Trở lại hang ổ của các trùm ma túy vùng biên

Bão qua Xốp Mạt

Xã Lượng Minh nằm cách trung tâm huyện Tương Dương khoảng 10 km, với hơn 70% thành phần cư dân là đồng bào dân tộc Thái, còn lại là Khơ Mú. Địa hình phức tạp, chủ yếu là đồi núi cao, dân cư sinh sống dọc hai bên bờ sông Nậm Nơn trình độ nhận thức pháp luật còn hạn chế nên đời sống hết sức khó khăn.

Từ Lượng Minh qua biên giới Việt Lào phải đi qua xã Mường Lống của huyện Kỳ Sơn, một trong những địa bàn cũng khá nhức nhối về ma túy trước đây. Chính vì vậy, những năm cuối thập niên 80, đầu thập niên 90 của thế kỷ trước, con đường độc đạo từ trung tâm thị trấn Hòa Bình qua Lượng Minh đến Mường Lống để sang Lào, đã được các ông trùm ma túy khai thác triệt để, biến thành tuyến đường lí tưởng để vận chuyển thuốc phiện từ Lào về Việt Nam tiêu thụ. Đó cũng chính là lý do biến Lượng Minh thành điểm nóng ma túy trong suốt thời gian dài.

Một góc bản Xốp Mạt hôm nay.

Đón chúng tôi từ bản Lạ, cửa ngõ dẫn vào trung tâm của xã Lượng Minh, Phó Chủ tịch Hội liên hiệp phụ nữ xã Vi Thị Hải vừa khéo léo len lỏi xe máy qua những tảng đá hộc mà đơn vị thi công đường liên xã đang làm dở dang, đổ ngổn ngang giữa đường, vừa phân trần khi nghe chúng tôi thắc mắc, bản Lạ có điều chi lạ?

Rằng, nguyên tên gọi trước đây là bản Lả, nhưng theo thời gian, đặc biệt là từ sau khi thủy điện Nậm Nơn tích nước, bản nhỏ này bị chia tách, như một ốc đảo, với rất nhiều đổi thay, trong đó có những biến chuyển tích cực về tệ nạn ma túy nên người dân đọc chệch đi, thành bản Lạ và cái tên ấy đã trở thành quen thuộc với bà con dân bản từ bao nhiêu năm qua đến bây giờ.

Không biết câu chuyện của bà Phó Chủ tịch Hội phụ nữ đúng được bao nhiêu phần trăm, nhưng chuyện lạ về những chuyển mình, đổi thay của nơi từng được mệnh danh là “thủ phủ” ma túy Lượng Minh một thời, mà chúng tôi ghi nhận được, là điều có thật.

Qua trung tâm hành chính công của xã vừa mới được xây dựng khang trang, chúng tôi thẳng tiến vào bản Xốp Mạt, địa danh từng là nơi sản sinh ra những “ông trùm” ma túy khét tiếng như Lô Văn Tuấn (Tuấn “trưởng bản”), kẻ mang trên mình 3 lệnh truy nã vẫn tổ chức buôn bán ma túy từ Lào về Việt Nam trong suốt thời gian 17 năm. Đến thời điểm bị bắt, Tuấn và đồng bọn đã buôn bán 200 kg thuốc phiện, 152 bánh heroin.

Xốp Mạt cũng là nơi “đón” rất nhiều tên trùm ma túy ở Nghệ An lúc bấy giờ như Trần Văn Nghị, Trương Đình Thông, Trần Văn Hợi, Mùa Bá Dềnh; Đó là Hải “luận”, Lệ “mập”, Hợi “chim cú”, Dũng “đui”... Những “ông trùm” ma túy khét tiếng một thời, khi lên miền tây xứ Nghệ giao dịch cũng đều phải qua bản nhỏ này.

Cơn “bão trắng” càn quét qua Xốp Mạt đã khiến bản nhỏ này trở nên tiêu điều, xác xơ khi có những đứa trẻ mất cha, vợ mất chồng; cuốn theo đàn ông, đàn bà, người già, người trẻ, khiến cho hàng chục gia đình tan nát. Có thời điểm, người ta ví ở Xốp Mạt mua ma túy dễ hơn cả mua rau, hút và chích ma túy công khai mà không phải lo lắng về chuyện bị cơ quan chức năng đẩy đuổi, bắt giữ.

Hỏi chuyện nhà ông Lô Viết Luân, người dân bản địa nhún vai, lắc đầu cho biết, ông Luân đã mất cách đây mấy năm rồi, giờ con cháu ở đâu, làm gì cũng chẳng ai biết. Sở dĩ người viết bài này muốn nhắc đến ông Luân là vì, ông là điển hình của vòng xoáy ma túy. Từng là Đảng ủy viên, cán bộ UBND xã Lượng Minh, còn vợ cũng từng giữ cương vị Phó Chủ tịch UBND xã này, gia đình ông Luân có tất cả 10 người con thì có đến 8 người nghiện và đi tù vì ma túy, gồm cả bố, mẹ, con gái, con rể, cháu ngoại.

