Trang phục bàn thờ: Đưa không gian thiêng vào sự phàm tục là hỏng
Xung quanh bản thiết kế dự thi trang phục dân tộc cho đại diện Việt Nam dự Hoa hậu Hoàn vũ 2019, nhà nghiên cứu Trần Hữu Sơn cho rằng tác giả thiết kế này có nhầm lẫn và phân tích sự nhầm lẫn này.
Thiết kế trang phục bàn thờ gây tranh cãi những ngày qua
Đánh giá thiết kế trang phục bàn thờ của tác giả Phạm Quang Minh phản ánh tâm lý sáng tạo của giới trẻ ưa thích sự mới lạ, nhà nghiên cứu TS. Trần Hữu Sơn cho rằng mong muốn hướng về truyền thống của tác giả là ý nguyện tốt.
“Tuy nhiên khi thực thi do không am hiểu văn hóa Việt Nam dẫn tới sai lầm. Tác giả chưa am hiểu văn hóa truyền thống Việt Nam. Bàn thờ tổ tiên, chân hương và đồ thờ cúng trên bàn thờ thuộc về lĩnh vực thiêng. Người Việt rất trân trọng lại vừa kiêng dè, sợ sệt nữa”, TS. Trần Hữu Sơn nói.
Người Việt luôn lựa chọn vị trí quan trọng nhất, thậm chí xem xét hợp phong thủy khi đặt bàn thờ. Mọi nghi thức liên quan đều mang tính nghi lễ, từ lau bát hương, thắp hương đều là nghi thức được chuẩn hóa để bày tỏ lòng thành kính.
Nhà nghiên cứu Trần Hữu Sơn cho rằng ở đây là sự nhầm lẫn giữa tính thiêng và phàm tục
“Tác giả này nhầm lẫn giữa không gian thiêng, đưa cái tục vào. Tục ở đây chính là trang phục của cô gái”, ông nói. Nhà nghiên cứu Trần Hữu Sơn nhắc tới sự mâu thuẫn giữa không gian thiêng và tính phàm tục ở đây: Tư tưởng phụ hệ ăn sâu vào tiềm thức người dân lâu nay, nên những không gian thiêng thường không để phụ nữ can dự.
Tất nhiên bây giờ quan niệm cởi mở hơn, tuy nhiên phần nhiều trong xã hội vẫn giữ những tư tưởng nhất định. “Đưa thiêng vào tục là hỏng và lấy tục làm thiêng càng hỏng hơn nữa. Cái gì trong sáng tạo đều có giới hạn, mặc dù toàn cầu hóa nhưng quá trình sáng tạo vẫn phải dựa vào đặc điểm tâm lý dân tộc”, TS. Trần Hữu Sơn nói.
Tác giả thanh minh rằng ý tưởng xuất phát từ sự yêu mến truyền thống văn hóa, tuy thế theo phân tích của nhà nghiên cứu Trần Hữu Sơn, tác giả chọn sai chức năng: Yếu tố văn hóa truyền thống bao giờ cũng có nhiều chức năng như chức năng thiêng, phàm, ứng dụng, giáo dục, thẩm mỹ… nếu chọn sai là không chấp nhận được.
“Yếu tố truyền thống không thuộc lĩnh vực thiêng có thể đặt trong không gian thiêng phù hợp, không thể dịch chuyển không gian thiêng vào trang phục có tính phàm tục được. Đó vẫn là điều cấm kỵ nhất định”.
