Vẹn nguyên bài học lịch sử

Ông Lê Đức Vân (người thứ ba từ trái sang) và các thành viên Đoàn Thanh niên Cứu quốc Thành Hoàng Diệu năm xưa tại buổi gặp mặt truyền thống. Ảnh: DUY LINH

Sự đàn áp của thực dân Pháp đã thức tỉnh lòng yêu nước của tầng lớp trí thức, trong đó có học sinh Trường Bưởi. Trước yêu cầu của cách mạng và dưới sự lãnh đạo của Ðảng, tháng 8-1944, tại nhà số 46 phố Bát Ðàn, quận Hoàn Kiếm (Hà Nội), một tổ chức quần chúng của thanh niên Hà Nội trực thuộc Mặt trận Việt Minh ra đời, mang tên Ðoàn Thanh niên Cứu quốc Thành Hoàng Diệu với khoảng 60 thành viên hoạt động công khai, tuyên truyền về tổ chức Việt Minh ở các chợ, trường học, rạp chiếu bóng, xí nghiệp… Ðây chính là một trong những lực lượng chủ công làm nên chiến thắng của cuộc Tổng khởi nghĩa ngày 19-8-1945.

Là một trong những đoàn viên trẻ nhất còn lại, ông Lê Ðức Vân, nguyên Ủy viên Ban Thanh vận Ðoàn Thanh niên Cứu quốc Thành Hoàng Diệu, năm nay cũng suýt soát 90 tuổi và là Trưởng ban Liên lạc Ðoàn Thanh niên Cứu quốc Thành Hoàng Diệu. Dù trải qua biết bao ngày tháng đấu tranh gian khổ, nhưng ông vẫn giữ được sự tinh anh, phong thái nhẹ nhàng, mà đầy dứt khoát, quyết đoán. Có lẽ, chính những tố chất ấy đã giúp cậu học sinh Trường Bưởi Lê Ðức Vân luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.

Ông Vân kể: Sáng 19-8-1945, Ủy ban khởi nghĩa phát đi lời hiệu triệu đồng bào ủng hộ Việt Minh đứng lên giành chính quyền từ tay phát xít Nhật. Ðáp lại lời hiệu triệu, những đoàn viên, thanh niên cứu quốc với đủ loại vũ khí tự trang bị, dẫn đầu những đoàn biểu tình đông đảo với băng, cờ, khẩu hiệu và khí thế cách mạng hừng hực bốc cao đã tỏa đi khắp nội thành Hà Nội, tổ chức cho quần chúng cách mạng đánh chiếm Phủ khâm sai, Tòa đốc lý, Sở Mật thám, Sở Tài chính.

Một trong những mục tiêu quan trọng cần phải chiếm lĩnh mới có thể coi là thắng lợi hoàn toàn là Trại Bảo an binh nằm trên phố Hàng Bài. Nơi đây có rất nhiều lính bảo an đồn trú được trang bị đầy đủ vũ khí. Khi đoàn tiến đến Trại Bảo an binh, cổng trại được khóa chặt và có hai tên lính gác. Dù không chống đối, nhưng chúng nhất định không chịu mở cửa. Hơn nữa, bên ngoài, bốn xe tăng của Nhật canh ở bốn góc luôn chĩa súng vào ta. Sau nhiều lần kêu gọi đầu hàng không được, một đoàn viên đã dùng kiếm chặt đứt dây xích khóa cổng, dòng người tràn vào trong, chia nhau chiếm giữ các vị trí trọng yếu của địch và khống chế lính bảo an. Mặt khác, ta cũng phái cử người đi gặp tư lệnh quân Nhật ở Hà Nội để thương lượng. Sau đó, Nhật rút xe tăng, ta tiến vào chiếm Trại Bảo an binh, phá kho súng phát cho lực lượng tự vệ. "Ðến khoảng 18 giờ ngày 19-8, toàn bộ cơ quan đầu não của chính phủ bù nhìn ở Hà Nội bị ta chiếm giữ. Cuộc cách mạng thắng lợi, chúng ta không phải đổ máu. Nhưng để có được điều đó chúng ta đã phải trải qua một quá trình chuẩn bị từ nhiều năm trước", ông Lê Ðức Vân nhớ lại.

Với ông Nguyễn Tiến Hà (Tổ trưởng Ðoàn Thanh niên Cứu quốc Thành Hoàng Diệu khu Bạch Mai) những giờ phút lịch sử năm xưa vẫn như in trong tâm trí. Ông Hà cho biết, trước ngày 2-9-1945, thanh niên Thủ đô chia nhau từng tốp đi vận động các nhà may cờ Tổ quốc, đồng thời thông báo rộng rãi cho mọi người dân về Lễ Tuyên ngôn độc lập tại Quảng trường Ba Ðình. Hình ảnh các thanh niên cầm loa đi từng địa bàn để tuyên truyền, loan tin cho người dân Thủ đô biết luôn in đậm trong tâm trí của ông Hà, cũng như nhiều thanh niên Hà Nội thời bấy giờ. Thanh niên đi dán khẩu hiệu, treo cờ, khất thực để cứu đói cho người dân và tham gia dạy truyền bá quốc ngữ cho những công nhân không có điều kiện đi học.

Ðúng 5 giờ ngày 2-9-1945, ông Hà cùng anh em trong đội tự vệ đã có mặt, nhận nhiệm vụ tại Quảng trường Ba Ðình. Buổi sáng 2-9 lịch sử ấy, các đường phố Hà Nội tràn ngập cờ đỏ sao vàng. Hàng triệu người dân đã xuống đường, xếp thành hàng dài tiến về Quảng trường Ba Ðình. Phụ nữ đi trước, nam giới đi sau, vừa đi vừa hô: ''Ủng hộ Việt Minh!'', ''Hồ Chủ tịch muôn năm!'' suốt dọc đường từ Bưởi xuống tận Quảng trường Ba Ðình. Ai cũng muốn đi sớm để được chứng kiến giờ phút lịch sử của dân tộc.

Phân tích về những bài học làm nên thành công của Cách mạng Tháng Tám, Ðại tướng Nguyễn Quyết, nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội năm 1945 cho rằng, đó là nhờ ta đã nắm vững thời cơ và sáng tạo trong thực hiện. "Lúc đó 20 nghìn quân Nhật chưa được lệnh hạ vũ khí, nếu nổ súng sẽ dẫn đến đổ máu và chưa biết kết quả thế nào. Bởi vậy, cái giỏi lúc đó là ta đã làm tốt công tác địch vận, chiến thắng mà không phải đổ máu, không phải hy sinh. Ðể giành độc lập cho đất nước, Ðảng đã lãnh đạo sáng suốt, có lúc dùng biện pháp đấu tranh chính trị, có lúc đấu tranh ngoại giao và đến thời điểm thích hợp thì dựa vào sức dân. Bài học kinh nghiệm này vẫn còn nguyên giá trị trong giai đoạn xây dựng, phát triển đất nước hiện nay.

KHẢI HƯNG