Trẻ em mọc râu, béo phì vì lạm dụng thuốc

5 tuổi đã râu ria

Cháu bé N.T.D đã đến khám tại Bệnh viện Nội tiết T.Ư cuối tháng 4 với các triệu chứng béo phì, mặt nặng, mọc lông và rậm lông vùng mặt, mép. Sau khi nhập viện, cháu bé đã được khám và làm các xét nghiệm cần thiết. Kết quả cho thấy cortisol huyết thanh của bé giảm dưới 27.6 (ngưỡng bình thường 69-610), tuyến thượng thận không hoạt động.

Bé N.T.D nhập viện với gương mặt tròn xoe, nhiều lông và ria mép rậm. Ảnh: BSCC

Thạc sĩ Đỗ Gia Nam - Phó Trưởng khoa Nội tiết người lớn (Bệnh viện Nội tiết T.Ư) cho biết, cháu bé gặp hội chứng giả cushing - suy tuyến thượng thận nặng do lạm dụng thuốc corticoid điều trị.

Theo người nhà cháu D, trước đó 4 tháng, bé D bị ho, sốt. Đi khám tại bệnh viện huyện, bác sĩ chẩn đoán cháu bị viêm tiểu phế quản. Dù đã được điều trị nhưng sau đó lại tái phát. Người nhà đưa cháu đi khám tại một phòng khám tư và được chỉ định tiêm corticoid 4 ngày liên tục, mỗi ngày 2 mũi không rõ liều lượng.

Sau khi tiêm, cháu D đỡ ho nhanh. Tuy nhiên sau khoảng một tháng, cháu bắt đầu có dấu hiệu nặng mặt, ăn khỏe hơn bình thường (4 bát cơm/bữa), tăng 3-4kg, tóc mọc thấp, xuất hiện ria mép. Gia đình lo lắng về “hiện tượng lạ” của con nên đã đưa cháu đi khám. Các bác sĩ đã phải điều trị để phục hồi chức năng tuyến thượng thận. Sau gần một tuần điều trị, chức năng tuyến thượng thận của cháu D đã bình thường.

Theo bác sĩ Nam, hội chứng cushing - suy tuyến thượng thận thường gặp ở người bệnh sử dụng corticoid quá liều và không đúng chỉ định. Người bệnh lạm dụng thuốc sẽ có các triệu chứng rậm lông, cơ thể béo phì, nặng mặt (mặt tròn xoe như mặt trăng). Thời gian gần đây, bệnh viện tiếp nhận khá nhiều trường hợp bị biến chứng do sử dụng thuốc có chứa corticoid không đúng chỉ định trong thời gian dài để chữa các bệnh xương khớp, gout, hen phế quản, bệnh hệ thống.

Bệnh viện Da liễu T.Ư từng tiếp nhận nhiều bệnh nhân đến khám với các biểu hiện do tác dụng phụ của thuốc corticoid trong điều trị viêm da dị ứng, nấm, chàm. Có bệnh nhân bị mẩn đỏ, teo da, mọc lông, giãn mạch máu, trứng cá dày đặc. Có người mắc hội chứng cushing khiến mặt to tròn, căng mọng như... mặt trăng.

Thậm chí có cô gái đã vào viện với gương mặt đỏ ửng, nổi mụn dày đặc, nhìn rất đáng sợ. Cô gái cho biết, da cô hơi đen nên khi nghe bạn bè mách công thức tự làm kem trộn trắng da có thuốc corticoid, cô đã nghe theo. Sau một thời gian áp dụng, da cô trở nên căng mọng, trắng trẻo hơn. Nhưng niềm vui ngắn chẳng tày gang khi chỉ vài tuần sau, da cô bắt đầu nổi mụn sần sùi, đỏ ửng, rất đáng sợ.

Một bác sĩ da liễu cho biết, corticoid có tác dụng làm mỏng da, chống viêm nên khi bạn trẻ sử dụng làm kem bôi mặt, da mặt có thể mỏng hơn, mụn trứng cá cũng tạm thời biến mất. Tuy nhiên, nếu dùng trong thời gian dài, corticoid sẽ gây nhiều tác dụng phụ như trứng cá dày đặc, teo da, mọc lông, mặt to tròn, căng phồng…

Dùng thuốc phải thận trọng

Theo bác sĩ Nam, các thuốc corticoid nếu được dùng đúng chỉ định, đúng liều lượng và thời gian có thể góp phần cứu sống người bệnh với rất nhiều loại bệnh lý nguy hiểm như hen phế quản, sốc phản vệ, Lupus ban đỏ hệ thống, thấp tim, suy tuyến thượng thận, viêm khớp dạng thấp, xơ cứng rải rác…

Tuy nhiên, với các tác dụng nổi bật, thuốc corticoid lại được không ít người coi như “thần dược” trong điều trị bệnh. Khá nhiều trẻ em đã “dậy thì sớm” khi cha mẹ coi corticoid như “thần dược” giúp con khỏi viêm đường hô hấp, hen suyễn rất nhanh. Còn người già thường dùng corticoid trong chữa các bệnh xương khớp, gout. Thuốc có tác dụng giảm đau nhanh nhưng sử dụng lâu sẽ có các tác dụng phụ đáng sợ như nhiễm trùng, teo cơ, có nguy cơ tàn phế.

Nhiều người còn trộn corticoid vào thuốc đông y, vào mỹ phẩm để tăng hiệu quả chữa bệnh, làm trắng da. Tuy nhiên, nếu sử dụng quá liều, trong thời gian dài, thuốc corticoid gây nên tác dụng phụ rất nghiêm trọng.

Viện Kiểm nghiệm thuốc T.Ư đã phát hiện nhiều thuốc đông dược có trộn tân dược, trong đó có thuốc corticoid trộn trong thuốc đông dược trị khớp, hen, ăn uống kém. Ông Nguyễn Đăng Lâm - Phó Viện trưởng Viện Kiểm nghiệm thuốc T.Ư nhận định, nắm bắt được tình trạng sử dụng dược liệu và thuốc đông dược theo truyền miệng mà không quan tâm đến nguồn gốc xuất xứ, một số cơ sở đã trộn tân dược và đông dược, gây nguy hiểm cho người bệnh.

Theo các chuyên gia y tế, việc lạm dụng quá liều lượng corticoid sẽ gây ra những hậu quả vô cùng nghiêm trọng như: Suy tuyến thượng thận, xuất huyết tiêu hóa, loãng xương, xẹp đốt sống, gù vẹo cột sống, tăng đường máu, tăng huyết áp, teo cơ, rối loạn tâm thần, trầm cảm, đục thủy tinh thể, suy giảm chức năng miễn dịch gây nhiễm trùng cơ hội… “Đặc biệt khi việc lạm dụng corticoid xảy ra ở trẻ em sẽ làm chậm quá trình phát triển trí tuệ và tinh thần của trẻ” - bác sĩ Nam cho biết.

Diệu Linh