Vết nứt trong quan hệ đồng minh

Mối quan hệ vốn “cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt” giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ bị đẩy lên thêm một nấc thang căng thẳng sau vụ Thổ Nhĩ Kỳ bắt giữ linh mục người Mỹ A.Brăn-xơn với cáo buộc khủng bố. Bộ Tài chính Mỹ đã đưa Bộ trưởng Tư pháp và Bộ trưởng Nội vụ Thổ Nhĩ Kỳ vào danh sách trừng phạt với lý do, hai quan chức này có vai trò quan trọng trong quyết định bắt và giam giữ linh mục này. Căng thẳng tiếp tục leo thang sau khi Tổng thống Mỹ Đ.Trăm quyết định tăng gấp hai lần thuế nhôm, thép nhập khẩu từ Thổ Nhĩ Kỳ. Phía An-ca-ra ngay lập tức đưa ra phản ứng nhằm khẳng định sẽ đáp trả các lệnh trừng phạt của Oa-sinh-tơn.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ T.Éc-đô-gan tuyên bố, An-ca-ra có thể tìm kiếm những người bạn và đồng minh mới thay thế Mỹ, nếu nước này không thấy thêm sự tôn trọng và có đi có lại nào trong quan hệ song phương với “xứ cờ hoa”. Đây là tuyên bố được cho là khá mạnh mẽ và quyết đoán của nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ trước đồng minh Mỹ. Bởi, thực tế, từ trước tới nay, hai bên luôn nỗ lực hàn gắn những rạn nứt trong quan hệ. Tổng thống Éc-đô-gan từng phát biểu rằng, ông không muốn một trò chơi hai bên cùng thua với Mỹ. Tuy nhiên, trong cuộc khủng hoảng ngoại giao lần này, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã thể hiện quan điểm cứng rắn không khoan nhượng trước việc Mỹ không ngần ngại sử dụng cả “gậy trừng phạt” đối với một đồng minh. Ông Éc-đô-gan thậm chí còn tính tới kế hoạch của An-ca-ra bắt đầu sử dụng đồng nội tệ lira thay USD trong giao dịch thương mại với các đối tác chủ chốt của nước này, trong đó có Nga, Trung Quốc, I-ran và U-crai-na. Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ cáo buộc quyết định tăng thuế của Tổng thống Mỹ vi phạm quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), đồng thời cảnh báo “tất cả các bước đi được thực hiện chống lại Thổ Nhĩ Kỳ sẽ nhận lại một sự đáp trả tương xứng”.

Thông tin Mỹ gia tăng các lệnh trừng phạt đã khiến đồng nội tệ lira của Thổ Nhĩ Kỳ giảm mạnh và mất gần 20% giá trị chỉ sau 24 giờ. Sáng 10-8 vừa qua, đồng lira của Thổ Nhĩ Kỳ đã giảm xuống mức thấp kỷ lục so đồng USD (6,30 lira/USD), một ngày sau khi các cuộc đàm phán tại Oa-sinh-tơn giữa phái đoàn Thổ Nhĩ Kỳ và giới chức Mỹ nhằm giải quyết cuộc khủng hoảng ngoại giao rơi vào bế tắc. Trong thời gian gần đây, đồng lira liên tục mất giá do giới đầu tư lo ngại Thổ Nhĩ Kỳ siết chặt chính sách tiền tệ trong bối cảnh xảy ra khủng hoảng ngoại giao với Mỹ. Để trấn an các nhà đầu tư và tâm lý người dân trong nước, Bộ trưởng Tài chính Thổ Nhĩ Kỳ B.An-bay-rắc đã công bố chương trình kinh tế mới của chính phủ, trong đó cam kết bảo đảm sự độc lập của ngân hàng trung ương và siết chặt kỷ luật ngân sách nhà nước. Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến tiến hành cải cách cơ cấu, tái cân bằng nền kinh tế với kỳ vọng sẽ mang lại tăng trưởng kinh tế cao và bền vững.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ T.Éc-đô-gan khẳng định sẽ giành thắng lợi trong “cuộc chiến kinh tế”, đồng thời nhấn mạnh các hành động đơn phương của Mỹ chống An-ca-ra sẽ chỉ gây tổn hại mối quan hệ hai bên và làm suy yếu lợi ích, an ninh của Mỹ. Để đối phó những thách thức trước các lệnh trừng phạt của Mỹ, Tổng thống T.Éc-đô-gan kêu gọi sự hỗ trợ của người dân thông qua việc bán vàng và các ngoại tệ như USD để mua đồng nội tệ lira. Ông nhấn mạnh, đây sẽ là sự đáp trả của người dân Thổ Nhĩ Kỳ đối với những nước phát động cuộc chiến tranh kinh tế chống An-ca-ra. Nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ còn mô tả cuộc khủng hoảng tiền tệ hiện nay là “cuộc đấu tranh dân tộc” chống các thế lực thù địch kinh tế, đồng thời trấn an người dân nước này.

Các động thái trả đũa lẫn nhau giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ đang đẩy hai quốc gia đồng minh ngày càng xa nhau và đưa Thổ Nhĩ Kỳ đến gần hơn với Nga cũng như các cường quốc thế giới và khu vực khác. An-ca-ra cảnh báo, Mỹ có thể mất một đồng minh trong NATO. Nếu “cuộc chiến kinh tế” lẫn cuộc khủng hoảng ngoại giao giữa hai bên không dừng lại, cả Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ thật sự rơi vào mối quan hệ “cùng thua” của hai quốc gia từng là đồng minh thân thiết.

BẢO ANH