Trà Vinh: Nhiều 'vấn đề' trong vụ việc thu hồi đất trồng chuối cho thuê 50 năm

Cánh đồng chuối của Công ty Seotra

Từ mô hình nhiều kỳ vọng…

Ngày 19/7/2010, Công ty TNHH Seotra (doanh nghiệp có vốn đầu tư Hàn Quốc) được UBND tỉnh Trà Vinh cấp Giấy chứng nhận đầu tư triển khai dự án Xây dựng mô hình phát triển vùng nguyên liệu trồng chuối phục vụ xuất khẩu và nhà xưởng sơ chế giai đoạn 2011 - 2012. Mục tiêu của dự án là nhằm giải quyết việc làm cho nông dân vùng dự án, chuyển đổi giống cây trồng cho năng suất, hiệu quả cao trên vùng đất trồng lúa kém hiệu quả…

Ngày 29/7/2010, UBND tỉnh Trà Vinh đã ban hành Quyết định số 1401/QĐ-UBND về việc cho Công ty Seotra thuê 325.706,8m2 đất, tọa lạc tại xã Ngãi Xuyên và Lưu Nghiệp Anh (huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh) để thực hiện Dự án.

Ngày 30/7/2010, Công ty Seotra ký Hợp đồng thuê đất số 34/HĐTĐ với UBND tỉnh Trà Vinh (đại diện là ông Lâm Ngọc Triết, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Trà Vinh). Diện tích thuê đất là 325.706,8 m2 tại xã Ngãi Xuyên và Lưu Nghiệp Anh (huyện Trà Cú), thời hạn thuê đất 50 năm kể từ ngày 29/7/2010 đến ngày 29/7/2060. Trong đó quy định: Bên cho thuê đất (UBND tỉnh Trà Vinh) đảm bảo việc sử dụng đất của bên thuê đất (Công ty Seotra) trong thời gian thực hiện Hợp đồng (trừ trường hợp phải thu hồi đất theo quy định tại Điều 38 Luật Đất đai năm 2003).

Ông Kim Tae Wha, Giám đốc Công ty Seotra cho biết: Sau khi nhận bàn giao mặt bằng, Công ty đã tiến hành ngay các bước cải tạo đất, xây dựng các công trình phụ trợ, tiến hành nhập giống chuối về ươm… Đến giữa năm 2011, Công ty Seotra đã trồng được khoảng 5.000 cây chuối trên diện tích khoảng 2ha. Đến đầu năm 2012, Công ty đã thu hoạch được đợt chuối thành phẩm đầu tiên, cho chất lượng tốt, đảm bảo các tiêu chuẩn xuất khẩu.

Được biết, trước khi phê duyệt dự án đầu tư và cho thuê đất, tỉnh Trà Vinh đã cử đoàn cán bộ chuyên môn sang khảo sát, đánh giá mô hình trồng chuối già tại Philippines. Ngày 12/6/2012, ông Tống Văn Minh, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Trà Vinh đã đến thăm quan mô hình trồng chuối xuất khẩu của Công ty Seotra và đánh giá cao hiệu quả kinh tế bước đầu của mô hình này. Ông Minh còn yêu cầu Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh cần chủ động phối hợp tốt với Công ty Seotra để mở rộng quy hoạch vùng trồng thử nghiệm cũng như quan tâm đến thị trường đầu ra được ổn định.

Tuy nhiên, vì trong thời gian đầu cải tạo đất, Công ty Seotra đã không thể trồng đại trà toàn bộ diện tích chuối như kế hoạch; đồng thời doanh nghiệp này đã trồng thêm một diện tích khóm (dứa) để nâng cao hiệu quả sử dụng đất… Sau khi hoàn thành cải tạo đất, Công ty Seotra đã đưa gần như toàn bộ diện tích được giao vào sử dụng. Theo Biên bản thẩm định tại chