Tuần lễ bất ổn chưa từng thấy của ông Trump

"Chúng ta sẽ diễu hành dọc Đại lộ Pennsylvania", Tổng thống Trump cổ vũ đám đông người ủng hộ đang hò reo trước Nhà Trắng, kêu gọi họ cùng ông tiến về Điện Capitol hôm 6/1.

Nhưng ông Trump đã không xuống đường. Cuộc tuần hành kết thúc bằng vụ bạo loạn tại thành trì thiêng liêng của nền dân chủ nước Mỹ, đẩy những ngày cuối nhiệm kỳ tổng thống của ông Trump vào bất ổn không thể lường trước kết quả.

Thực tế, Tổng thống Trump muốn tham gia cuộc tuần hành cùng hàng chục nghìn người ủng hộ trung thành nhất. Những ngày trước buổi họp của lưỡng viện, Tổng thống Trump nói với các trợ lý ông dự định cùng người ủng hộ đi tới Điện Capitol để bày tỏ sự bất bình.

Nhưng Cơ quan Mật vụ cảnh báo lực lượng an ninh không có cách nào bảo đảm an toàn cho tổng thống nếu ông quyết hành động như vậy, hai nguồn tin cho biết. Tổng thống Trump cuối cùng buộc phải hài lòng với phương án ở lại Nhà Trắng và theo dõi diễn biến quá truyền hình.

Vụ bạo loạn tại Điện Capitol khiến 5 người thiệt mạng, trong đó có một sĩ quan cảnh sát. Không chỉ vậy, cuộc tấn công đã làm lu mờ các thành tựu mà Tổng thống Trump đạt được suốt 4 năm qua.

Người biểu tình bên trong Điện Capitol hôm 6/1. Ảnh: AP.

Tổng thống Mỹ đầu tiên trong lịch sử bị luận tội hai lần

Trong suốt tuần lễ sau vụ bạo loạn, bài phát biểu chứa đầy phẫn nộ và bất bình của Tổng thống Trump hôm 6/1 trở thành trung tâm trong nỗ lực luận tội lần hai mà Hạ viện đang tiến hành. Ông Trump bị cáo buộc kích động nổi loạn.

Kết quả bỏ phiếu hôm 13/1 tại Hạ viện đã biến ông Trump trở thành tổng thống Mỹ đầu tiên trong lịch sử bị luận tội hai lần. 10 nghị sĩ từ chính đảng Cộng hòa đã bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết luận tội ông Trump do phe Dân chủ đề xuất.

Mặc dù vậy, diễn biến tại Hạ viện ít có khả năng khiến ông Trump bị phế truất trước ngày 20/1, bởi hiện Thượng viện chưa lên kế hoạch nhóm họp. Lúc này, Thượng viện là cơ quan quyền lực duy nhất có thẩm quyền phế truất Tổng thống Trump.

Dẫu vậy, bước đi của Hạ viện đã khép lại một tuần lễ bất ổn chưa từng có cho Tổng thống Trump, dù sự ổn định cũng là điều hiếm khi duy trì quá lâu trong suốt 4 năm nhiệm kỳ của ông.

Những ngày cuối của ông Trump tại Nhà Trắng đang chìm trong bất ổn và giận dữ, nhiều nguồn tin cho biết. Tổng thống không có lựa chọn nào khác ngoài theo dõi các thảo luận về luận tội qua truyền hình, ông nổi giận với sự quay lưng của các nghị sĩ Cộng hòa.

Quan hệ của ông Trump với Phó tổng thống Mike Pence gần như tan vỡ. Các trợ lý, thành viên nội các, giới nghị sĩ Cộng hòa liên tiếp rời bỏ tổng thống. Ông bị cấm cửa trên Twitter, Facebook, trong khi các doanh nghiệp đồng loạt tẩy chay Tổng thống Trump và tập đoàn ông sở hữu.

Các quan chức trong chính quyền cho biết số quan chức trung thành với ông Trump đang giảm đi qua từng ngày.

Những người còn lại phải chật vật kiềm chế và xoa dịu vị tổng thống cáu kỉnh và nóng giận vì bị cô lập, người tới nay vẫn bướng bỉnh bám víu vào những cáo buộc gian lận bầu cử vô căn cứ. Họ đồng thời phải bảo đảm Nhà Trắng vẫn hoạt động, cho tới khi chính quyền Biden tiếp quản quyền lực.

"Mọi người cảm thấy họ đang cố làm những gì tốt nhất có thể để mọi thứ không đổ vỡ cho tới khi ông Biden nhậm chức", một cố vấn của ông Trump nói.

