Vì đâu Canada 'rớt hạng' trong cuộc chiến chống tham nhũng?

Trung tâm thành phố Toronto nhìn từ trên cao. Ảnh: Mwangi Gatheca/Unsplash

Năm 2019, Canada giảm 4 điểm CPI (còn 77 điểm trên thang điểm 100, trong đó 100 là ít tham nhũng nhất). Theo đó, quốc gia này rớt xuống vị trí thứ 12 trên bảng xếp hạng, đứng sau các nước trước đó ngang hàng là Đức, Hà Lan và Na Uy.

Điều gì đã xảy ra với một đất nước vốn được đánh giá là “ngọn hải đăng” trong vấn đề quản trị tốt và dân chủ? TI cho rằng, tình trạng “đi xuống” của Canada về CPI đã đã được ghi nhận từ năm 2012 và thực sự giảm mạnh vào năm 2019.

Năm ngoái, các vấn đề tham nhũng đã xuất hiện ở Canada. Trước hết, Canada là nơi các đối tượng phạm tội không gặp mấy khó khăn trong việc rửa tiền (được biết đến với cách gọi “snow wash”). Tiếng còi báo động về rửa tiền quốc gia đã gióng lên tại tỉnh British Columbia với 2 báo cáo được nêu về mức độ nghiêm trọng của vấn đề trong lĩnh vực bất động sản, casino và hàng hóa xa xỉ.

Mặc dù quy mô rửa tiền đã được Thủ tướng Canada Justin Trudeau thừa nhận tại Đảng Tự do và các đảng phái chính trị khác trong các bài diễn thuyết bầu cử, nhưng phần lớn nó vẫn được coi là một vấn đề mang tính địa phương.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng, hoạt động rửa tiền không chỉ là vấn đề ở khu vực phía Tây của dãy núi Rocky mà thực tế, nó là một vấn đề quốc gia.

Tiếp đó, những cáo buộc hối lộ theo Luật Chống tham nhũng với các cán bộ, công chức nước ngoài (CFPOA) đối với Tập đoàn xây dựng SNC-Lavalin là câu chuyện tốn nhiều giấy mực của báo chí truyền thông năm qua.

SNC-Lavalin là một trong những doanh nghiệp nhận được nhiều hỗ trợ nhất từ Cơ quan Phát triển Xuất khẩu của Chính phủ Canada (EDC), với quy mô lên tới 50.000 nhân lực trên toàn thế giới, trong đó 9.000 tại Canada.

Từ năm 2015, tập đoàn có trụ sở tại Québec này đã phải đối mặt với những cáo buộc tham nhũng, hối lộ để đổi lấy các hợp đồng thương mại. Trong đó, có cáo buộc SNC-Lavalin gian lận và tham nhũng do hối lộ các quan chức Libya gần 36 triệu USD để đổi lấy các hợp đồng của Chính phủ nước này và có hành vi lừa đảo các tổ chức ở Libya với khoản tiền lên tới 98 triệu USD trong thời gian từ năm 2001 - 2011.

Bê bối của SNC-Lavalin đã dẫn tới một cuộc khủng hoảng chính trị lớn nhất và có thể nói là chưa từng có mà Thủ tướng Justin Trudeau phải đối mặt kể từ khi lên nắm quyền hồi năm 2015.

Vụ việc thậm chí còn nhận được một cảnh báo từ Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) - nơi giám sát việc thực thi của các bên ký kết theo công ước chống hối lộ.

Bê bối SNC-Lavalin là một vụ hối lộ lớn điển hình, đã ảnh hưởng tới hình ảnh một quốc gia trong sạch của Canada. Trong khi, trong cuộc sống hàng ngày, người dân Canada không phải đối mặt với các yêu cầu đòi hối lộ như ở nhiều nước khác.

Đến đây, có thể thấy, Canada đã được các tổ chức chống tham nhũng quốc tế và các cơ quan giám sát bao gồm OECD và Lực lược đặc nhiệm hành động tài chính (FATF) “nhắc tên” là vì đã hành động không đủ để giải quyết vấn đề hối lộ ở nước ngoài và rửa tiền. Những báo cáo nghiên cứu của TI cũng đã cho thấy sự đi xuống và đình trệ của cả 2 vấn đề này.

Nhưng theo nhận định của TI, Canada có thể thay đổi tình thế hiện tại. CPI của các quốc gia thường chịu tác động thay đổi lớn nhất khi các vấn đề tham nhũng kéo dài được đưa ra ánh sáng theo những cách bùng nổ, gây “sốc”. Tuy nhiên, đây cũng có thể là thời điểm tốt để các nhà chức trách hành động và giải quyết vấn đề. Công cụ pháp lý đóng vai trò quan trọng và tích cực trong việc thực thi tốt hơn Luật Chống tham nhũng với các cán bộ, công chức nước ngoài. Thêm vào đó, tác động của việc cho phép truy cập công khai vào cơ quan đăng ký quyền sở hữu có thể dẫn tới một cuộc đàn áp lớn đối với hoạt động rửa tiền.

Hoài Phương