'Vén màn' hiện đại hóa quân đội Nga: chỉ đủ tiền làm cửa sổ trưng bày?

Trang Reuters nhận định, bất chấp những kêu gọi của Tổng thống Vladimir Putin về ưu tiên nâng cao năng lực chiến đấu của hải quân Nga, thực tế không hề dễ dàng như lời nói.

Đánh giá chung hiện nay là lực lượng vũ trang Nga không thực sự hiện đại và hùng mạnh như những gì họ vẫn thể hiện trong các cuộc diễu binh trên Quảng trường Đỏ. "Cần phải luôn phân biệt được thực tế và cửa sổ trưng bày", Andrei Frolov, Tổng biên tập tạp tạp chí Nga Arms Exports (Xuất khẩu vũ khí) nhận định. "Quảng trường Đỏ là cửa sổ trưng bày, giống như các cửa hàng ăn Nhật Bản thường trưng bày thức ăn mẫu làm bằng nhựa".

Theo các nhà ngoại giao và chuyên gia quân sự phương Tây, quá trình "đại tu" của quân đội Nga trong thực tế chậm hơn nhiều so với Trung Quốc.

"Các vấn đề của Nga có nghĩa là năng lực triển khai của lực lượng quân đội thông thường – điều mà họ đang làm ở Syria và đã làm Ukraine – không mạnh như những gì mà Điện Kremlin muốn thế giới tin vào", một quan chức phương Tây nói.

Tổng thống Putin mới có bài phát biểu kêu gọi nâng cao năng lực chiến đấu của hải quân Nga (ảnh: getty)

Dưới thời Tổng thống Putin, ngân sách quốc phòng Nga gia tăng đáng kể. Tuy nhiên, nhiều ý kiến chỉ ra, Moscow thiếu các nhà máy hiện đại và lao động lành nghề, cũng như không có đủ tài chính cần thiết cho việc nhanh chóng khắc phục những hạn chế từ thời hậu Xô Viết.

Ông Frolov cho hay, Nga chế tạo thành công các vật mẫu của nhiều hệ thống vũ khí mới, nhưng lại gặp khó khăn khi đưa vào sản xuất hàng loạt.

Tất nhiên, những điều trên không đại diện cho một nền quân sự Nga yếu kém. Một số trang thiết bị của họ như hệ thống phòng thủ trên không S-400 mang đẳng cấp thế giới. Ông Putin cũng đổ không ít tiền vào công nghệ tên lửa, với việc công bố hệ thống siêu thanh mới.

Nhưng cũng như hải quân, không lực và quân đội Nga, đang phải đối mặt với các vấn đề hiện đại hóa. Mẫu máy bay tàng hình mới của họ chính thức xuất hiện lần đầu vào hơn 9 năm trước, còn lần ra mắt của mẫu siêu xe tăng tại Quảng trưởng Đỏ cũng đã cách đây gần 4 năm. Theo nguồn tin của chính phủ Nga, cả hai vũ khí này vẫn sẽ chưa được triển khai ở quy mô lớn trong thời gian sắp tới.

Các vấn đề của Nga có nghĩa là năng lực triển khai của lực lượng quân đội thông thường – điều mà họ đang làm ở Syria và đã làm Ukraine – không mạnh như những gì mà Điện Kremlin muốn thế giới tin vào.

Tình trạng tàu không có động cơ

Chương trình chế tạo tàu khu trục tàng hình tối tân nhất, lớp Đô đốc Gorshkov, của Nga đã bị "đóng băng" do cấm vận. Ngay cả trước đó, Nga cũng phải mất tới 12 năm để đóng xong tàu dẫn đường – mới chỉ được đưa vào sử dụng vào mùa hè năm ngoái.

Hải quân Nga hy vọng sẽ có thêm 14 tàu như vậy, nhưng vấn đề là họ lại không có động cơ cho 12 tàu trong số này.

Moscow đang cố gắng phát triển động cơ turbin gas và nền tảng sản xuất khép kín của riêng mình. Nhiệm vụ được giao cho công ty chế tạo máy bay NPO Saturn, thuộc đế chế công nghiệp Rostec.

