Trung Quốc đang thâu tóm thị trường vũ khí của Mỹ ở Trung Đông?

Ai Cập để mắt tới máy bay chiến đấu J-10 của Trung Quốc Ảnh: chinamil.com.cn

Trung Quốc đã sẵn sàng thâm nhập thị trường vũ khí Trung Đông thông qua các thỏa thuận lớn với Saudi Arabia và Ai Cập, cả hai nước đều là khách hàng truyền thống của Mỹ.

Tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP) đưa tin trong tháng 5 rằng Công ty Quân sự Saudi Arabia (SAMI) đang đàm phán với Tập đoàn Công nghiệp Bắc Trung Quốc (Norinco) về việc mua máy bay không người lái Sky Saker FX80 và CR500 do Trung Quốc sản xuất, đạn tuần kích Cruise Dragon 5 và 10, và hệ thống phòng không tầm ngắn HQ-17AE (SHORAD).

Lực lượng Không quân Ai Cập cũng được cho là đã sẵn sàng mua máy bay chiến đấu đa năng J-10C của Tập đoàn Công nghiệp Máy bay Thành Đô (CAIG) của Trung Quốc. Hai bên sẽ gặp nhau trong Triển lãm Hàng không và Hàng hải Quốc tế Langkawi năm nay tại Malaysia.

SCMP cho biết Ai Cập có kế hoạch mua 12 chiếc J-10C, trang bị hệ thống tác chiến điện tử tiên tiến và radar mảng pha quét điện tử chủ động (AESA).

Báo cáo về xu hướng chuyển giao vũ khí quốc tế của Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI) năm 2022 lưu ý rằng, từ năm 2018-2022, Saudi Arabia là nhà nhập khẩu vũ khí lớn thứ hai thế giới, chiếm 9,8% tổng lượng nhập khẩu vũ khí toàn cầu giai đoạn đó, và Mỹ là nhà cung cấp 78% lượng mua của Saudi Arabia.

Báo cáo lưu ý rằng Ai Cập là khách mua vũ khí lớn thứ sáu thế giới trong giai đoạn này, chiếm 4,5% lượng nhập khẩu vũ khí toàn cầu, với 34% lượng nhập khẩu của họ đến từ Nga.

Một báo cáo của SIPRI năm 2018 từng lưu ý rằng Saudi Arabia đặt mục tiêu đa dạng hóa các nhà cung cấp vũ khí của mình để mở rộng và tăng cường mạng lưới chính trị quốc tế nhằm giảm thiểu tác động từ các hạn chế bán vũ khí của phương Tây.

Những hạn chế như vậy xuất phát từ sự can thiệp quân sự gây tranh cãi của Saudi Arabia ở Yemen, vụ sát hại nhà báo bất đồng chính kiến Jamal Khashoggi năm 2018, và tranh chấp giá dầu của OPEC+ với Mỹ vào năm ngoái.

Sau đó, tờ Asia Times đã lưu ý vào tháng 2/2022 rằng nỗ lực tìm kiếm các nhà cung cấp vũ khí ngoài Mỹ của Saudi Arabia có thể được thúc đẩy bởi việc Mỹ rút quân khỏi Afghanistan, những sai lầm trong chính sách đối ngoại của nước này ở Iraq và Syria, cách tiếp cận hay thay đổi đối với Iraq và sự thay đổi mối quan tâm chiến lược từ Trung Đông đến Thái Bình Dương. Việc Saudi Arabia mua vũ khí từ Mỹ cũng bị chỉ trích là có động cơ chính trị, định giá quá cao và không phù hợp với nhu cầu chiến lược cơ bản của vương quốc.

Thái tử Saudi Arabia, Mohammed bin Salman chào đón Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hội nghị thượng đỉnh Trung Quốc-GCC ở Riyadh vào ngày 9/12/2022. Ảnh: Saudi Press Agency

Theo báo cáo SIPRI năm 2022, Ai Cập là nhà nhập khẩu vũ khí lớn thứ sáu thế giới, chiếm 4,5% lượng vũ khí nhập khẩu toàn cầu từ năm 2018-2022, trong đó Nga cung cấp 34% lượng mua.

