Tuần dương hạm hàng không, loại vũ khí 'độc nhất vô nhị' của Liên Xô

Trước sức mạnh ngày càng tăng của hải quân Mỹ, Liên Xô cần có những loại vũ khí phù hợp để đối trọng, tuy nhiên thay vì sản xuất một cụm tàu sân bay với nòng cốt là tàu sân bay và các tàu hộ tống như Mỹ, Liên Xô lại muốn đơn giản hóa tất cả trong một. Đây chính là tiền để để tuần dương hạm hàng không ra đời.

Loại tàu chiến này được thiết kế vừa có khả năng hoạt động như một tàu sân bay, trong khi có thể tự bảo vệ và tấn công mà không cần tàu hộ tống.

Đề án 1143 Krechyet hay còn được biết tới với tên gọi tuần dương hạm hàng không lớp Kiev ra đời với boong tàu được thiết kế 2 phần riêng biệt, 1/3 cho việc bố trí vũ khí hạng nặng và 2/3 còn lại cho đường băng và sàn đậu máy bay.

Nhìn từ phía trước chiến hạm lớp Kiev giống một tuần dương hạm, nhìn từ phía sau lại giống một tàu sân bay.

Vũ khí trang bị trên tàu khá hùng hậu bao gồm 2 pháo hạm cỡ nòng 100mm trên boong tàu, 8 tổ hợp phòng thủ tầm gần AK-630, 2 bệ phóng tên lửa chống tàu ngầm RBU-6000 cùng loại ngư lôi hạng nặng.

Con tàu được tích hợp các tên lửa hành trình chống hạm P-500, đây là loại tên lửa diệt hạm uy lực nhất khi đó, khi chúng có khả năng tấn công các mục tiêu cách xa 550km với tốc độ Mach 2,5.

Các tên lửa này sử dụng chế độ dẫn đường bằng radar bán chủ động, trước khi chuyển sang chế độ dẫn đường bằng radar chủ động ở giai đoạn cuối, mỗi tên lửa mang theo đầu đạn nặng 1000kg và có thể triển khai đầu đạn hạt nhân.

Tuần dương hạm hàng không Lớp Kiev có thể mang tối đa 12 tên lửa với mục đích là hạ gục các tàu nổi của Mỹ bao gồm cả tàu sân bay từ khoảng cách xa.

Tuần dương hạm hàng không trang bị vũ khí phòng không rất mạnh với hệ thống tên lửa đất đối không M-11 Shtorm và sau đó là 9K330 Tor.

Chúng có thể trang bị tới 192 tên lửa phòng không Tor được phóng thẳng đứng. Ngoài ra tàu còn triển khai tên lửa đất đối không tầm ngắn 9K33 Osa - với 40 tên lửa.

Tiêm kích hạm chủ lực là 12-14 chiếc Yak-38 có khả năng cất cánh đường băng ngắn và hạ cánh thẳng đứng tương tự như F-35 hiện nay của Mỹ.

Tuy có tính năng cất hạ cánh thẳng đứng độc đáo, nhưng hỏa lực của Yak-38 lại không quá ấn tượng khi chỉ có thể mang khối lượng vũ khí tương đối ít khi hoạt động trên tàu.

Ngoài ra trên tuần dương hạm hàng không này còn triển khai từ 14 đến 17 trực thăng chống ngầm Ka-25 hoặc Ka-27.

Để đủ chỗ cho các phi đội máy bay hoạt động, tuần dương hạm hàng không có kích thước khá lớn với chiều dài 273 m, chiều rộng 53 m, mớn nước 10 m, lượng giãn nước đầy tải 45.500 tấn. Thủy thủ đoàn 1600 người bao gồm cả nhân viên hàng không.

Khối động cơ với tổng công suất 200.000 mã lực giúp tàu đạt tốc độ tối đa 32 hải lý/h. Đã có tổng cộng 4 tuần dương hạm hàng không được biên chế bao gồm: Kiev (1975), Minsk (1978), Novorossiysk (1982), và Baku sau đổi thành Đô đốc Gorshkov (1987).

Sau khi Liên Xô sụp đổ, tuần dương hạm hàng không lớp Kiev được Nga ngưng hoạt động vào năm 1993 do thiếu kinh phí. Các tàu Kiev và Minsk bị bán cho Trung Quốc vào năm 1995 và 1996 để làm khu vui chơi giải trí. Novorossiysk bán cho Hàn Quốc và bị tháo dỡ vào năm 1997.

Riêng chiếc Đô đốc Gorshkov thì may mắn hơn, khi tàu này chuẩn bị “ra sắt vụn” thì Ấn Độ đã đồng ý trả một khoản tiền lớn để hoán cải thành tàu sân bay INS Vikramaditya.

Mặc dù có khoảng thời gian phục vụ chỉ 18 năm, từ năm 1975-1993 song chương trình tàu tuần dương hàng không lớp Kiev đã để lại nhiều ấn tượng về một thiết kế độc nhất vô nhị, là biểu thị cho nền khoa học kỹ thuật quân sự hùng mạnh Liên Xô.

Việt Hùng