Trợ lý chỉ muốn tránh mặt ông Trump

Cuộc bạo loạn hôm 6/1 diễn ra sau hai tháng Tổng thống Trump dành mọi nguồn lực cho chiến dịch phủ nhận tính chính danh của cuộc bầu cử tháng 11/2020. Ông Trump ban đầu tuyên bố chiến thắng áp đảo, và sau đó cáo buộc chiến thắng của ông bị "đánh cắp" bởi gian lận bầu cử.

Nỗ lực lật ngược kết quả bầu cử chiếm phần lớn quỹ thời gian của Tổng thống Trump suốt hơn 2 tháng qua.

Hai ngày sau cuộc bầu cử, con gái Ivanka đưa ra lời khuyên cho Tổng thống Trump và các quan chức cấp cao Nhà Trắng về đường đi nước bước trong thời gian hậu bầu cử.

Vợ chồng Ivanka Trump và Jared Kushner là hai trong số ít các trợ lý còn đang ở lại bên ông Trump. Ảnh: New York Times.

"Chúng ta đã đạt được rất nhiều thành tựu, chúng ta đã có một cuộc chạy đua tuyệt vời", Ivanka nói, một nguồn tin cho biết.

Thế nhưng, không ai trong đội ngũ thân cận có thể thuyết phục Tổng thống Trump thừa nhận thất bại và sử dụng những tuần cuối cùng để tổ chức các sự kiện tôn vinh những thành tựu đã đạt được.

Không ít trợ lý từng đặt niềm tin ông Trump có thể trở thành một thế lực trong đảng Cộng hòa những năm kế tiếp, hay thậm chí chiến thắng nhiệm kỳ hai nếu chạy đua năm 2024.

Nhưng tương lai chính trị của ông Trump giờ đã bị tổn hại ở mức không thể cân đo hết sau vụ bạo loạn ở Điện Capitol. Nếu bị Thượng viện luận tội, ông Trump có khả năng bị cấm đảm nhiệm chức vụ trong chính quyền tương lai.

Ngay từ trước vụ tấn công Điện Capitol, ông Trump đã mang tâm trạng u ám suốt nhiều ngày, khi không thể đảo ngược kết quả bầu cử tại các bang chiến trường trọng yếu, bất kể sử dụng công cụ pháp lý hay sức ép chính trị.

Các phụ tá cố gắng tìm cách tránh mặt ông Trump bởi tổng thống thường giao cho họ những công việc không có lời giải liên quan tới cáo buộc gian lận bầu cử, ba nguồn tin từ Nhà Trắng cho biết.

Tâm trạng Tổng thống Trump tiếp tục lao dốc sau sự kiện 6/1, khi Twitter đình chỉ dài hạn tài khoản @realDonaldTrump. Hàng loạt nền tảng mạng xã hội nối bước Twitter cấm cửa Tổng thống Trump sau đó.

Khi Tổng thống Trump không thể tìm được nền tảng mạng xã hội thay thế, con rể Jared Kushner và một số trợ lý cấp cao đã thuyết phục ông Trump không đăng ký tài khoản trên các mạng xã hội nhỏ cực hữu, tin rằng đây không phải công cụ phát ngôn phù hợp đối với ông chủ Nhà Trắng.

Các cựu quan chức, cũng như đương nhiệm, cho biết họ bất ngờ trước cách Tổng thống Trump đối xử với Phó tổng thống Mike Pence, người từng là đồng minh trung thành và đáng tin cậy suốt nhiệm kỳ.

Ông Trump đã liên tiếp công khai chỉ trích cấp phó vì không đồng ý hỗ trợ tại phiên họp của lưỡng viện, dù phó tổng thống không có thẩm quyền bác bỏ phiếu bầu của đại cử tri đoàn. Tổng thống Trump cũng không hề gọi điện hỏi thăm khi ông Pence lâm vào nguy hiểm giữa cuộc bạo loạn 6/1, một trợ lý tiết lộ.

Chỉ tới hôm 11/1, dưới sự dàn xếp của Ivanka và Jared Kushner, tổng thống và phó tổng thống mới có cuộc gặp riêng tại phòng Bầu dục. Quan hệ giữa hai ông Trump và Pence sau đó đã được cải thiện, một quan chức Nhà Trắng cho biết.

Ngày 12/1, Phó tổng thống Pence gửi thư tới Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi, tuyên bố ông sẽ không kích hoạt Tu chính án 25 để phế truất Tổng thống Trump.

Ai đi, ai ở?

Không phải mọi nhân sự ở Nhà Trắng đều hòa giải với Tổng thống Trump như Mike Pence.