Nhưng Nga không phải lúc nào cũng là nhà cung cấp vũ khí ưa thích của Ai Cập. Trang Defense News lưu ý vào tháng 5/2021 rằng trước cuộc đảo chính ở Ai Cập năm 2013, trong đó Bộ trưởng Quốc phòng lúc bấy giờ là Abdel-Fattah el-Sissi phế truất Tổng thống Mohammed Morsi, Mỹ chiếm 47% lượng vũ khí nhập khẩu của Ai Cập .

Tuy nhiên, sau cuộc đảo chính năm 2013, chính quyền Tổng thống Obama đã đóng băng việc bán máy bay, xe tăng và tên lửa cho Cairo trong 2 năm cho đến khi quan hệ được cải thiện.

Do tình trạng đóng băng đó, Ai Cập đã cố gắng đa dạng hóa các nhà cung cấp vũ khí nhập khẩu của mình bằng cách mua số lượng lớn vũ khí từ Nga và Pháp.

Tuy nhiên, mối đe dọa trừng phạt của Mỹ nhằm vào Nga liên quan đến xung đột Ukraine đã buộc Ai Cập phải hủy bỏ kế hoạch mua 24 máy bay chiến đấu Su-35. Cairo phải tìm kiếm các lựa chọn thay thế từ Trung Quốc.

Trên tờ Forbes, chuyên gia Sebastien Robin đánh giá rằng các máy bay phản lực hàng đầu của Trung Quốc, như J-10C, có thể đã vượt qua những gì tốt nhất mà Nga có thể cung cấp. Ông Robin cho biết Trung Quốc đã bắt đầu xây dựng vị trí dẫn đầu về mặt kỹ thuật so với Nga trong việc phát triển máy bay chiến đấu, trong khi lĩnh vực hàng không vũ trụ của Nga gặp bất lợi do những hạn chế về cơ cấu và ngân sách.

Ông Robin lưu ý rằng Su-35 của Nga có radar mảng pha quét điện tử thụ động (PESA), kém hơn so với radar AESA trên J-10C và các máy bay chiến đấu hiện đại khác của Trung Quốc. Ông cũng nói rằng Trung Quốc đã cải thiện công nghệ động cơ phản lực nội địa và có tên lửa vượt trội, công nghệ tàng hình hoàn thiện hơn và tích hợp vũ khí dẫn đường chính xác tốt hơn so với Nga.

Chuyên gia Mihir Kaulgud thì lưu ý trong một bài báo đăng tháng 5/2022 cho Quỹ Usanas Foundation rằng Trung Quốc muốn trở thành một cường quốc ở Trung Đông.

Phi công Saudi Arabia điều khiển máy bay F-16 của Mỹ. Ảnh: Asiatimes

Ông Kaulgud nói rằng xuất khẩu vũ khí của Trung Quốc sang Trung Đông cho thấy nỗ lực thiết lập “sự hiện diện mềm” trong khu vực, thể hiện qua việc nước này sẵn sàng bán vũ khí tiên tiến với giá cả phải chăng cho các nước thân thiện mà không có ràng buộc chính trị.

Việc bán vũ khí rõ ràng liên quan đến các quyết định ở cấp cao nhất của chính phủ và do đó thiết lập các mối liên kết chuyên nghiệp thông qua đào tạo và huấn luyện với quốc gia bán vũ khí, khiến họ trở thành tâm điểm hợp tác chiến lược lý tưởng cho Trung Quốc.

Chuyên gia Kaulgud cũng tuyên bố rằng Trung Quốc đang mở rộng các mối quan hệ và mạng lưới trong khu vực nhưng không khiêu khích Mỹ. Những thương vụ đó có thể khiến các quốc gia Arab trước đây liên kết với Mỹ giờ đây coi Trung Quốc như một đối tác an ninh thay thế, với việc Bắc Kinh có khả năng tạo ra các thỏa thuận an ninh khu vực mới và thậm chí đóng vai trò mạnh mẽ hơn trong chính trị nội bộ Trung Đông.

Ông nói rằng mặc dù xuất khẩu vũ khí đang là cơ sở cho cam kết an ninh của Trung Quốc ở Trung Đông, nhưng chúng cũng có thể đóng vai trò là bàn đạp cho sự hiện diện quân sự và an ninh rộng lớn hơn của nước này ở khu vực.

Thu Hằng/Báo Tin tức (Theo Asia Times)