Từ ẩm thực ăn nhanh nước Mỹ đến chiếc bánh mì Việt Nam

Bánh pie xuất xứ từ Anh, bánh hamburger bắt nguồn từ Đức, khoai tây chiên (French fries) đến từ Pháp, nhưng nay những món ăn trên đã trở thành hình ảnh biểu tượng của nền ẩm thực ăn nhanh nước Mỹ. Từ đó nhìn lại câu chuyện chiếc bánh mì Việt Nam...

Bánh mì Việt Nam món ăn dân dã, gắn liền với cuộc sống người Việt

Bánh mì Việt không còn là baguette Pháp

Từ nhiều năm nay, bánh mì Việt Nam đã trở thành hiện tượng toàn cầu, lan khắp từ Sài Gòn, Hà Nội đến Bắc Mỹ, châu Âu và những phần còn lại của thế giới. Hầu như tất cả các thành phố ở Bắc Mỹ đều có những cửa hàng lẻ, xe bán hàng lưu động (food truck) hoặc chuỗi thương hiệu bánh mì mang những tên gọi khác nhau như: bánh mì Sài Gòn (New York), BunMee (San Francisco), BONMi (Washington), Bánh mì Ba lẹ (Philadelphia), Bánh Shop (Dallas), Bánh mì Boys (Toronto)…

Ở các thành phố khác như London có Kêu!, Banh Mi Bay; ở Thượng Hải có quán Mr.V; Singapore có bánh mì 888, ở khu sầm uất nhất ở thành phố Tokyo có tiệm Bánh mì Sandwich v.v.

Điểm thú vị là, công dân toàn cầu ý thức được khi họ tới những cửa hàng trên để mua bánh mì kẹp kiểu Việt Nam chứ không phải bánh mì baguette của Pháp, kể cả có cửa hàng mang tên Bánh mì Ba Gét (Chicago, Mỹ), thực khách vẫn hiểu được đó là Ba Gét kiểu Việt Nam.

Cũng giống như câu chuyện khoai tây chiên kiểu Pháp (French fries) có mặt trong hầu hết các chuỗi ăn nhanh nổi tiếng thế giới của Mỹ như McDonald’s, KFC, Popeyes, Wendy’s… dù có chữ French (Pháp) ở đó, phần lớn người mua vẫn liên tưởng đây là món ăn Mỹ. Thậm chí, ngay tại Pháp thương hiệu McDonald’s có khoảng hơn 1400 cửa hàng, KFC có hơn 200 cửa hàng. Vậy chúng ta nghĩ gì khi chính người Pháp cũng đến ăn khoai tây chiên kiểu Pháp tại một chuỗi thương hiệu ăn nhanh của Mỹ?

Thực khách xếp hàng mua bánh mì Việt Nam tại thủ đô London, một hình ảnh không hiếm thấy

Những nhà báo, chuyên gia ẩm thực trên thế giới đã dành biết bao mỹ từ cho bánh mì Việt Nam. Trên blog ẩm thực nổi tiếng “I am a Food Blog” của hai vợ chồng người Mỹ Mike & Steph từng khẳng định bánh mì Việt Nam là loại sandwich họ mến mộ nhất.

Năm 2017, theo bảng xếp hạng từ website du lịch uy tín của Úc traveller.com.au, bánh mì Việt Nam được xướng tên trong bảng xếp hạng 10 quốc gia có món sandwich ngon nhất thế giới.

Đặc biệt, năm 2014, cây bút ẩm thực David Farley đã cất công đi tìm những nguyên do tại sao bánh mì Việt Nam ngon miệng đến thế và sẽ trở thành một hiện tượng thế giới. Trong bài viết nhan đề "Có phải bánh mì là sandwich ngon nhất thế giới?" đăng trên BBC (Mỹ), bánh mì được cho là sản phẩm của sự giao thoa văn hóa và ẩm thực, chứa đựng trong đó nét tinh tế của phương Đông lẫn phương Tây.

Theo Farley, món ăn này bắt đầu xuất hiện từ thời Pháp thuộc, nhưng khi đó, người Pháp ở Việt Nam chỉ đơn giản cho pa-tê và bơ vào trong bánh mì. Sau đó, vào năm 1954, người Việt đã đưa biến thể riêng của món bánh mì kẹp, thêm vào thịt lợn, rau thơm và dưa leo, tạo nên ổ bánh mì đậm chất Việt Nam.

