Vận hành phù hợp, giảm bớt áp lực cho hệ thống điện quốc gia
Thời gian gần đây, sự phát triển nóng của các nhà máy năng lượng tái tạo (NLTT), nhất là ở khu vực Nam Trung Bộ (Ninh Thuận, Bình Thuận), dẫn đến tình trạng quá tải lưới điện truyền tải (LĐTT) liên kết miền và hệ thống điện dư thừa công suất phát so với nhu cầu phụ tải trong một số thời điểm, đã buộc Trung tâm hệ thống điện quốc gia (A0) phải áp dụng biện pháp cắt giảm công suất các nhà máy NLTT để bảo đảm an toàn cho hệ thống điện quốc gia.
Phòng điều hành Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia.
Thời gian gần đây, sự phát triển nóng của các nhà máy năng lượng tái tạo (NLTT), nhất là ở khu vực Nam Trung Bộ (Ninh Thuận, Bình Thuận), dẫn đến tình trạng quá tải lưới điện truyền tải (LĐTT) liên kết miền và hệ thống điện dư thừa công suất phát so với nhu cầu phụ tải trong một số thời điểm, đã buộc Trung tâm hệ thống điện quốc gia (A0) phải áp dụng biện pháp cắt giảm công suất các nhà máy NLTT để bảo đảm an toàn cho hệ thống điện quốc gia.
Quá tải, tiềm ẩn nhiều nguy cơ
Theo Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia (EVNNPT) Lưu Việt Tiến, thống kê đến thời điểm hiện tại, điện mặt trời (ĐMT) trang trại có công suất 8.660MW, ĐMT mái nhà 8.295MW và điện gió 552MW, tổng công suất là 17.507MW, chiếm khoảng 25% tổng công suất đặt toàn hệ thống điện. Riêng khu vực do Công ty Truyền tải điện 3 (PTC3) quản lý (chín tỉnh từ Bình Định đến Bình Thuận) - nơi tập trung rất nhiều các dự án NLTT, trong đó ĐMT và điện gió gần 6.005MW, chiếm khoảng 34% tổng công suất đặt của NLTT (chưa tính ĐMT mái nhà).
Từ nay đến cuối năm 2021, các chủ đầu tư dự kiến đóng điện 3.652MW điện gió và 198MW ĐMT với tổng công suất khoảng 3.850MW, trong đó, khu vực do PTC3 quản lý chiếm khoảng 44% tổng công suất đặt của ĐMT, điện gió (chưa tính ĐMT mái nhà). Như vậy đến cuối năm 2021, tổng công suất đặt của ĐMT, điện gió thuộc khu vực do PTC3 quản lý là 7.688MW, chiếm 35% tổng công suất đặt của ĐMT, điện gió (chưa tính ĐMT mái nhà). Tình trạng nêu trên cho thấy, LĐTT do PTC3 quản lý biến động rất lớn do rất nhiều nhà máy ĐMT, điện gió đấu nối theo nhiều hình thức (đấu trực tiếp vào trạm biến áp - TBA, đấu rẽ nhánh trên đường dây (ĐZ), cả lưới 500kV và 220kV). Tính đến nay, đã có 30 nhà máy ĐMT, điện gió đưa vào vận hành và đến hết năm 2021, sẽ có 40 nhà máy ĐMT, điện gió (chưa kể các nhà máy điện truyền thống). Như vậy, số khách hàng tăng khoảng 1,5 lần trong vòng ba năm. Đây thật sự là áp lực rất lớn đối với PTC3 khi mà phát triển lưới điện luôn đi sau phát triển nguồn điện. Hiện cung đoạn ĐZ 500kV Đà Nẵng/Thạnh Mỹ - Pleiku/Pleiku 2 quá tải khoảng 12%; quá tải lưới 110-220kV nội miền khoảng 17%.
Phó Giám đốc PTC3 Đinh Văn Cường cho biết, do tốc độ phát triển rất nhanh của các nguồn ĐMT trong thời gian ngắn làm cho một số ĐZ 220kV, máy biến áp (MBA) 220kV khu vực các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, Lâm Đồng, Khánh Hòa, Phú Yên, Bình Định, Gia Lai vận hành đầy tải, quá tải. Hiện nay, A0, Trung tâm Điều độ hệ thống điện miền nam (A2) đang phải áp dụng biện pháp thay đổi kết dây, tách thanh cái, mở vòng lưới điện, để cưỡng bức công suất, tận dụng tối đa khả năng tải các ĐZ 220kV còn non tải. Tuy nhiên, trong mùa khô, sau khi thay đổi kết dây vẫn còn xảy ra đầy tải, quá tải 11 ĐZ 220kV, ba MBA 220kV. Năm 2020, sản lượng điện thương phẩm chín công ty điện lực thuộc Tổng công ty Điện lực miền trung (EVNCPC), Tổng công ty Điện lực miền nam (EVNSPC) là hơn 13,48 tỷ kW giờ. Sản lượng điện của nguồn NLTT (ĐMT, thủy điện, nhiệt điện, điện gió có cấp điện áp từ 110kV trở xuống) ngoài việc cung cấp cho chín công ty điện lực, còn phát ngược lên LĐTT qua các MBA 220kV: 2,227 tỷ kW giờ, khoảng 16,52% điện thương phẩm. Trong hai tháng đầu năm 2021, sản lượng điện thương phẩm chín công ty điện lực đạt hơn 2,12 tỷ kW giờ, giảm 5,24% so cùng kỳ năm 2020.
Năm 2020, sản lượng điện truyền tải PTC3 giao cho chín công ty điện lực thuộc EVNCPC và EVNSPC và các nhà máy điện đạt hơn 8,557 tỷ kW giờ, chiếm 63,47% điện thương phẩm. Trong hai tháng đầu năm 2021, sản lượng điện truyền tải đạt hơn 917,479 triệu kW giờ, sụt giảm 45,39% so cùng kỳ 2020, chỉ chiếm 43,27% điện thương phẩm. Với giả thiết phụ tải không tăng; điều kiện khí tượng thủy văn tương tự năm 2020; nguồn ĐMT được huy động với mức 90% công suất định mức. Sản lượng điện truyền tải giao cho chín công ty điện lực thuộc EVNCPC và EVNSPC và các nhà máy điện trong năm 2021 ước tính chỉ đạt: 6,612 tỷ kW giờ, giảm mạnh so kế hoạch.
Để bảo đảm LĐTT vận hành an toàn, liên tục, hằng năm, ngành điện cần phải bố trí lịch cắt điện các ĐZ, MBA, thực hiện bảo dưỡng, sửa chữa lớn, sửa chữa thường xuyên, thí nghiệm định kỳ thiết bị. Tuy nhiên, để ưu tiên giải tỏa công suất từ các nguồn ĐMT, lịch cắt điện phải bố trí vào ban đêm khi ĐMT ngừng phát. Điều này gây ra một số nguy cơ cụ thể như: ảnh hưởng sức khỏe người lao động khi phải làm việc vào ban đêm, trái với giờ sinh học, địa hình dọc hành lang rất phức tạp, qua những lần cắt điện làm đêm cho thấy tiềm ẩn rất cao nguy cơ xảy ra tai nạn lao động, nhất là làm việc trên cao, trong điều kiện không đủ ánh sáng, mặc dù các đơn vị đã trang bị đèn pha chiếu sáng.
Kéo dài thời gian thực hiện các hạng mục thi công, đơn vị truyền tải phải tăng số nhân lực công tác, tăng chi phí khi phải làm đêm do phạm vi làm việc trong không gian hẹp; có đoạn ĐZ phải bố trí cắt điện bốn đêm từ 15 giờ 30 phút ngày hôm trước đến bảy giờ ngày hôm sau mới hoàn thành công việc. Trong khi, nếu bố trí ban ngày thì chỉ cần một ngày. Chất lượng công việc không bằng khi làm việc ban ngày vì không đủ ánh sáng để thực hiện bố trí sơ đồ công nghệ, lắp đặt vật tư, thiết bị; đó còn là khó khăn trong việc quan sát, kiểm soát, phát hiện kịp thời các bất thường…
Cần sự phối hợp đồng bộ
Trong một hội nghị gần đây với khoảng 30 nhà đầu tư, sản xuất NLTT, lãnh đạo PTC3 kiến nghị, các nhà máy điện NLTT cần phải chia sẻ những khó khăn nêu trên với đơn vị, nhất là với nhân viên vận hành lưới điện, chia sẻ với EVNNPT và với các trung tâm điều độ hệ thống điện trong quản lý vận hành LĐTT để cùng giải tỏa công suất nguồn, bảo đảm LĐTT an toàn, liên tục. Cắt giảm nguồn NLTT để các trung tâm điều độ bố trí lịch cắt điện thực hiện công tác bảo dưỡng, sửa chữa lớn, sửa chữa thường xuyên, thí nghiệm định kỳ vào ban ngày, đủ ánh sáng cho người lao động; nâng cao chất lượng, hiệu quả công việc, bảo đảm LĐTT vận hành an toàn, liên tục, không xảy ra sự cố.
