Trong dòng chảy công nghệ và mạng xã hội: Tìm hướng đi mới cho báo chí

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, báo chí sản xuất tin tức, nội dung, nhưng doanh thu lại ngày càng đi về phía các công ty công nghệ. Tổng biên tập của tờ The Guardian, Katherine Viner nhận định: "Facebook đã trở thành tòa soạn giàu có và quyền lực nhất trong lịch sử bằng cách thay thế các biên tập viên bằng các thuật toán". Chính vì thế, các mạng xã hội nước ngoài đã lấy đi đến phân nửa nguồn thu của báo chí Việt Nam.

Trong dòng chảy công nghệ và mạng xã hội, hệ thống báo chí nói chung, báo in nói riêng ngày càng khó khăn (ảnh minh họa: TTXVN)

Vấn đề đặt ra theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đó là, liệu công nghệ có lấy đi mất nghề báo không? Nếu chúng ta nghĩ nghề báo là viết về: Ai làm gì? Ở đâu? Khi nào? thì có thể, nhưng mạng xã hội lại có tới hàng chục triệu cộng tác viên và sẽ làm việc này tốt hơn. Cũng theo Bộ trưởng, nếu nghĩ nghề báo là định hướng dư luận, nghĩa là báo chí phải tìm ra cái gì đứng sau cả núi dữ liệu về ai làm gì? Khi nào và ở đâu? mới là việc của báo chí.

Đây mới chính là điều quan trọng. Nghĩa là phải dùng đến IQ để viết báo, thì báo chí lại có ý nghĩa hơn bao giờ hết. “Xét cho cùng sứ mạng của báo chí để khai sáng cho độc giả. Độc giả đang chìm trong biển cả dữ liệu kia đang mong chờ báo chí hơn bao giờ hết và có ý nghĩa hơn bao giờ hết”- Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Tại diễn đàn ông Lưu Đình Phúc, Cục trưởng Cục Báo chí cho biết, năm 2018, số lượng phát hành và quảng cáo của báo in tiếp tục giảm, đã ảnh hưởng không nhỏ đến nguồn thu của các cơ quan báo chí. Thị phần quảng cáo trực tuyến ở Việt Nam có tỷ lệ khoảng 70/30, trong đó gần 70% thị phần thuộc về công ty nước ngoài như Facebook, Google... Chỉ trong 10 năm chúng ta mất khoảng 50% thị phần quảng cáo.

Hiện nay, các kênh quảng cáo số, đặc biệt là Facebook, Google... đã chiếm đa số chi phí quảng cáo của doanh nghiệp. Vì vậy, nguồn thu của báo chí nói chung sẽ ngày một thu nhỏ lại đến mức các báo không còn nguồn thu. Nhiều tờ báo, đặc biệt là các tờ báo không có bao cấp có nguy cơ phải tự giải thể hoặc thu hẹp. Số khác buộc phải xoay sở bằng các nguồn thu khác như các hoạt động ngoài mặt báo như tổ chức sự kiện, sản xuất nội dung cho Google, Facebook...

Cũng tại diễn đàn, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, thời đại kỹ thuật số tạo điều kiện cho báo chí tiếp cận những kho dữ liệu quan trọng dẫn đến những phóng sự điều tra mang tính đột phá, khả năng tiếp cận những kho báu tri thức và các nguồn tin đa dạng chỉ bằng một cú nhấp chuột. Ngoài ra, như nhiều người đều nói, công nghệ số có thể tạo nên Big Bang ở lĩnh vực báo chí truyền thông.

