Vàng da ở trẻ sơ sinh

Vì sao mùa đông tỷ lệ trẻ mắc vàng da sơ sinh nhiều hơn?

Hiện nay việc phát hiện trẻ vàng da sơ sinh tăng cao hơn trước vì các gia đình chú ý tới trẻ hơn, đưa trẻ đến cơ sở y tế khi phát hiện vàng da sớm. Tỷ lệ trẻ vàng da tại Việt Nam khoảng 30% trẻ sơ sinh nhưng tỷ lệ phải điều trị chỉ dưới 10%.

Đa số vàng da sinh lý sẽ khởi phát từ ngày 3-4 sau sinh và trong khoảng 2 tuần sẽ hết. Trẻ vàng da sinh lý sẽ vàng da nhẹ từ vùng mặt đến ngực, trẻ ăn bú bình thường. Tuy nhiên, nếu trẻ xuất hiện vàng da sớm 1-2 ngày sau đẻ, sau đó tình trạng vàng da tăng nhanh quá vùng ngực, trẻ có thể bỏ bú, nhược cơ, sốt, khó thở thì cần phải cho ngay đến cơ sở y tế vì trẻ bị vàng da bệnh lý. Trẻ vàng da bệnh lý gặp thường xuyên ở những trẻ ở vùng sâu, vùng xa không có đủ thông tin phát hiện sớm hoặc trẻ có bố mẹ chủ quan không thăm khám sớm.

Trong thời tiết mùa đông, việc quấn ủ cho trẻ quá kỹ, không quan sát được toàn thân trẻ là lý do chính khiến tỷ lệ trẻ mắc vàng da sơ sinh tăng cao hơn vào mùa đông. Có một số hiểu biết sai lầm mà các bậc cha mẹ cần lưu ý: Việc tắm nắng không điều trị được vàng da vì khi trẻ vàng da phải cần ánh sáng xanh, còn nắng chỉ có ánh sáng tổng hợp nên không có tác dụng điều trị.

Chiếu đèn để điều trị cho trẻ sơ sinh vàng da.

Nguyên nhân gây vàng da bệnh lý

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến vàng da ở trẻ sơ sinh trong đó do bất đồng nhóm máu mẹ con (ABO, Rh), bệnh lý tan máu (thiếu men G6PD, hồng cầu hình liềm, bệnh thalassemia, nhiễm trùng), xuất huyết dưới da, chậm đi phân su, nhiễm virus bào thai, bệnh lý gan mật bẩm sinh (teo đường mật, giãn đường mật).

Làm sao để phát hiện sớm trẻ

bị vàng da?

Quan sát trẻ dưới ánh sáng tự nhiên, dùng ngón tay đè lên da trẻ trong 2 – 5 giây, quan sát màu sắc da tại chỗ đè. Nếu trẻ có vàng da, da vùng dưới chỗ đè sẽ có màu vàng. Khám ở mặt, ngực, bụng, tay và chân để so sánh mức độ vàng da.

Đưa trẻ đến cơ sở y tế nếu trẻ vàng da đến lòng bàn tay, chân hoặc có các triệu chứng khác đi kèm.

Điều trị vàng da sơ sinh

như thế nào?

Hầu hết vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh chỉ theo dõi không cần điều trị sẽ tự khỏi sau một thời gian ngắn, chỉ những trường hợp có mức bulirubin quá cao mới cần phải can thiệp về y tế bởi nguy cơ biliburin có thể di chuyển đến não và gây tổn thương não.

Đối với vàng da bệnh lý do tăng bilirubin gián tiếp, chiếu đèn là phương pháp điều trị đơn giản, an toàn và hiệu quả. Mục tiêu của phương pháp này là sử dụng năng lượng ánh sáng xuyên qua da giúp chuyển hóa chất bilirubin tự do trong máu thành chất khác không độc, đào thải ra ngoài phân, nước tiểu. Khi chiếu đèn, trẻ được cởi trần, che kín mắt và bộ phận sinh dục, xoay trở để tăng diện tích da tiếp xúc với ánh sáng. Thay máu được sử dụng khi trẻ vàng da mức độ nặng thất bại điều trị với liệu pháp chiếu đèn hoặc có triệu chứng thần kinh đi kèm.

Lưu ý: Phơi trẻ dưới nắng vào buổi sáng không giúp điều trị được vàng da bệnh lý vì cường độ ánh sáng của nắng sớm quá yếu và trẻ cũng không thể tiếp xúc với ánh sáng mặt trời trong thời gian dài để đạt được hiệu quả.

Đối với vàng da bệnh lý do tăng bilirubin trực tiếp thì tùy theo nguyên nhân bệnh lý mà có các phương pháp điều trị khác nhau. Phẫu thuật nếu trẻ bị bệnh lý teo đường mật hoặc giãn đường mật bẩm sinh.

Lời khuyên của thầy thuốc

Để phòng ngừa cần chăm sóc sức khỏe tốt khi mang thai, khám thai đầy đủ theo lịch hẹn để được phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý trong thai kỳ. Nhờ đó tránh được sinh non, sinh nhẹ cân, quá cân, nhiễm trùng mẹ sang con. Cho trẻ bú sữa non sớm ngay sau sinh và giữ ấm trẻ để giúp trẻ không bị hạ thân nhiệt, hạ đường huyết và đi phân su sớm ngay sau sinh. Cho trẻ bú đủ sữa. Phòng ngủ của trẻ phải có đủ ánh sáng để dễ theo dõi màu sắc da của trẻ.

BS. Nguyễn Văn Việt