Vào CPTPP: Công đoàn phải đối mặt với những thách thức chưa có tiền lệ

Quốc hội bàn về Hiệp định CPTPP - Ảnh: VPQH

Thảo luận tại Quốc hội về hiệp định CPTPP, ĐB Bùi Sỹ Lợi (Thanh Hóa) đề cập đến vấn đề lao động và công đoàn của Việt Nam.

Theo đó, để thực thi nghiêm túc các cam kết của CPTPP, Chính phủ cần phải dự liệu những khó khăn đối với việc tăng cường giảm thiểu lao động trẻ em, trong bối cảnh lao động của nước ta chủ yếu là lao động nông nghiệp nông thôn. Lao động trong khu vực phi chính thức còn chiếm một tỷ trọng lớn lao động trẻ em.

Về tổ chức đại diện người lao động tại doanh nghiệp, chính phủ đã nhận diện và đề xuất biện pháp xử lý đối với thách thức lớn nhất trong điều kiện cam kết về lao động liên quan đến yêu cầu sửa đổi pháp luật, nhằm bảo đảm quyền thành lập tổ chức đại diện của người lao động.

"Công đoàn thứ hai" tạo ra sự cạnh tranh

Tuy nhiên, theo ông Lợi, vấn đề cần đặt ra là tổ chức đại diện người lao động đứng cạnh tổ chức công đoàn. “Tôi cho đây là một tổ chức không mang màu sắc chính trị, chủ yếu bảo vệ quyền lợi hợp pháp về quan hệ lao động và không có các hành động khác liên quan đến chính trị”.

“Tôi nghĩ rằng, đây cũng là cơ hội và thách thức, nhưng cơ hội đối với tổ chức công đoàn cao hơn, nên dự thảo Bộ luật Lao động cũng cần được xem xét để nghiên cứu. Điều này chúng ta cũng tiến hành xem xét, rà soát khi sửa đổi Bộ luật Lao động vào năm 2019. Tuy nhiên, đây là vấn đề rất khó, chưa có tiền lệ ở Việt Nam”, ông Lợi nói.

Đồng thời, ông Lợi cho rằng việc cho phép hình thành tổ chức đại diện của người lao động bên cạnh tổ chức công đoàn hiện nay cũng gắn liền với việc xem xét, sửa đổi, nâng cao hiệu quả các cơ chế về đối thoại, thương lượng, hợp tác, tham vấn trong quan hệ lao động.

“Vấn đề quan trọng là khi sửa đổi Bộ luật Lao động thì phải sửa Luật Công đoàn, vì Luật Công đoàn sẽ liên quan đến vấn đề các quan hệ lao động của tổ chức đại diện người lao động và thương lượng tập thể, xử lý các quan hệ trong lao động Luật Công đoàn cũng phải được đưa ra xem xét để sửa đổi”, ông Lợi nêu.

Mặt khác, đại biểu này cũng đề nghị chính phủ cần quan tâm, xem xét, ký kết 3 công ước hết sức quan trọng theo đề nghị của ILO. Đó là: Công ước 87 về quyền tự do hiệp hội và quyền được tổ chức, Công ước 98 về áp dụng những nguyên tắc, quyền tổ chức và thương lượng tập thể, Công ước 105 về xóa bỏ lao động cưỡng bức.

Nội luật hóa CPTPP để tránh bị kiện

Cũng nói về vấn đề này, ĐB Ngọ Duy Hiểu (Hà Nội) cho rằng bên cạnh những thuận lợi, thời cơ mang lại, Công đoàn Việt Nam sẽ phải đối mặt với những thách thức lớn, chưa có tiền lệ. Đó là sự ra đời của tổ chức đại diện người lao động bên cạnh tổ chức công đoàn của Việt Nam.

“Sau khi các điều khoản về lao động công đoàn có hiệu lực, tổ chức Công đoàn Việt Nam sẽ phải cạnh tranh với tổ chức đại diện người lao động về thu hút, tập hợp, kết nạp đoàn viên, về thành lập tổ chức ở cơ sở và chia sẻ nguồn lực về tài chính”, ông Hiểu nói.

Trong khi, theo ông Hiểu, tổ chức Công đoàn Việt Nam đồng thời phải thực hiện chức năng của đoàn thể chính trị trong hệ thống chính trị Việt Nam, thì tổ chức khác chỉ thực hiện nhiệm vụ bảo vệ, chăm lo quyền và lợi ích của người lao động.

Bên cạnh đó sẽ phát sinh không ít những khó khăn trong việc triển khai các quy định của pháp luật về đối thoại, thương lượng tập thể, ký kết thỏa ước lao động tập thể, lãnh đạo và tổ chức đình công.

“Thách thức là vậy nhưng vì lợi ích quốc gia, dân tộc là trên hết, Công đoàn Việt Nam sẵn sàng chấp nhận, vượt qua thách thức, coi đây là cơ hội đổi mới mạnh mẽ tổ chức và hoạt động của tổ chức mình”, ông Hiểu nói.

Cũng theo đại biểu này, trong thời gian qua, Công đoàn Việt Nam đang đổi mới theo hướng thực chất, hiệu quả, khắc phục bệnh hành chính, tư duy bao cấp trong hoạt động hướng tới việc thực hiện nhiệm vụ cốt lõi của tổ chức công đoàn, là đại diện chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người lao động.

ĐB Hoàng Quốc Thưởng (Hải Dương) nêu về việc xử lý mâu thuẫn giữa pháp luật trong nước với quy định của Hiệp định CPTPP, Luật Điều ước quốc tế năm 2016 quy định: Trường hợp văn bản quy phạm pháp luật và điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng quy định của điều ước quốc tế đó, trừ Hiến pháp.

Như vậy, trật tự ưu tiên áp dụng văn bản quy phạm pháp luật theo quy định của Luật Điều ước quốc tế là Hiến pháp, các văn bản quy phạm pháp luật khác. Trong điều kiện tương thích của hệ thống pháp luật Việt Nam với các quy định của Hiệp định CPTPP còn hạn chế thì việc sửa đổi pháp luật trong nước là công việc có khối lượng tương đối lớn, chưa thể giải quyết một sớm, một chiều.

Vì vậy, đại biểu này cho rằng giải pháp là trong dài hạn cần tiến hành nội luật hóa các quy định của Hiệp định CPTPP. Điều này để tránh các vụ kiện của các nhà đầu tư nước ngoài đối với chính phủ và chính quyền địa phương. Cần tuyên truyền cho các cấp chính quyền hiểu sâu về Hiệp định CPTPP.

Qua đó, biết cách áp dụng pháp luật cho phù hợp với thông lệ quốc tế và phù hợp với các quy định của Luật Điều ước quốc tế năm 2016, không ngừng giữ nghiêm kỷ cương, xử lý nghiêm tình trạng nhũng nhiễu, gây khó khăn với nhà đầu tư.

“Môi trường đầu tư không tốt thì Hiệp định CPTPP hay bất cứ hiệp định thương mại nào cũng không thể phát huy hiệu quả đối với nền kinh tế”, ông Thưởng nói.

Lam Thanh