Nhưng hiện nay báo chí lại đang là người đi sau về công nghệ nhất. Đứng trước những thách thức khác nhau của nhu cầu đổi mới công nghệ, nhiều cơ quan báo chí đã lỗi hẹn, hoặc đã bỏ cuộc, hoặc chưa từng bắt đầu. Công nghệ tạo cuộc chơi mới, tạo mô hình kinh doanh mới. Vì thế, quá trình tìm tòi lời giải về công nghệ phải song song với việc tìm ra các mô hình kinh tế mới cho báo chí, trong bối cảnh hệ sinh thái truyền thông số trên toàn thế giới đang có những biến động mạnh, đặt ra bài toán khốc liệt để tồn tại và phát triển.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, có thể những người làm báo chúng ta nghĩ rằng công nghệ mới thì phức tạp, mà lại không nghĩ rằng, công nghệ thì phức tạp thật nhưng lại làm cho việc làm nghề của chúng ta đơn giản hơn. Hãy luôn nghĩ về công nghệ như vậy, vì chúng ta là người sử dụng công nghệ, sự phức tạp của công nghệ không liên quan đến chúng ta. Vì vậy điều quan trọng, hãy đẩy sự phức tạp của công nghệ cho công ty công nghệ. Chuyển đổi số báo chí cần có những công ty công nghệ đi bên cạnh hỗ trợ.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, có thể những người làm báo chúng ta nghĩ rằng công nghệ mới thì phức tạp, mà lại không nghĩ rằng, công nghệ thì phức tạp thật nhưng lại làm cho việc làm nghề của chúng ta đơn giản hơn. Hãy luôn nghĩ về công nghệ như vậy, vì chúng ta là người sử dụng công nghệ, sự phức tạp của công nghệ không liên quan đến chúng ta.

Vì vậy điều quan trọng, hãy đẩy sự phức tạp của công nghệ cho công ty công nghệ. Chuyển đổi số báo chí cần có những công ty công nghệ đi bên cạnh hỗ trợ. Muốn làm được điều đó, Bộ trưởng gợi mở điều quan trọng, các doanh nghiệp viễn thông, công nghệ thông tin có giá trị kinh doanh lên tới trăm ngàn tỷ như Viettel, VNPT và MobiFone, với các tiềm lực tài chính, hạ tầng, công nghệ và cả nghĩa vụ dẫn dắt hệ sinh thái nội dung số, phải là những doanh nghiệp đầu tiên đồng hành cùng báo chí trong công cuộc chuyển đổi số báo chí. Một mô hình kinh doanh mới, một hệ sinh thái mới cần được phát triển để báo chí có thể làm tốt hơn sứ mạng của mình.

Muốn làm được điều đó, Bộ trưởng gợi mở điều quan trọng, các doanh nghiệp viễn thông, công nghệ thông tin có giá trị kinh doanh lên tới trăm ngàn tỷ như Viettel, VNPT và MobiFone, với các tiềm lực tài chính, hạ tầng, công nghệ và cả nghĩa vụ dẫn dắt hệ sinh thái nội dung số, phải là những doanh nghiệp đầu tiên đồng hành cùng báo chí trong công cuộc chuyển đổi số báo chí. Một mô hình kinh doanh mới, một hệ sinh thái mới cần được phát triển để báo chí có thể làm tốt hơn sứ mạng của mình. “Các doanh nghiệp viễn thông, công nghệ thông tin và các doanh nghiệp công nghệ số nói chung cần chung tay vì sự phát triển của báo chí nước nhà và cũng là vì sự phát triển của chính mình.

Chọn nghề báo là đã chọn cho mình một sứ mạng: Làm cho xã hội tốt đẹp hơn và luôn hành động vì lợi ích cộng đồng. Nghề báo là nghề với các tiêu chuẩn đạo đức rất cao về tính chính xác, tính độc lập, tính công bằng, tính bí mật, tính nhân văn, tính trách nhiệm và tính minh bạch. Bởi vậy, Bộ Thông tin và Truyền thông luôn coi trọng đào tạo vì một nền báo chí xuất sắc"-Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Trước đó, tại phiên trả lời chất vấn Kỳ họp thứ 8 của Quốc hội, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, báo chí có khát vọng nuôi dưỡng Việt Nam hùng cường. Theo Bộ trưởng, đất nước muốn vươn lên thì sức mạnh tinh thần vô cùng quan trọng. Báo chí sẽ góp phần tạo ra sức mạnh tinh thần đó.

H.Phạm- M.Nghĩa