'Vệ Quốc quân nhí' và những chiến công làm nên Hà Nội mùa đông năm 1946

Vào cuối năm 1946, mặc dù đã ký hiệp ước Sơ bộ và Tạm ước với Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nhưng thực dân quân Pháp vẫn gây xung đột khắp cả nước. Chúng nã pháo vào Hải Phòng làm hàng nghìn người chết, tàn sát hàng chục người trên phố Hàng Bún, Hà Nội. Nguồn ảnh: TL.

Ngày 18/12/1946, Pháp gửi tối hậu thư đòi tước vũ khí của bộ đội và tự vệ Việt Nam, nắm quyền kiểm soát thủ đô Hà Nội. Tình thế nguy cấp, ngày 18-19/12, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì cuộc họp Ban Thường vụ Trung ương Đảng tại Vạn Phúc Hà Đông, quyết định phát động toàn quốc kháng chiến chống thực dân Pháp. Nguồn ảnh: TL.

Hưởng ứng lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch, quân dân Hà Nội quyết đứng lên chống thực dân Pháp, dù lực lượng vũ trang Thủ đô chỉ có 5 tiểu đoàn Vệ quốc quân, 2.000 khẩu súng. Mỗi tiểu đoàn chỉ có 2-3 khẩu trung liên, 2-3 khẩu tiểu liên và carbin, còn lại là súng trường. Trong khi đó Pháp có khoảng 6.500 quân, 40 xe tăng, 19 máy bay và hàng trăm xe quân sự. Nguồn ảnh: TL.

Chiến đấu cùng 5 tiểu đoàn Vệ quốc quân, chiến đấu bảo vệ Hà Nội là đội Vệ Út gồm gần 200 thiếu niên, thành viên nhỏ nhất mới 9 tuổi, lớn nhất 15 tuổi. Vệ Út có những em còn quá nhỏ, gọi là thiếu sinh quân thì không đúng, nên gọi là Vệ Út, được xem như những đứa em út của các anh Vệ quốc đoàn. Nguồn ảnh: TL.

Đúng 20 giờ ngày 19/12/1946, cả Hà Nội tắt điện, tiếng súng từ pháo đài Láng phát ra báo hiệu cuộc kháng chiến chống Pháp bắt đầu. Nhiệm vụ của các Vệ Út, là giữ liên lạc từ khu phố này sang phố khác khắp Hà Nội. Vì còn nhỏ, nên các Vệ Út dễ luồn dọc bao cát trên phố hoặc chui qua các lỗ tường nhà dân đã đục sẵn. Nguồn ảnh: TL.

Các em không chỉ truyền mệnh lệnh khắp chiến trường mà còn đi xem xét tình hình chiến sự các nơi để báo cáo chỉ huy tiếp tế đạn dược, quân số. Đêm đến, Vệ Út cùng các anh chị lấy nồi niêu, xong chảo làm trận địa mìn giả và dựng chướng ngại vật trên phố ngăn quân Pháp. Nguồn ảnh: TL.

Những chiến sĩ Vệ Út gan dạ, cùng các bạn vượt đê ra ngoài bãi Phúc Xá dẫn du kích đưa lương thực, thực phẩm, công văn, báo chí vào Liên khu I. Mỗi Vệ Út ngày ấy, được các anh Vệ quốc đoàn ví von như chiếc "điện thoại sống di động" khắp Hà Nội truyền tin giữa các mặt trận. Nguồn ảnh: TL.

Trong 60 ngày đêm chiến đấu, nhiều Vệ Út đã hy sinh, trong đó có cậu bé Trần Văn Lai, là liên lạc, cứu thương. Ngày 12/2/1947, Pháp tập trung quân đánh chiếm trường Trần Nhật Duật, gần Ô Quan Chưởng. Sau nhiều giờ chiến đấu, đẩy lùi hàng chục đợt tấn công của địch, 15 chiến sĩ quyết tử do Trung đội trưởng Cáp Văn Soan chỉ huy rút lên gác cố thủ. Nguồn ảnh: TL.

Tình thế nguy cấp, để mất trận địa thì Pháp sẽ chặn đường rút khỏi Hà Nội của quân ta. Thấy vậy, Trần Văn Lai (12 tuổi) nhanh trí tụt theo đường ống nước xuống đường, về báo cáo tiểu đoàn xin tiếp viện. Lúc trở về, em bị quân Pháp phát hiện, bị trúng đạn khi chưa kịp trèo lên gác. Lai hy sinh, nhưng nhờ có sự dũng cảm của em, trận địa được bảo vệ. Nguồn ảnh: TL.

Còn tấm gương của Vệ Út Trần Kim Luyện, khi giao tranh đang diễn ra dữ dội, Luyện lao ra đường, chạy đến chỗ mấy xác lính Pháp, để nhặt vũ khí địch. Một loạt đạn quét về phía Luyện, em ngã gục. Nhưng một lúc sau, Luyện bật dậy chạy về, trên tay cầm khẩu carbin và kéo theo mấy túi đạn, kịp đưa cho đồng đội rồi hy sinh. Nguồn ảnh: TL.

Tinh thần yêu nước của các chiến sĩ nhỏ còn thể hiện rõ khi "trốn lệnh" cấp trên ở lại bảo vệ Hà Nội. Sau những ngày chiến đấu gian khổ, nhưng tình hình ngày càng khó khăn, lương thực, đạn dược vơi dần; quân ta cần bảo toàn lực lượng chiến đấu lâu dài. Nguồn ảnh: TL.

Vì vậy, ngày 14/1/1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh lệnh cho Trung đoàn Thủ đô chỉ để lại 500 người chiến đấu trong nội thành. Quân số còn lại rút về hậu phương. Các Vệ Út cũng buộc phải rút ra. Nhưng 175 Vệ Út vẫn ở lại, không tuân lệnh cấp trên, trốn trong tủ, dưới gầm giường, trên nóc nhà... ở lại quyết giữ Thủ đô. Nguồn ảnh: TL.

Cậu bé Trang Công Lũy mới 9 tuổi, trên đường rút ra ngoại thành, nhưng Lũy trốn chạy ngược vào nội thành. Trong trận đánh giữ điểm chốt ở nhà họa sĩ Đào Sĩ Chu trên phố Hàng Trống, em ném lựu đạn diệt được ba tên Pháp. Nguồn ảnh: TL.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã viết thư khen ngợi tinh thần chiến đấu dũng cảm của Đội Vệ Út. Các em là những thiếu niên yêu nước rất xứng đáng với truyền thống "Tuổi nhỏ chí lớn", với lời thề "Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh" trong cuộc chiến đấu kiên cường 60 ngày đêm bảo vệ Thủ đô Hà Nội, mở đầu cuộc kháng chiến của dân tộc ta chống thực dân Pháp xâm lược. Nguồn ảnh: TL.

Những thước phim tư liệu quý giá về trận chiến 60 ngày bảo vệ thủ đô.

Quang Hưng