Trò chơi quyền lực: Ấn Độ dùng 'vũ khí' dầu để giảm phụ thuộc vào Trung Đông

Chính phủ Ấn Độ đã gửi đi một thông điệp cho thấy tầm ảnh hưởng của mình, báo trước những thay đổi đối với bản đồ năng lượng thế giới. Từ năm 2015, Bộ trưởng Dầu và Khí Ấn Độ Dharmendra Pradhan đã coi việc mua dầu mỏ là “vũ khí” của Ấn Độ. Ấn Độ đã sử dụng vũ khí đó khi OPEC+duy trì cắt giảm sản lượng dầu cho hết tháng 4/2021. Bộ trưởng Pradhan coi việc giá dầu lên cao là một mối đe dọa đối với sự phục hồi kinh tế của Ấn Độ, bày tỏ “lấy làm buồn” trước quyết định vừa qua của OPEC+.

Bộ trưởng Dầu khí của Ấn Độ Dharmendra Pradhan.Nguồn: Tư liệu

Theo nguồn tin của Reuters, các nhà máy lọc dầu của Ấn Độ có kế hoạch trong tháng 5 cắt giảm một phần tư (1/4) nhập khẩu dầu từ A-rập Xê-út, chỉ còn 10,8 triệu thùng, so với mức trung bình 14,7-14,8 triệu thùng/1 tháng. Thư ký Dầu và Khí Tarun Kapoor, quan chức hàng đầu trong Bộ Dầu và Khí Ấn Độ, cho biết Chính phủ Ấn Độ đang đề nghị các nhà máy lọc dầu quốc gia cùng tham gia đàm phán với các nước xuất khẩu dầu để đạt những thỏa thuận tốt hơn; cho rằng Ấn Độ là một thị trường lớn nên các nhà xuất khẩu cần phải lưu ý đến nhu cầu của Ấn Độ và duy trì quan hệ lâu dài.

Cơ quan Năng lượng quốc tế dự báo, so với mức của năm 2019, tiêu thụ năng lượng của Ấn Độ sẽ tăng gấp đôi và chi phí nhập khẩu dầu mỏ của Ấn Độ sẽ tăng gần gấp 3, lên tới hơn 250 tỷ USD vào năm 2040. Quan chức Bộ Dầu và Khí Ấn Độ cho biết việc cắt giảm sản lượng của OPEC+ tạo ra sự bất ổn và gây khó khăn cho các nhà máy lọc dầu trong việc lên kế hoạch mua sắm, gánh chịu các rủi ro giá cả. Tuy nhiên, nó cũng tạo điều kiện cho các công ty ở Mỹ, châu Phi, Nga và các nơi khác lấp vào chỗ thiếu hụt. Nếu cách tiếp cận của Ấn Độ thành công, đây sẽ là một tấm gương cho các nước khác. Khi người mua có nhiều lựa chọn phù hợp và năng lượng tái tạo trở nên ngày càng phổ biến, ảnh hưởng của những nước xuất khẩu dầu lớn như A-rập Xê-út có thể bị suy giảm, như vậy, sẽ làm thay đổi địa chính trị và các con đường thương mại.

Khurais, giếng dầu thông minh lớn nhất thế giới của Aramco. Nguồn: Tư liệu.

Động lực đa dạng hóa. Nhu cầu dầu mỏ của Ấn Độ tăng 25% trong 7 năm qua, tăng nhanh hơn bất cứ nước nhập khẩu dầu lớn nào và đã vượt qua Nhật Bản, với tư cách là nước tiêu thụ và nhập khẩu dầu lớn thứ ba trên thế iới.

Ấn Độ đã kiềm chế mức độ phụ thuộc của mình vào dầu mỏ Trung Đông, từ mức 64% nhập khẩu năm 2016 xuống tới dưới 60% năm 2019. Tuy nhiên, xu hướng này đã bị đảo ngược trong năm 2020 khi đại dịch bùng phát và nhu cầu nhiên liệu sụt giảm, buộc các nhà máy lọc dầu Ấn Độ mua các đơn hàng từ Trung Đông.

Ấn Độ một lần nữa đẩy nhanh xu thế chuyển hướng. Sau yêu cầu đa dạng hóa nhanh hơn nữa của Bộ trưởng Pradhan, các nhà máy lọc dầu Ấn Độ đang tìm các nguồn cung mới. Các nhà máy lọc dầu được nâng cấp đã cho phép xử lý những loại dầu rẻ hơn, nặng hơn và khuyến khích các nhà nhập khẩu tìm kiếm các nguồn dầu ở xa hơn. Công ty HPCL-Mittal Energy Ltd. lần đầu tiên đã nhập khẩu dầu từ Guyanna trong tháng 4; nhà máy lọc dầu Mangalore lần đầu tiên nhập khẩu dầu thô từ Tupi, Brazil.

Thời gian qua, các nhà máy lọc dầu cùng tham gia đàm phán về các thỏa thuận mua dầu với Iran khi nước này bị cấm vận, và được hưởng giá giảm, vận chuyển hàng không mất tiền; và họ đang có kế hoạch đàm phán tương tự với các nước xuất khẩu dầu khác. Bộ trưởng Pradhan đã có các cuộc gặp với Bộ trưởng quốc gia và Giám đốc điều hành Công ty Dầu khí quốc gia Abu Dhabi (ADNOC) Các Tiểu vương quốc A-rập, Sultan Ahmed Al Jaber, Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Jennifer Granholm, để củng cố các quan hệ đối tác về năng lượng.

Vừa qua, Bộ trưởng Pradhan cho biết các nước châu Phi có thể đóng vai trò trung tâm trong nỗ lực đa dạng hóa dầu mỏ của Ấn Độ. Ấn Độ cũng đang tìm kiếm việc ký kết thỏa thuận cung cấp dầu mỏ lâu dài với Guyanna, thăm dò các phương án tăng cường nhập khẩu dầu từ Nga. Chính phủ Ấn Độ hy vọng các biện pháp trừng phạt Iran sẽ được giảm nhẹ trong vòng 3-4 tháng tới, khi đó, Ấn Độ sẽ có nguồn nhập khẩu dầu mới, giá rẻ hơn, thay thế cho nguồn nhập khẩu dầu từ A-rập Xê-út. Iran, Venezuela, Kuwait, Mỹ, Nga, Kazakhstan, cũng như châu Phi có nhiều cơ hội được hưởng lợi từ xu thế chuyển hướng của Ấn Độ.

Đa số các nhà phân tích cho rằng Trung Đông vẫn tiếp tục là nguồn cung cấp dầu mỏ chính của Ấn Độ, chủ yếu vì giá thành vận chuyển thấp hơn. Bộ trưởng Dầu và Khí Ấn Độ tiếp tục làm việc với các nhà máy lọc dầu để đưa ra một khuôn khổ về việc cùng tham gia đàm phán với các nhà cung cấp. Nhiều công ty nhập khẩu dầu của Ấn Độ đang hành động đơn lẻ; nếu họ tập hợp lại thì sẽ trở thành một khối tương đối lớn.

Người mua đang có nhiều lựa chọn trên thị trường và các cơ hội lựa chọn sẽ gia tăng trong thời gian tới. Sau cuộc họp OPEC+ vừa qua, Bộ trưởng Năng lượng A-rập Xê-út Abdulaziz bin Salman thừa nhận, việc cắt giảm sản lượng dầu đã đặt Công ty Dầu khí Quốc gia A-rập Xê-út Aramco “gặp khó khăn trong quan hệ với một số đối tác của mình”.

Bộ trưởng Abdulaziz cho biết Aramco duy trì việc cung cấp dầu bình thường trong tháng 4 cho các nhà máy lọc dầu Ấn Độ, trong khi cắt giảm lượng dầu cung cấp cho những nước khác, một dấu hiệu cho thấy A-rập Xê-út lo ngại trước việc Ấn Độ tìm các nguồn cung mới. Aramco đang tìm cách mua 20% cổ phần của Liên minh Công nghiệp Dầu và Hóa chất, một phần của liên doanh xây dựng nhà máy lọc dầu 1,2 triệu thùng/1 ngày của Ấn Độ. Theo chuyên gia nghiên cứu cao cấp từ Đại học Quốc gia Singapore, A-rập Xê-út sẽ khó tìm được một nhà nhập khẩu ổn định lâu dài thay thế cho Ấn Độ nếu như Ấn Độ tiếp tục giảm lượng nhập khẩu dầu từ A-rập Xê-út; cho rằng trong một thị trường toàn cầu dư thừa, người mua sẽ có nhiều hơn nguồn cung và sức mạnh đàm phán./

Thanh Bình