Người dân Lượng Minh bình yên sau những ngày “bão trắng”.

Cũng ở bản Xốp Mạt, câu chuyện của chị Kha Thị Tích là bi kịch điển hình của hàng trăm gia đình không chồng khác do hệ lụy của ma túy để lại ở Lượng Minh. Chồng nghiện ngập, rồi vướng lao lý, bị kết án chung thân vì vận chuyển ma túy, thương hai đứa con còn nhỏ dại, chị Tích nhắm mắt đưa chân, nhận xách hàng thuê nên bị kết án 5 năm tù. Ngày hết án trở về, chị Tích thẫn thờ vì nhà cũ đã không còn, 2 đứa con phiêu dạt nơi nào đến nay vẫn bặt vô âm tín.

Xốp Mạt, theo cái lý của đồng bào dân tộc Thái, nguyên nghĩa của từ này là cửa khe, cửa suối, và “mạt” cũng mang ý nghĩa là mất, là hết. Thực tế trong suy nghĩ của nhiều già làng, trưởng bản nơi đây, đã có lúc họ dự cảm về một ngày Xốp Mạt sẽ biến mất, theo cách nào đó, nhưng thuận theo lẽ tự nhiên.

Năm 2013, nguy cơ xóa trắng bản hiện hữu khi nạn sạt lở đe dọa nghiêm trọng, chính quyền đã quyết định di dời người dân Xốp Mạt đến bản tái định cư mới. Xốp Mạt không còn đồi C5, đỉnh Pù Luông cũng trở nên xa ngái. Thay vào đó, Xốp Mạt hôm nay là những dãy nhà sàn ngói mới đỏ tươi, nằm san sát nhau soi mình xuống lòng hồ thủy điện Nậm Nơn thơ mộng.

Xốp Mạt cũng là nơi đứng chân của ngôi trường mầm non, trạm y tế xã cùng những công trình phúc lợi khác đang ngày đêm mọc lên, làm thay đổi diện mạo của “bản không chồng” thời quá vãng.

Anh Lô Văn Phê, Trưởng bản Xốp Mạt cho biết: Toàn bản Xốp Mạt đến nay có tất cả 44 hộ dân với 155 nhân khẩu. Vấn nạn ma túy hiện nay, theo trưởng bản, thì về cơ bản đã kìm giữ được, cả bản chỉ còn 2 người nghiện, số đối tượng có tiền án, tiền sự về tội danh này đã thụ án xong trở về địa phương tái hòa nhập cộng đồng khoảng trên dưới 10 người, riêng năm 2017 có thêm 2 người trở về.

Công an huyện Tương Dương thường xuyên “ba cùng”, “bốn bám” với người dân xã Lượng Minh để đẩy lùi ma túy và các tệ nạn xã hội ra khỏi địa bàn.

Điều đáng mừng, tất cả những người trở về đều lương thiện, không tái phạm tội lỗi của quá khứ. Anh Phê cho biết thêm, cả bản nay đã bê tông hóa hoàn toàn, nhiều hạng mục cộng đồng cũng đang được gấp rút xây dựng để năm nay hoàn thành mục tiêu bản làng văn hóa theo tiêu chí nông thôn mới.

Lượng Minh chuyển mình

Trung tá Trần Phúc Tú, Trưởng Công an huyện Tương Dương (Nghệ An) chia sẻ: Trong những năm qua, Công an huyện Tương Dương với vai trò là chủ công, đã tích cực phối hợp với các cấp chính quyền, đoàn thể giúp Lượng Minh từng bước kìm giữ tội phạm ma túy, thông qua các mô hình tiêu biểu để đẩy lùi tệ nạn này ra khỏi địa bàn, kiên quyết không để hình thành thêm các tụ điểm, điểm nóng về ma túy.

Trong suốt thời gian dài, chính quyền địa phương sở tại đã phối kết hợp với các cơ quan chức năng, trong đó nòng cốt là Công an huyện Tương Dương, đã triển khai hàng trăm kế hoạch để đẩy đuổi tội phạm, đẩy lùi ma túy, hằng năm thực hiện các kế hoạch truy quét các tụ điểm bán lẻ ma túy trên địa bàn.

Trưởng Công an xã Lượng Minh - Vi Văn Thủy cho chúng tôi biết, so với những năm trước đây, số tụ điểm ma túy lẫn số người nghiện trên địa bàn đã giảm nhiều nhưng những hệ lụy nó mang lại vẫn còn dai dẳng, bởi “cái chết trắng” đã ngự trị ở đây trên 30 năm nay. Số liệu thống kê cho thấy, năm 2017 dân số của toàn xã Lượng Minh là 4.800 người thì số lượng người nghiện ma túy chiếm tới 172 người, trong đó có 122 người đang có mặt tại địa phương, 68 người đang chấp hành án phạt tù liên quan đến buôn bán, vận chuyển, tàng trữ ma túy.

