Ứng viên kỳ lạ
Ứng viên gốc Hoa lần đầu tranh chức tổng thống Mỹ 2020 vừa đề xuất một chính sách đậm chất khởi nghiệp. Doanh nhân 43 tuổi muốn lập một hệ thống tín dụng xã hội kiểu như thưởng cho toàn dân. Sự kiện cho thấy tư tưởng khởi nghiệp dường như đang tràn đến bất cứ đỉnh cao nào có cạnh tranh.
Ứng viên Andrew Yang (An Đức Lỗ Dương) quê cha đất tổ ở tỉnh Phúc Kiến là doanh nhân ở New York và sáng lập Venture for America (VFA) hay “Đầu tư cho Mỹ”. Lập ngôn năm 2011, VFA có 200.000 USD mà hỗ trợ 40 sinh viên tốt nghiệp giỏi đến năm thành phố của Mỹ trong hai năm nhằm rải nhân tài đi khắp đất nước. Đến 2017, nó đạt 7 triệu USD và vươn tơí18 đô thị. Hè 2017, họ Dương thôi chức CEO ở VFA để đua vào Nhà Trắng. Lúc ấy, VFA đã giúp 500 thanh niên khởi nghiệp 29 công ty với số vốn 40 triệu USD tạo 2.500 việc làm.
Dưới trướng đảng Dân chủ, Andrew Dương nêu cương lĩnh tranh cử có vẻ giống tổng thống Donald Trump nhưng theo hướng ngược lại. Trump treo khẩu hiệu “America First” (Mỹ trên hết) thì Dương nói “Humanity First” (nhân loại trên hết). Trump xáo trộn hàng loạt phẩm trật ở tòa Bạch Ốc, Dương cũng muốn thế nhưng theo lối khác. Ông sẽ lập cơ quan chuyên xử lý những cơn hưng cảm của báo chí, tạo một chức việc bác sỹ tâm lý Nhà Trắng, công bố thời điểm toàn dân đóng thuế (tax day) là ngày lễ quốc gia. Để diệt tham nhũng, ông muốn tăng lương cho viên chức liên bang nhưng hạn chế họ hành nghề tư sau khi thôi việc công.
Khủng hơn, Trump kiên trì chủ nghĩa tư bản truyền thống thì Dương giương cao ngọn cờ tư bản nhân văn. Có thể kể đến ý tưởng quỹ báo chí liên bang (SJF) bơm tiền cho báo chí địa phương. Rồi kế hoạch biếu không mỗi công dân Mỹ 1.000 USD/tháng theo chính sách thu nhập cơ bản phổ quát (UBI) bất chấp thử nghiệm UBI ở Phần Lan từ tháng 1/2017 bị cho là thất bại và sẽ xóa cuối năm nay, và đa số áp đảo dân Thụy Điển bác bỏ tại trưng cầu dân ý 2016.
Đấy còn là hệ thống ứng dụng di động do nhà nước bao cấp nhằm tặng mỗi người Mỹ một “thẻ tín dụng xã hội số” (DSC) để khuyến khích tính thiện. Mô hình giống thứ đang làm ở Trung Quốc - nơi được cho là công cụ theo dõi công dân. Dẫu không nằm trong nhóm ứng viên tiềm năng cho vị trí quyền lực nhất thế giới, cái cách của ông Dương cho thấy làm gì thì làm cũng phải khác biệt mới có cơ may và, quan trọng hơn cả, khác biệt chỉ có cơ hội phô bày trong một môi trường thực sự cởi mở cho toàn dân.