"Bản giao hưởng trong ổ bánh mì" là cách vi von đầy hoa mỹ của đầu bếp nổi tiếng người Mỹ Anthony Michael Bourdain khi ông cùng một người bạn thưởng thức bánh mì ở Hội An. Không đơn thuần là pate, sữa, phết lên thành bánh như sandwich, hay ăn chay như baguette của Pháp, bánh mì Việt là sự kết hợp tuyệt vời giữa thứ vỏ bánh giòn rụm với nhân bánh đậm đà gồm đu đủ xanh muối, rau thơm, thịt heo, pate, chả, và còn cả tương ớt theo công thức riêng của người Việt.

Đặc biệt, từ năm 2011, “banh mi” trở thành danh từ được thêm vào từ điển Oxford, ngang hàng với những cái tên khác như “pho”, “bun”, “ao dai”.

Bộ trang phục 'bánh mì' từng gây tranh cãi của hoa hậu

Thăng trầm chiếc bánh mì Việt

Theo tổng hợp nhiều tài liệu lịch sử, chiếc bánh mì “baguette” theo chân lính Pháp vào nước ta khoảng năm 1859 vẫn còn chuẩn phong cách Pháp: dài khoảng 80cm, mềm hơn và đặc ruột, thường xuất hiện trong bữa sáng truyền thống của người Pháp.

Bước biến chuyển đầu tiên là khi chính quyền Sài Gòn cho phép bánh mì xuất hiện trong khẩu phần ăn của học sinh tiểu học. Bánh mì trở nên nhỏ gọn hơn, để phục vụ số lượng lớn, ruột bông xốp, vỏ giòn rụm do nướng bằng lò gạch. Thời ấy, một chủ tiệm bánh mì ở Sài Gòn đã cảm thấy việc ăn bánh mì cùng bơ, thịt nguội, pa-tê trên đĩa quá cồng kềnh và mất thời gian, bèn nghĩ ra cách kẹp vào nhân vào bánh để người dân lao động có thể thuận tiện mang theo.

Sau này nhiều người Việt Nam định cư khắp nơi trên thế giới và mang theo công thức bánh mì kẹp thịt độc đáo của người Việt Nam.

Như vậy, từ một chiếc “baguette” cơ bản, người Việt đã sáng tạo, biến đổi cho phù hợp với khẩu vị và văn hóa bản địa để phục vụ cuộc sống của mình. Trải qua nhiều thăng trầm lịch sử, bánh mì trở thành món ăn bình dị, thân thương với đối với mỗi người Việt Nam.

Còn trên thế giới, bánh mì cũng trở thành món ăn yêu thích của đông đảo bạn bè quốc tế. Bằng chứng chính là bánh mì xuất hiện ở hầu hết các thành phố lớn, trung tâm lớn trên thế giới và người mua “cam chịu” xếp hàng dài để mua ổ bánh mì Việt Nam.

Bánh mì là món ăn tiêu biểu trên đường phố Việt Nam

Bởi vậy nhiều người cho rằng những ý kiến nhận xét bánh mì “chỉ là món ăn đường phố”, “trông hàng chợ”, “không phù hợp làm quốc phục”, “không phù hợp đấu trường quốc tế”… phải chăng chưa toàn diện. Ẩm thực đường phố cũng là một trong những nét văn hóa đặc trưng của người Việt và bánh mì cũng là một món ăn tiêu biểu trên đường phố Việt.

Mặt khác, nếu dư luận chỉ “săm soi” vào xuất xứ từ Pháp thì có thể nhìn ngay vào câu chuyện ẩm thực ăn nhanh nước Mỹ. Ngày nay người ta biết đến bánh pie, hamburger, khoai tây chiên thì sẽ liên tưởng ngay đến nước Mỹ. Người Mỹ đã biến ẩm thực du nhập từ nước ngoài thành của văn hóa bản địa, và làm cho thế giới phải công nhận.

Từ đó nhìn lại, bánh mì Việt đã có một lịch sử phát triển lâu dài, trở thành món ăn dân dã phổ biến với người Việt trong và ngoài nước, cũng đã xác lập nên một dấu ấn riêng trên bản đồ ẩm thực thế giới mang đặc trưng thương hiệu Việt.

ĐỖ TRANG - NGỌC DIỆP