Ứng cử viên Tổng thống Mỹ Joe Biden - người mang 'phép màu' mới đến Trung Đông?
Nếu thắng cử và trở thành Tổng thống Mỹ, ông Joe Biden sẽ có một cách tiếp cận khác và khu vực Trung Đông sẽ phải chuẩn bị cho một chính sách đối ngoại 'dẫn đầu từ phía sau' của Mỹ.
Ứng cử viên Tổng thống Mỹ Joe Biden đã có những hướng đi rõ ràng ở Trung Đông. (Nguồn: Getty Images)
Mỹ sẽ không từ bỏ Trung Đông
Hội nghị trực tuyến đầu tiên trong lịch sử của đảng Dân chủ Mỹ được coi là màn trình diễn đầy hào nhoáng về tầm nhìn của đảng này trong những năm đầy thử thách phía trước nếu ứng cử viên tổng thống Joe Biden giành chiến thắng trong cuộc bầu cử vào tháng 11 tới.
Trong bối cảnh hàng triệu người Mỹ không có việc làm, các trường học đóng cửa, cơ sở chăm sóc y tế phải căng mình đối phó với đại dịch Covid-19 và lo ngại về việc nền kinh tế lớn nhất thế giới phải thích ứng với "trạng thái bình thường mới" ngày càng gia tăng, những ý tưởng cụ thể để đối phó với cuộc khủng hoảng này của ông Joe Biden có khả năng gây được tiếng vang lớn với cử tri.
Tuy nhiên, đối với phần còn lại của thế giới, các sự kiện chính diễn ra trong ngày thứ hai của đại hội lại được quan tâm nhiều hơn, khi đảng Dân chủ đã nêu bật được những kinh nghiệm đối ngoại phong phú của cựu Phó tổng thống Joe Biden, không chỉ với tư cách là thành viên của chính quyền cựu Tổng thống Barack Obama mà còn là chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện.
Thông điệp phát đi là ông Biden có kinh nghiệm, đủ năng lực và dũng khí để đưa nước Mỹ vượt qua “vách núi” cheo leo và đầy bất trắc phía trước. Thế giới đang chứng kiến giai đoạn đơn cực cũ đang nhường chỗ cho một "mớ" địa chính trị hỗn độn của chủ nghĩa đa phương, khu vực hóa và chủ nghĩa can thiệp mạnh tay. Không thể quay lại thời kỳ Nhà Trắng dẫn đầu trật tự thế giới và sẽ là quá rủi ro nếu nước Mỹ đột ngột biến mất hoàn toàn khỏi Trung Đông.
May mắn thay, cả 7 đoạn nói về Trung Đông trong cương lĩnh của đảng Dân chủ năm 2020 đều cho thấy rõ ràng rằng Mỹ sẽ không từ bỏ khu vực này. Thật vậy, kế hoạch cắt giảm quân theo kế hoạch ở Afghanistan và Iraq phần nào gây lo ngại, nhưng với việc chi tiêu quốc phòng của Mỹ tăng lên, đó có lẽ là dấu hiệu khác của một thế giới đang thay đổi, nơi số lượng binh sĩ không còn là thước đo đáng tin cậy cho các cam kết của Mỹ.
Trên thực tế, cả đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa đều mong muốn khép lại giai đoạn can thiệp quân sự quy mô lớn ở nước ngoài và bị sa lầy vào các cuộc chiến không hồi kết, đồng thời quay trở lại mô hình chính sách Trung Đông tập trung vào các đồng minh và đối tác. Do đó, một chính quyền Joe Biden có khả năng tránh xung đột bạo lực, ngay cả khi mối đe dọa về chủ nghĩa khủng bố còn hiện hữu, chắc chắn sẽ thực hiện chính sách ngoại giao thực dụng, phi ý thức hệ, tập trung vào sức mạnh kinh tế, quyền lực mềm và các mối quan hệ cân bằng.
Bất chấp những lời chỉ trích không thể tránh khỏi vì không hoàn toàn rời xa chính sách đối ngoại mà chính quyền Donald Trump đã thiết lập và thất bại, khu vực Trung Đông sẽ phải chuẩn bị cho một chính sách đối ngoại “dẫn đầu từ phía sau” của Mỹ.
Nói cách khác, chính quyền của ông Biden sẽ tránh tái can dự vào Iraq và Syria, đồng thời thúc giục các đồng minh đang sa lầy ở Libya và Yemen cam kết thúc đẩy đàm phán. Trong những vấn đề vẫn cần phô trương sức mạnh, chẳng hạn như ngăn chặn tầm ảnh hưởng của Nga hoặc “chủ nghĩa phiêu lưu” ngông cuồng của Tehran, một liên minh các quốc gia vùng Vịnh, Israel và Ai Cập sẽ dần gánh vác nhiều hơn các nghĩa vụ quân sự của Washington, bên cạnh vai trò cố vấn của Mỹ.
Phong cách Joe Biden đã được định hình
Thỏa thuận gần đây giữa Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) và Israel gần như là điều kiện thuận lợi cho tầm nhìn chính sách đối ngoại đa cực theo phong cách của ông Biden. Hiệp ước này là một bước tiến lớn trong cuộc chơi lâu dài của Washington nhằm biến Iran, chứ không phải Israel, trở thành mục tiêu đằng sau việc tái tổ chức và thống nhất các lợi ích khác nhau trong khu vực. Chính quyền Trump coi sự phát triển này như một thành tựu lớn của họ, và thỏa thuận UAE-Israel là đỉnh cao của chiến lược kiên nhẫn nhằm cô lập Tehran.
Tương lai chính sách của Mỹ trong khu vực Trung Đông sẽ dựa trên mối quan hệ giữa Israel và các đồng minh Arập của Washington. Với việc các quốc gia Arập khác có thể sẽ theo bước Ai Cập, Jordan và UAE tiến tới bình thường hóa quan hệ với Israel, Washington đang tiến gần hơn đến các điều kiện lý tưởng để thúc đẩy an ninh và ổn định khu vực, cũng như bảo vệ các lợi ích chung. Ngoài ra, kế hoạch sáp nhập ở Bờ Tây của Israel sẽ bị dừng lại, trong khi mối quan hệ ngày càng sâu sắc hơn với thế giới Arập cũng khiến Israel có thể phải cân nhắc gác lại hoàn toàn kế hoạch này.
Với mục tiêu kiềm chế các hoạt động của Iran mà không cần sử dụng sức mạnh quân sự, ông Biden rất muốn lôi kéo Tehran trở lại với một "bản cập nhật" của thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015, có tên gọi chính thức là Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA).
Có rất nhiều khía cạnh tích cực của chủ nghĩa đa phương thận trọng. Kinh nghiệm dày dặn của ông Joe Biden và sự khôn ngoan trong hàng ngũ cố vấn chính sách của ông có thể là yếu tố then chốt trong việc định hình một Trung Đông mới. Dù chủ nghĩa biệt lập và thiên hướng dàn xếp song phương của chính quyền Tổng thống Trump vẫn có điểm hấp dẫn đối với một số đồng minh khu vực, song kết quả cuộc bầu cử vào tháng 11 tới sẽ là minh chứng rõ nét nhất cho thấy cử tri Mỹ có chấp thuận sự thay đổi vĩnh viễn khỏi các can thiệp của chủ nghĩa biệt lập cũ ở Trung Đông và chuyển sang “ngoại giao thực dụng”, tập trung vào hợp tác và lợi ích chung hay không.
