Trung Quốc soán ngôi Mỹ dẫn dắt ngành dầu mỏ toàn cầu?

Bloomberg dẫn dự báo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế cho hay, Mỹ có thể mất "chiếc vương miện" mà họ đã có trong lĩnh vực dầu mỏ nhiều năm nay vào tay Trung Quốc.

Nhà máy lọc dầu của Shell Oil ở Convents bị đóng cửa.

Sau cuộc khủng hoảng COVID-19, nhu cầu về nhựa và nhiên liệu tăng ở Trung Quốc cùng với phần còn lại của châu Á, nơi các nền kinh tế đang nhanh chóng phục hồi.

Ngược lại, các nhà máy lọc dầu ở Mỹ và châu Âu đang phải vật lộn với cuộc khủng hoảng kinh tế sâu sắc hơn. Ngoài ra, việc chuyển đổi hình thức sử dụng nhiên liệu, thoát khỏi nhiên liệu hóa thạch đang làm mờ triển vọng dài hạn về nhu cầu dầu.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, Mỹ đã đứng đầu danh sách lọc dầu kể từ khi bắt đầu kỷ nguyên dầu mỏ vào giữa thế kỷ XIX, nhưng Trung Quốc sẽ soán ngôi Mỹ sớm nhất là vào năm sau.

Năm 1967, nhà máy lọc dầu ở Convent mở cửa, Mỹ có công suất lọc dầu gấp 35 lần Trung Quốc.

Nhưng đầu tháng này, Royal Dutch Shell Plc đã dừng hoạt động nhà máy lọc dầu ở Convent, Louisiana. Không giống như nhiều nhà máy lọc dầu đã đóng cửa trong những năm gần đây, nhà máy ở Convent không hề lỗi thời: quy mô của nhà máy là khá lớn theo tiêu chuẩn của Mỹ và đủ công nghệ tinh vi để chế biến nhiều loại dầu thô thành nhiên liệu có giá trị cao.

Tuy nhiên, Shell - tập đoàn dầu mỏ lớn thứ ba thế giới, lại muốn giảm triệt để công suất lọc dầu vì không tìm được người mua. Gần như các lý do đều đến từ đại dịch toàn cầu COVID-19.

Khi 700 công nhân của Convent thất nghiệp thì các đối thủ của họ ở phía bên kia Thái Bình Dương đang hân hoan khởi động một đơn vị mới tại khu phức hợp Chiết Giang khổng lồ của Rongsheng Petrochemical ở đông bắc Trung Quốc.

Đây chỉ là một trong số ít nhất bốn dự án đang được triển khai tại nước này, với tổng công suất chế biến thô 1,2 triệu thùng/ngày, tương đương với toàn bộ đội tàu của Vương quốc Anh.

Sự trỗi dậy của ngành công nghiệp lọc dầu của Trung Quốc, kết hợp với một số nhà máy lớn mới ở Ấn Độ và Trung Đông đang gây tiếng vang trong hệ thống năng lượng toàn cầu. Các nhà xuất khẩu dầu đang bán nhiều dầu thô hơn cho châu Á và ít hơn cho các khách hàng lâu năm ở Bắc Mỹ và châu Âu.

Các nhà máy lọc dầu của Trung Quốc ngày càng tăng về số lượng, đang trở thành những "lực lượng" ngày càng tăng trên thị trường quốc tế về xăng, dầu diesel và các loại nhiên liệu khác. Điều đó thậm chí còn gây áp lực lên các nhà máy cũ ở các khu vực khác của châu Á: Shell cũng thông báo trong tháng này rằng họ sẽ giảm một nửa công suất tại nhà máy lọc dầu ở Singapore.