Năm qua đã đưa được 20 người đi cai nghiện bắt buộc tại các trung tâm, tổ chức cai nghiện tại gia đình và cộng đồng cho 12 người và cả xã tiếp nhận thêm 7 đối tượng tha tù trở về cùng một tội danh mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy, nâng tổng số người đã chấp hành xong án phạt tù trở về địa phương hiện nay là 37 người.

Công an huyện Tương Dương thường xuyên “ba cùng”, “bốn bám” với người dân xã Lượng Minh để đẩy lùi ma túy và các tệ nạn xã hội ra khỏi địa bàn.

Để Lượng Minh trở lại bình yên được như ngày hôm nay, có không biết bao nhiêu cuộc chiến đấu lặng lẽ đã diễn ra, thậm chí nhiều cuộc đấu súng ở đồi C5 và đỉnh Pù Luông, máu của cán bộ chiến sỹ cũng đã đổ xuống. Để kiềm chế tội phạm và tệ nạn ma túy ở Lượng Minh, không chỉ riêng cán bộ công an phụ trách địa bàn mà có những thời điểm trong năm, Công an huyện Tương Dương đã phải cắt cử cả lực lượng cảnh sát phòng chống ma túy, hình sự và công an phụ trách xã, cùng ăn, cùng ở, học cách nói tiếng đồng bào để phát động toàn dân tích cực phòng chống tội phạm, nói không với ma túy.

Bởi trên đã nói, cái chết trắng đã càn quét qua xã vùng cao này quá lâu, cộng với việc đói nghèo đeo đẳng, cuộc sống khốn khó bủa vây nên tội phạm ma túy vẫn tìm mọi cách để lôi kéo, rủ rê, dụ dỗ người dân bản địa tham gia.

Song song với phát động rộng rãi phong trào toàn dân tố giác tội phạm, Công an huyện Tương Dương đã xây dựng mạng lưới cơ sở để kịp thời phát hiện, lập án đấu tranh, triệt phá các đường dây buôn bán, vận chuyển ma túy lớn trên địa bàn, kết hợp với tổ chức triệt xóa các tụ điểm, các điểm bán lẻ phức tạp về ma túy để chặt đứt những chiếc “vòi bạch tuộc” có thể vươn đến Lượng Minh.

Đặc biệt trong khoảng thời gian 5 năm trở lại đây, cơ quan chức năng đã liên tục khảo sát và tổ chức tấn công vũ trang, truy quét, đẩy đuổi các đối tượng mang theo vũ khí nóng xâm nhập biên giới vào địa bàn tổ chức mua bán ma túy trong khu vực rừng núi tại xã Lượng Minh và các vùng phụ cận. Một số điểm nóng về ma túy, vốn là “vệ tinh” quanh Lượng Minh một thời như Dốc Mới, Dốc Kẽm... cũng đã bị xóa sổ.

Đến nay, Lượng Minh đã xây dựng được 3 mô hình bản không có tệ nạn ma túy, mại dâm tại các bản Minh Tiến, Cà Moong và Xốp Cháo; Mô hình quản lý, giúp đỡ người nghiện ma túy sau cai nghiện tại bản Xốp Mạt và mô hình bản duy trì không có tệ nạn xã hội tại hai bản Cà Moong và Xốp Cháo.

Điều đáng mừng hơn cả là trong nhiều năm qua, Lượng Minh không “sản sinh” thêm ông trùm ma túy nào. Trên địa bàn cũng không phát sinh thêm điểm nóng về loại tệ nạn này. Những địa danh như bản Côi, Minh Phương, Bản Đửa... một thời gắn với biệt danh “bản không chồng”, thì nay đang thay da đổi thịt từng ngày. Chẳng ở đâu xa, ngay ở bản Xốp Mạt, “cửa ngõ” ma túy một thời, không khó để tìm ra những gia đình tiêu biểu, vượt qua bão trắng để đứng lên xây dựng gia đình hạnh phúc.

Điển hình là câu chuyện của vợ chồng anh Lương Trọng Phú và chị Lô Thị Thắm, hai vợ chồng có 2 người con thì cậu cả Lương May Bún đang là sinh viên năm cuối Trường Đại học Y Thái Bình, cô út Lương Thị Thu Hảo hiện đang theo học Khoa Quản lý văn hóa, Trường Đại học Vinh.

Dẫu vẫn còn nhiều hệ lụy, song những điểm sáng như đảng viên Lương Trọng Phú chính là những điển hình, là cú hích để Lượng Minh rũ mình đứng dậy. Đến Lượng Minh hôm nay, vẫn còn những ông già, bà lão phải địu cháu ra rẫy, lên nương vì bố mẹ chúng đang phải thụ án trong tù... song những hình ảnh buồn này ngày càng ít đi, khi ngày càng có nhiều gia đình đã tìm được tìm vui trở lại sau ngày “bão trắng” quét qua.

Thiên Thành