Phó cố vấn An ninh quốc gia Matt Pottinger, trợ lý phụ trách chính sách về Trung Quốc, nhanh chóng từ chức, hành động được coi là phản đối mạnh mẽ đối với Tổng thống Trump sau vụ bạo lực. Ít nhất 5 trợ lý cấp cao về chính sách đối ngoại sau đó đã theo chân ông Pottinger.

Ba thành viên nội các gồm Bộ trưởng Giao thông Elaine Chao, vợ của lãnh đạo đa số Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell, Bộ trưởng Giáo dục Betsy DeVos cũng đã từ chức để phản đối ông Trump.

Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Alex Azar vào ngày 12/1 cũng đã nộp đơn từ chức. Tuy không lên án trực tiếp ông Trump, Bộ trưởng Azar bày tỏ bất bình với vụ bạo loạn ở Điện Capitol. Ông Azar sẽ rời chức vụ vào ngày 20/1.

Một số quan chức cho biết họ phải "nghiến răng" kiềm chế và ở lại, dù tức giận với ứng xử của Tổng thống Trump trong vụ bạo loạn hôm 6/1.

Cố vấn An ninh quốc gia Robert O'Brien và Cố vấn Nhà Trắng Pat Cipollone là hai trong số những quan chức cấp cao được các đồng minh của ông Trump thuyết phục ở lại.

Một số quan chức lựa chọn ở lại đã nhân cơ hội này để thúc đẩy các thay đổi chính sách quan trọng trước khi rời nhiệm sở, nhiều nguồn tin cho biết.

Ngoại trưởng Mike Pompeo đã thúc đẩy thành công những bước đi đối ngoại gây tranh cãi mà không tham vấn đầy đủ với Nhà Trắng, một trong số đó là dỡ bỏ các hạn chế trong quan hệ với Đài Loan, khiến Trung Quốc nổi giận.

Ông Pompeo cũng đưa Cuba trở lại danh sách nhà nước tài trợ khủng bố, đồng thời liệt phong trào Houthi do Iran hậu thuẫn vào danh sách tổ chức khủng bố.

Ngoại trưởng Pompeo đã thúc đẩy việc dỡ bỏ hạn chế trong quan hệ với Đài Loan. Ảnh: Reuters.

Ân xá cho bản thân và gia đình?

Trong thời gian ít ỏi còn lại, một trong các ưu tiên mà ông Trump dành nhiều thời gian là sử dụng quyền lực tổng thống để ân xá cho các đồng minh, ba nguồn tin từ Nhà Trắng cho biết.

Câu hỏi lớn nhất hiện giờ là liệu ông Trump có tự ân xá cho chính mình và các thành viên gia đình trước khi rời Nhà Trắng hay không. Trong lịch sử nước Mỹ, chưa tổng thống nào từng tự ân xá cho chính bản thân.

Tới nay, ông Trump vẫn kín tiếng về kịch bản tự ân xá nêu trên. Một quan chức nói lệnh ân xá cho chính mình sẽ được ông Trump sớm đưa ra.

Khả năng Tổng thống Trump ra quyết định gây tranh cãi chưa có tiền lệ như vậy đã cấp số nhân trong bối cảnh bài phát biểu hôm 6/1, khi tổng thống kêu gọi người biểu tình "chiến đấu" vì ông, có thể khiến ông đối mặt cáo buộc hình sự.

Trước đó, ông Trump đã ân xá cho nhiều đồng minh và cựu quan chức dưới quyền như Michael Flynn, Roger Stone, Paul Manafort và ông thông gia Charles Kushner.

Bản thân ông Trump và các thành viên gia đình có nguy cơ đối mặt các vụ kiện, bao gồm cuộc điều tra của chính quyền New York nhắm vào hoạt động kinh doanh của tập đoàn Trump.

Một quan chức Nhà Trắng giấu tên tin rằng hành động cuối cùng trên cương vị tổng thống của ông Trump sẽ là ân xá cho bản thân và thành viên gia đình. Lệnh ân xá của tổng thống sẽ bảo vệ đối tượng được ân xá trước các tội danh theo luật pháp liên bang.

Tự ân xá cho bản thân là điều chưa từng có tiền lệ đối với một tổng thống Mỹ. Các luật sư về hiến pháp cho biết hiện chưa có câu trả lời chắc chắn lệnh tự ân xá của tổng thống cho chính mình có hợp pháp hay không.

Vệ binh Quốc gia túc trực ở Điện Capitol Hàng trăm Vệ binh Quốc gia canh gác ở tòa nhà Quốc hội Mỹ trong bối cảnh lo ngại bạo động xảy ra trước thềm ngày nhậm chức 20/1.

Duy Anh