫn chưa giải thích được, thì việc đặt giờ Tý lại dễ hiểu hơn.

Theo bà con ở nông thôn thì khoảng thời gian nửa đêm (từ 12 giờ đêm hôm trước đến 1 giờ sáng hôm sau) được đặt là giờ Tý. Thời gian đó, chuột hoạt động mạnh, chúng vô cùng tỉnh táo, nhạy bén.

Chính những giờ này, các chiếc bẫy chuột cũng thường hay sập xuống nhất và kẻ thù “không đội trời chung” là mèo cũng hoạt động rất mạnh vào thời khắc này, chứ không chỉ chờ tới giờ Mẹo”.

Hớp thêm 1 ngụm trà cho trí nhớ sáng ra hơn, nội chép miệng rõ tiếng: “Trong 12 con giáp, các loài có chân thì chuột là con vật nhỏ nhất, không hung dữ, mạnh mẽ như cọp, không mang tính huyền thoại như rồng, không chạy nhanh như ngựa, không to tiếng như gà…

Nhưng vì sao lại đứng đầu 12 con giáp? Lý giải về điều này, mới thấy sự gian xảo, tinh ma của giống vật nhỏ con này. Theo các truyền thuyết dân gian mang tính hư cấu vui, thì khi Ngọc hoàng Thượng đế chọn được 12 con vật để đặt cho 12 con giáp, ngài cân nhắc rất kỹ để tránh gây phản ứng và phán: “Trong tất cả các ngươi, trâu to con nhất, vậy ta chỉ định trâu đứng đầu vậy!”.

Lúc đó, chuột tỏ ý phản đối và nói rằng, trong lòng con người, nó được xem là lớn hơn trâu. Để xem thực hư như thế nào, Ngọc hoàng Thượng đế chọn ngày lành, tháng tốt, cùng tất cả các con vật giáng trần để xác minh lời chuột nói. Khi trâu đi ngang qua mọi người, chỉ nghe tiếng xì xào: “Con trâu này béo khỏe thật, nhưng không phải to lớn nhất !”.

Lúc đó, chuột nắm lấy thời cơ để khẳng định mình, liền nhảy lên lưng trâu, dùng 2 chân đứng thẳng lên, mọi người kinh ngạc nói: “Ôi ! Con chuột này to thật”. Thế là, chuột được Ngọc hoàng Thượng đế chọn đứng đầu 12 con giáp”.

Thấy tôi chăm chú lắng nghe, nội bồi thêm một cách lý giải khá thú vị, mà nội cho là có lý hơn: “Có người còn cho rằng, việc lấy tên 1 con vật áp vào 1 Địa chi tương ứng được xác định trên cơ sở âm – dương. Do Địa chi ở bên dưới Thiên can nên người ta lấy chân, móng của động vật để phân biệt theo âm – dương.

Người xưa đã xếp 6 Địa chi: Tý, Dần, Thìn, Ngọ, Thân, Tuất thuộc dương, do vậy đã dùng những động vật có đặc trưng số lẻ trên thân thể để biểu thị như: chuột, cọp, rồng, khỉ, chó có 5 ngón và ngựa có 1 móng.

Còn 6 Địa chi: Sửu, Mão, Tỵ, Mùi, Dậu, Hợi thuộc âm, nên dùng các con vật có móng chẳn để biểu thị như: trâu, mèo, rắn, dê, gà, heo đều có 4 móng. Rắn tuy không có chân nhưng lưỡi của nó lại chia ra làm 2 nên được tính thuộc âm. Như vậy, 12 Địa chi đã kết hợp với 12 con vật cấu thành 12 con giáp.

Tuy nhiên, điểm đặc biệt ở Tý thuộc dương nhưng có một chút tính âm: giờ Tý từ 12 giờ đêm hôm trước (âm) đến 1 giờ sáng hôm sau (dương), chân chuột có 4 ngón (chẵn), chân sau có 5 ngón (lẻ). Do chuột mang cả âm và dương nên nó xứng đáng được áp vào giờ Tý và đứng đầu 12 con giáp”.

Sau một hồi dẫn giải tản mạn, nội đưa ra một cái kết có hậu: “Nhìn chung, trong các truyền thuyết dân gian thì tính cách của chuột là tinh ranh, dùng mưu mô xảo quyệt đánh gục đối thủ để giành lấy vị trí thứ nhất trong 12 con giáp.

Điều này, tuy không phải là cơ sở giải thích mang tính khoa học, song nó cho thấy một cách nhìn về chuột trong dân gian: thông minh, nhanh nhẹn, khôn ngoan. Vì vậy, khi sắp xếp thứ tự 12 con giáp, người xưa cho rằng chuột thông minh nhất và mang cả 2 tính âm-dương nên được xếp đứng đầu”.

HOA NGHĨA ĐOÀN