Trách nhiệm Mobifone mua AVG: Chuyên gia nói về 'chính sách hình sự đặc biệt'

Ông Trần Văn Độ Ảnh: như ý

Ông Trần Văn Độ -nguyên Phó Chánh án TAND Tối cao, Chánh án Tòa án Quân sự Trung ương: Không có “chính sách hình sự đặc biệt”

Bộ luật Hình sự hiện hành không có quy định nào về “chính sách hình sự đặc biệt”, mà chỉ có chính sách khoan hồng. Theo đó, trong các vụ án án tham nhũng, nếu người phạm tội đã khắc phục hoàn toàn hậu quả, thành khẩn khai báo thì được hưởng chính sách khoan hồng trong khuôn khổ pháp luật. Việc dùng từ “chính sách hình sự đặc biệt” trong vụ việc Mobifone mua AVG, cho vài trường hợp có liên quan là không ổn, dễ gây hiểu nhầm chỉ được áp dụng cho Phạm Nhật Vũ và ông Trương Minh Tuấn… Đây là điều cần rút kinh nghiệm, bảo đảm sử dùng từ ngữ một cách chính xác, đúng thuật ngữ pháp luật.

Ngoài ra, qua vụ việc này các cơ quan chức năng cũng cần phải nghiên cứu, đề xuất sửa đổi các quy định để ngăn chặn tình trạng tẩu tán tài sản tham nhũng. Điều quan trọng là làm sao phải quản lý được dòng tiền, quản lý được sự dịch chuyển tài sản từ người này, sang người kia, từ tiền “bẩn” biến thành tiền “sạch”. Ví dụ như trong trường hợp ông Nguyễn Bắc Son khai là sau khi nhận tiền hối lộ đã đưa cho con gái khoảng 10 lần, mỗi lần từ 300.000 - 400.000 USD.

Tuy nhiên, cô con gái lại phủ nhận việc này và cơ quan điều tra cũng không chứng minh được. Điều này cho thấy, pháp luật đang có những khoảng trống. Nếu chúng ta có cách thức quản lý hiện đại như các nước thì hoàn toàn có thể chứng minh được. Bởi tất cả giao dịch của họ đều qua tài khoản nên rất dễ trong việc truy vết, còn ở ta cứ xách valy tiền mặt đưa nhau, rất khó để chứng minh. Người ta tham ô, nhận hối lộ hàng trăm tỷ đồng sau đó “gửi” con cái, người thân cầm hộ thì khó mà truy ra được. Trong khi đó, ở các nước có tiền cũng chưa chắc tiêu được.

ĐBQH Nguyễn Bá Sơn, Ủy viên Ủy ban Tư pháp: Ðó là tình tiết “giảm nhẹ đặc biệt”

Việc cơ quan điều tra đề nghị áp dụng “chính sách hình sự đặc biệt” đối với ông Phạm Nhật Vũ, người chi hơn 6 triệu USD “lót tay” cho cựu lãnh đạo Bộ TT&TT và Mobifone trong vụ mua AVG, chính là một “chính sách hình sự mới” trong Bộ Luật hình sự 2015, sửa đổi năm 2017. Trong đó có quy định một số loại tội, đặc biệt là tội kinh tế, nếu khắc phục được toàn bộ, hoặc tối thiểu 2/3 thiệt hại gây ra thì có thể được hưởng "chính sách hình sự đặc biệt".

Quy định bây giờ ghi như thế có vẻ hơi khó hiểu, nhưng thực ra nó là sự phát triển của Điều 46 về các tình tiết giảm nhẹ trong Luật Hình sự năm 1999 trước đây, đã quy định một số tình tiết “giảm nhẹ đặc biệt”. Lần này quy định có nâng lên, đối với tội phạm kinh tế, nếu khắc phục được từ 2/3 thiệt hại gây ra, có thể sẽ được hưởng chính sách hình sự đặc biệt ấy. Ví dụ giai đoạn trước mắt, có thể cho anh tại ngoại, rồi quá trình truy tố xét xử, có thể đề nghị với Tòa xem xét, đưa ra mức án hợp lý hơn.

Trong phần trả lời của lãnh đạo Bộ Công an tại phiên họp báo thường kỳ Chính phủ vừa qua có nói về việc này, và tôi cho như thế là rất rõ. Vì sao ông Nguyễn Bắc Son không được đề nghị hưởng chính sách hình sự đặc biệt? Vì ông Nguyễn Bắc Son đưa ra số tiền khắc phục hậu quả rất nhỏ so với tài sản phạm tội mà có. Cụ thể với chỉ xin nộp lại 500 triệu đồng, trong khi ông ấy thừa nhận đã nhận hối lộ số tiền 3 triệu USD, tương đương gần 70 tỷ đồng.

Liên quan đến việc thu hồi tài sản, đây được coi là yêu cầu đầu tiên trong các vụ án tham nhũng. Trong vụ việc này có hai khoản phải thu hồi: Thiệt hại của khoản tiền bỏ ra mua AVG, cái đó đã khắc phục hết rồi. Còn lại một chút đâu đó là các khoản chi phí thẩm định, làm các thủ tục. Còn với 6 triệu USD kia là “tài sản do phạm tội mà có”. Số tiền đó buộc phải tịch thu, xung công quỹ.

Việc thu hồi tài sản này sẽ có nhiều phương án khác nhau. Khi chứng minh được anh phạm tội, lấy chừng đó tiền và tiền đó do phạm tội mà có, Tòa tuyên buộc anh phải hoàn trả, tịch thu xung công quỹ. Nhưng nếu anh nói không có tiền, hoặc số tiền do phạm tội mà có anh để đâu, tẩu tán đi đâu, tôi không biết. Lúc đó, tài sản của anh còn gì, tôi phong tỏa đã. Đó là tài sản để đảm bảo cho việc thi hành án sau này.

Cái quan trọng là cơ quan điều tra đã chứng minh được hành vi phạm tội. Đặc biệt đối với tội tham ô, hối lộ khó lòng mà bảo họ chỉ cho số tài sản đó đang nằm ở đâu, mà họ thường tẩu tán hết. Vì khi làm việc đó, họ biết rõ đó là hành vi phạm tội, không bao giờ người ta lại để tài sản ngời ngời ở đó cho anh thấy cả.

Luật đã quy định rõ, nếu đền bù thiệt hại ở mức độ nào thì sẽ tuyên tội ở mức độ đó. Nếu khắc phục được hậu quả, đó là tình tiết giảm nhẹ, không thì thôi. Đó là một chính sách hình sự, trong trường hợp anh tự nguyện khắc phục hậu quả sẽ được hưởng tình tiết giảm nhẹ. Trọng tâm của án tham nhũng là thu hồi tài sản.

ĐBQH Nguyễn Bá Sơn Ảnh: như ý

Văn Kiên - Luân Dũng (ghi)