Năm 2014, Ilya Fedorov, lúc đó là giám đốc của NPO Staturn từng nói, ông lo ngại về chi phí và công ty đã không thể giao những động cơ đầu tiên cho hải quân vào năm 2017. Trả lời phỏng vấn hãng thông tấn Interfax, Fedorov cho biết, "tất cả các tàu của chúng ta đều chạy bằng những động cơ này, và nếu chúng ta không tự làm được chúng thì mọi thứ sẽ bị dừng lại".

Tàu khu trục Đô đốc Grigorovich của Nga đang trên đường tới Biển Địa Trung Hải vào tháng 11/2016 (ảnh: Reuters)

Đầu năm ngoái, giám đốc mới của Saturn là Viktor Polyakov cho biết, ba mẫu động cơ đã vượt qua kiểm nghiệm và quá trình sản xuất hàng loạt vừa được bắt đầu.

Trong tháng này, Sergei Chemezov – Chủ tịch tập đoàn mẹ Rostec tiết lộ với trang Reuters rằng, hải quân Nga đã nhận bàn giao một số động cơ mới; nhưng chưa chiếc nào được lắp đặt vào đội tàu.

Cũng theo Saturn, họ đã nhận được đơn đặt hàng từ Bộ Quốc phòng Nga. Nhưng một nguồn tin bật mí, bản thân Bộ Quốc phòng cũng chưa chắc chắn sẽ mua bao nhiêu động cơ.

Trong vòng ít nhất 5 năm nữa, chúng ta không thể mong đợi Nga bắt đầu đầy đủ quá trình sản xuất hàng loạt,

Serhiy Zgurets

"Trong vòng ít nhất 5 năm nữa, chúng ta không thể mong đợi Nga bắt đầu quá trình sản xuất hàng loạt đầy đủ", Serhiy Zgurets, giám đốc công ty tư vấn Defense Express đánh giá. Tháng 12/2018, Alexei Rakhmanov, người đứng đầu Tập đoàn xây dựng tàu thống nhất của Nga tuyên bố, động cơ đầu tiên do Nga sản xuất sẽ được lắp đặt cho chiếc tàu thứ tư trong tổng số 14 tàu "trong một tương lai rất gần".

Tuy nhiên, ngay cả khi điều đó xảy ra, con tàu này được đánh giá là sẽ không thể hạ thủy trước cuối năm 2022. Như vậy, phần còn lại của chương trình trên gần như chắc chắn sẽ bị kéo dài tới những năm 2030.

Không có tiền việc gì cũng khó

Mẫu máy bay tàng hình mới của Nga là Sukhoi Su-57 cũng đang đối mặt với thách thức.

Kế hoạch ban đầu của Nga là mua 150 chiếc Su-57 thế hệ thứ 5. Nhưng giờ đây các quan chức quốc phòng và chính phủ nói, trước mắt họ chỉ có thể nhận… một chiếc.

Giới chuyên gia nhận định, chi phí sản xuất hàng loạt mẫu máy bay mới đơn giản là vượt xa khả năng mà Moscow có thể đảm đương nổi.

Đây cũng là tình trạng khó khăn dành cho dự án sản xuất siêu xe tăng của Nga.

Oleg Sienko, cựu giám đốc của nhà máy chế tạo xe tăng chiến đấu T-14 Armata cho hay, năm 2016 Tổng thống Putin đã thông qua hợp đồng mua 2.300 chiếc Armata. Kể từ đó, nhiều mẫu thử nghiệm từng được đưa ra, nhưng thiết kế vẫn phải chỉnh sửa lại.

Trong tháng này, một nguồn tin từ Bộ Quốc phòng Nga nói với tờ Izvestiga rằng, quân đội sẽ tiếp nhận 12 trên tổng số 100 chiếc xe tăng sản xuất hàng loạt vào cuối năm nay.

Theo Tiến sỹ Richard Connolly, một chuyên gia về Nga tại Đại học Birmingham, không thể đánh giá thấp sức mạnh quân sự Nga, nhưng Moscow đang phải hứng chịu những ảnh hưởng nặng nề từ cuộc khủng hoảng kinh tế, có tác động mạnh mẽ tới các đơn đặt hàng vũ khí từ chính phủ cũng như các tổ hợp công nghệ quốc phòng. "Mọi chuyện không dễ dàng như câu nói 'Chúng tôi có tiền, hãy đi biến nó thành sự thật đi", bởi vì rất nhiều xưởng đóng tàu đã phải dừng hoạt động", Connolly cho biết.

Minh Đức