ỦY BAN THƯỜNG VỤ QUỐC HỘI CHO Ý KIẾN VỀ VIỆC GIẢI TRÌNH, TIẾP THU, CHỈNH LÝ DỰ ÁN LUẬT THỎA THUẬN QUỐC TẾ

Tham gia phiên họp còn có Phó Chủ tịch nước Đặng Thị Ngọc Thịnh, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh, đại diện lãnh đạo các Bộ, ngành, cơ quan hữu quan.

Giải thích rõ khái niệm thỏa thuận quốc tế

Phát biểu tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cho rằng một số vấn đề của dự thảo Luật cần được thảo luận kĩ hơn để luật đi vào cuộc sống có tính khả thi và thống nhất trong hệ thống pháp luật trong đó có nội dung về khái niệm thỏa thuận quốc tế.

Dự thảo Luật dự kiến tiếp thu theo hướng “Thỏa thuận quốc tế là thỏa thuận bằng văn bản về hợp tác quốc tế giữa bên ký kết Việt Nam và bên ký kết nước ngoài không mang tính ràng buộc pháp lý theo pháp luật quốc tế”. Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu chỉ rõ, dự thảo Luật quy định chủ thể ký kết thỏa thuận quốc tế gồm Chủ tịch nước, Quốc hội, Chính phủ, các cơ quan trong hệ thống chính trị và đến tận các xã biên giới nhưng lại không làm phát sinh trách nhiệm pháp lý, trong khi nội dung của thỏa thuận quốc tế cũng chưa được chỉ rõ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu đề nghị làm rõ nhiều nội dung của dự thảo Luật để bảo đảm tính khả thi

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu dẫn chứng, Luật Tổ chức Quốc hội đã có quy định về việc Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, các cơ quan của Ủy ban Thường vụ Quốc hội có những thỏa thuận, hợp tác với Quốc hội/Nghị viện các nước về các vấn đề như cung cấp thông tin, trao đổi văn bản, trao đổi đoàn, đào tạo bồi dưỡng, tiếp đón…Phó Chủ tịch Quốc hội đặt vấn đề rằng đây có được coi là ràng buộc pháp lý? Đối với các tỉnh biên giới có ký kết thỏa thuận về hợp tác kinh tế về trao đổi thông tin, bảo vệ an ninh trật tự biên giới… thì hai bên đều phải có trách nhiệm tôn trọng thực hiện.

Hơn nữa, nếu quy định “không mang tính ràng buộc pháp lý theo pháp luật quốc tế” thì theo pháp luật quốc tế ở đây là pháp luật nào? Thực tế, bất kì chủ thể nào kí kết thỏa thuận quốc tế thì đều phát sinh trách nhiệm của Nhà nước. Do đó, cơ quan chủ trì soạn thảo, cơ quan chủ trì thẩm tra cần giải trình làm rõ các vấn đề này.

Có cùng đề nghị làm rõ hơn khái niệm thỏa thuận quốc tế, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho hay, nếu đưa ra khái niệm thỏa thuận quốc tế là không phát sinh quyền và nghĩa vụ, không phát sinh ràng buộc pháp lý; thỏa thuận quốc tế không được thay đổi, phát sinh, chấm dứt quyền nghĩa vụ của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo pháp luật quốc tế. Như vậy, cần hiểu những thỏa thuận này không phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ của cấp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo pháp luật quốc tế, mà không phải là thỏa thuận quốc tế này ký rồi không thực hiện. Các thỏa thuận quốc tế sẽ làm phát sinh trách nhiệm thực hiện của 2 bên nhưng không phát sinh quyền và nghĩa vụ của cấp khác đến cấp Nhà nước.

Về vấn đề này, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh cho biết thỏa thuận quốc tế không có tính ràng buộc cả quốc gia, mà ràng buộc trách nhiệm thực hiện đối với chủ thể trực tiếp ký kết.

Cân nhắc mở rộng chủ thể ký kết

Cho ý kiến về bên ký kết thỏa thuận quốc tế, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc cho biết, theo số liệu thống kê từ năm 2007 đến tháng 6/2020 có 874 văn bản hợp tác cấp huyện được ký kết, trong đó có 282 văn bản ký với Trung Quốc, 186 văn bản ký với Lào, 109 văn bản ký với Hàn Quốc, 78 văn bản ký với Hoa Kỳ, 28 văn bản ký với Nhật Bản, 27 văn bản ký với Campuchia, 21 văn bản ký với Đức. Có 101 văn bản hợp tác cấp xã được ký, trong đó 63 văn bản ký với Lào, 10 văn bản ký với Hàn Quốc, 5 văn bản ký với Nhật Bản, 4 văn bản ký với Trung Quốc.

Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc đề nghị mở rộng chủ thể ký kết thỏa thuận quốc tế

Như vậy, trước đây dù còn nhiều khó khăn nhưng đã có rất nhiều thỏa thuận quốc tế đươc kí ở cấp huyện, cấp xã. Đến nay khi trình độ cán bộ cấp huyện, cấp xã đều đã được nâng lên, việc tiếp cận công nghệ thông tin và thông tin đối ngoại cũng tốt hơn thì việc hạn chế chủ thể kí kết thỏa thuận quốc tế chỉ ở các huyện, xã biên giới cần được giải trình làm rõ hơn.

Cùng quan điểm, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Nguyễn Đức Hải cho biết thực tế ngoại giao Nhân dân rất đa dạng và phát huy hiệu quả mà không chỉ ở các huyện, xã biên giới. Thực tế có những liên minh thành phố, đô thị hay quan hệ kết nghĩa giữa các thành phố, thị xã, thị trấn đã triển khai hỗ trợ rất tốt. Do đó cần có sự đánh giá mở rộng chủ thể ký kết thỏa thuận quốc tế để thúc đẩy hoạt động ngoại giao Nhân dân.

Trong khi đó, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Hà Ngọc Chiến thì cho rằng chỉ nên quy định đến mức cấp huyện là cấp cuối cùng được ký thỏa thuận quốc tế, không nên mở rộng đến cấp xã. Theo Chủ tịch Hội đồng Dân tộc, cấp huyện là một cấp có cơ quan tham mưu, giúp việc và trình độ cán bộ, sự am hiểu về mặt luật pháp và tất cả các lĩnh vực đảm bảo để có thể ký thỏa thuận quốc tế. Còn từ cấp xã trở xuống không nên quy định có thẩm quyền và văn bản giữa cấp xã với nhau và cấp thôn bản với nhau thì không coi là văn bản thỏa thuận quốc tế. Cấp xã, cấp thôn, bản nên coi là cấp thực hiện.

Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh phát biểu làm rõ một số vấn đề Ủy ban Thường vụ Quốc hội quan tâm

Làm rõ nội dung Ủy ban Thường vụ Quốc hội quan tâm, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh cho biết, thực tế thời gian qua, cấp huyện, cấp xã đã ký kết nhiều thỏa thuận quốc tế do đó cần quy định trong Luật trình tự, thủ tục để các cấp có thể thực hiện. Tuy nhiên qua thảo luận tại Kỳ họp, nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội cho rằng cấp huyện, cấp xã không đủ năng lực ký kết. Do đó dự kiến thu hẹp phạm vi bên ký kết áp dụng đối với cấp huyện, cấp xã ở biên giới. Bên cạnh đó Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh cũng cho rằng nếu quy định theo hướng này sẽ bỏ sót chủ thể là các thành phố trực thuộc tỉnh. Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh bày tỏ nhất trí với đa số ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc cân nhắc mở rộng chủ thể ký kết thỏa thuận quốc tế.

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng đánh giá cao cơ quan chủ trì soạn thảo phối hợp với cơ quan chủ trì thẩm tra đã khẩn trương tổng hợp, nghiêm túc tiếp thu, giải trình ý kiến đại biểu Quốc hội cũng như lấy ý kiến góp ý của các cơ quan chịu tác động của Luật.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng cho biết, qua thảo luận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản nhất trí với nội dung đề xuất giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật của Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội. Đồng thời lưu ý, về khái niệm thỏa thuận quốc tế có thêm giải thích về “không mang tính ràng buộc pháp lý theo pháp luật quốc tế”.

Về ngôn ngữ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản nhất trí theo hướng: Thỏa thuận quốc tế phải có văn bản bằng tiếng Việt trong quan hệ song phương và trong quan hệ đa phương dựa trên thỏa thuận của các bên ký kết.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng phát biểu kết luận nội dung thảo luận

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị liệt kê rõ các chủ thể kí kết Việt Nam, trong đó các cơ quan của Quốc hội có Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Tổng Thư ký Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, các cơ quan của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Đồng thời lưu ý mở rộng bên ký kết Việt Nam là Ủy ban nhân dân cấp xã chỉ áp dụng đối với Ủy ban nhân dân cấp xã khu vực biên giới. Ngoài ra, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đề nghị làm rõ trình tự, thủ tục ký kết thỏa thuận quốc tế; bổ sung về điều khoản chuyển tiếp bảo đảm việc thực thi trên thực tế.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng đề nghị các cơ quan hữu quan tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại phiên họp để hoàn thiện báo cáo và dự thảo Luật để gửi xin ý kiến các cơ quan hữu quan và các Đoàn đại biểu Quốc hội./.

Bảo Yến - Bùi Hùng