Có những điểm tương đồng với hoạt động gia tăng về nhu cầu dầu của Trung Quốc và trong ngành thép toàn cầu vào đầu thế kỷ này, khi Trung Quốc xây dựng một chuỗi các nhà máy hiện đại, quy mô lớn. Các nhà máy mà Trung Quốc xây dựng đáp ứng nhu cầu trong nước và nước ngoài và khiến Trung Quốc trở thành một thế lực trên thị trường xuất khẩu, ép các nhà sản xuất có chi phí cao hơn ở châu Âu, Bắc Mỹ và các khu vực khác của châu Á, phải đóng cửa các nhà máy cũ hơn, kém hiệu quả.

OilPrice viết, "nếu theo dõi khu vực Permian trong vài năm qua, bạn sẽ thấy rằng, cuộc cách mạng dầu đã phiến thực sự đã chết". Dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình, Bắc Kinh đã thâm nhập đáng kể vào các thị trường năng lực quyền lực trên thế giới.

Điều này có được một phần không nhỏ nhờ Sáng kiến Vành đai và Con đường quyết đoán của nước này, được công bố trở lại vào năm 2013. Chương trình phát triển cơ sở hạ tầng toàn cầu của Chủ tịch Tập đã thu hút sự đầu tư khổng lồ do Trung Quốc đứng đầu vào 70 quốc gia và tổ chức quốc tế trên thế giới.

Việc Trung Quốc tiến vào thị trường năng lượng toàn cầu rất đa dạng và rộng khắp, từ năng lượng hạt nhân, than đá đến năng lượng tái tạo. Các nỗ lực địa chính trị của Bắc Kinh đặc biệt rõ rệt ở châu Phi, một thị trường phần lớn chưa được khai thác để phát triển cơ sở hạ tầng năng lượng.

Steve Sawyer, Giám đốc bộ phận lọc dầu của công ty tư vấn ngành Facts Global Energy, hay FGE, cho biết trong một cuộc phỏng vấn: “Trung Quốc sẽ sản xuất thêm một triệu thùng mỗi ngày hoặc hơn trong vài năm tới. Trung Quốc có thể sẽ vượt qua Mỹ trong một hoặc hai năm tới."

Công suất lọc dầu của Trung Quốc đã tăng gần gấp 3 lần kể từ đầu thiên niên kỷ khi nước này cố gắng theo kịp tốc độ tiêu thụ dầu diesel và xăng tăng nhanh. Theo Viện Nghiên cứu Kinh tế & Công nghệ của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc, công suất chế biến dầu thô của nước này dự kiến sẽ tăng lên 1 tỷ tấn/năm, tương đương 20 triệu thùng/ngày, vào năm 2025 từ 17,5 triệu thùng vào cuối năm nay.

Trung Quốc có thể sản xuất 20 triệu thùng/ngày vào năm 2021.

Các nhà máy lọc dầu mà Trung Quốc đầu tư ở Ấn Độ và Trung Đông cũng tiếp tục gia tăng. Ấn Độ cũng đang tăng cường khả năng chế biến của mình lên hơn một nửa lên 8 triệu thùng/ngày vào năm 2025, bao gồm một dự án lớn mới 1,2 triệu thùng/ngày.

Các nhà sản xuất Trung Đông đang bổ sung vào cuộc đua, xây dựng các đơn vị mới với ít nhất hai dự án với tổng công suất hơn một triệu thùng/ngày dự kiến bắt đầu hoạt động vào năm tới.

Mỹ từ lâu đã trở thành "ông vua" trong thị trường năng lượng và địa chính trị toàn cầu nhờ cuộc cách mạng đá phiến đã đưa quốc gia này lên vị trí dẫn đầu của chuỗi thực phẩm sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Nhưng Washington cuối cùng đã mất dần chỗ đứng trên thị trường dầu mỏ và năng lượng toàn cầu, một phần bởi cuộc khủng hoảng chưa từng thấy mang tên COVID-19. Giới phân tích nhận thấy rằng, Trung Quốc sẽ sớm soán vị trí dẫn đầu này của Mỹ.

Kim Hoa