Lãnh đạo EVNNPT cho biết sẽ sớm đưa vào vận hành MBA AT2 225/115/23kV - 250/250/50MVA để xử lý tình trạng vận hành đầy tải TBA 220kV Phan Rí. Đẩy nhanh tiến độ xây dựng và đóng điện ĐZ 220kV Nha Trang - Krông Buk mạch 2, Krông Buk - Pleiku 2 mạch 2 để xử lý tình trạng vận hành đầy tải, quá tải các ĐZ 220kV khu vực Phú Yên, Khánh Hòa. Đóng điện, đưa vào vận hành ĐZ 220kV 273 Phù Mỹ - 275 Quảng Ngãi để xử lý tình trạng vận hành đầy tải, quá tải ĐZ 220kV khu vực Bình Định, Gia Lai. Đầu tư xây dựng sớm, đóng điện các ĐZ 220kV mạch kép Đa Nhim - Đức Trọng - Di Linh để xử lý tình trạng vận hành đầy tải, quá tải các ĐZ 220kV khu vực Lâm Đồng, Ninh Thuận. Đẩy nhanh tiến độ xây dựng và đóng điện ĐZ 220kV Nha Trang - Tháp Chàm mạch 2 và công trình treo dây mạch 2 ĐZ 220kV Nha Trang - Tháp Chàm mạch 2. Nâng công suất các MBA AT1, AT2 TBA 500kV Di Linh từ 2x450MVA lên 2x900MVA...
Ông Nguyễn Trung Thành, đại diện lãnh đạo Nhà máy ĐMT Nhị Hà (Ninh Thuận) đánh giá, EVNNPT, PTC3 luôn thiện chí hợp tác, tạo điều kiện cho nhà máy giải quyết các vấn đề kỹ thuật, thủ tục nhanh chóng đáp ứng tiến độ triển khai, luôn phối hợp vận hành nhịp nhàng với nhà máy. Mặc dù hệ thống điện thời gian qua luôn quá tải vào giờ cao điểm và thừa nguồn vào giờ thấp điểm nhưng A0 cũng cân đối các khung giờ phát với các loại hình phát điện nên cũng giảm bớt nhiều việc cắt giảm công suất phát. Tuy nhiên, theo ông Thành, hệ thống LĐTT chưa phát triển kịp với sự phát triển của các nhà máy ở khu vực Ninh Thuận. Do đó, ngành điện cần kiến nghị các bộ, ngành liên quan điều chỉnh lại khung giờ cao điểm của các loại hình phát điện truyền thống phù hợp điều kiện hiện tại, tránh thời điểm NLTT phát công suất cao để bảo đảm quyền lợi công bằng cho các loại hình phát điện. A0, A2 tổ chức các lớp tập huấn nghiệp vụ cho đội ngũ trưởng ca vận hành; truyền tải khu vực mời các nhà máy tham gia diễn tập, xử lý sự cố...
Sản lượng nguồn NLTT phát ngược lên lưới truyền tải là: 850,351 triệu kW giờ, khoảng 40,1% điện thương phẩm; ước tính năm 2021 có thể tới 5,406 tỷ kW giờ. Như vậy, LĐTT ngoài việc nhận điện từ hệ thống 500kV và 220kV trong khu vực cung cấp cho phụ tải, nay còn tiếp nhận sản lượng lớn phát ngược từ lưới điện phân phối qua các MBA 220kV hòa lưới điện quốc gia gây ra đầy tải, quá tải lưới điện 220kV. Tổn thất điện năng do ĐMT đưa vào vận hành tăng thêm trên LĐTT năm 2019: 36,765 triệu kW giờ (tương đương 0,14%); năm 2020 là 86,676 triệu kW giờ (0,28%).
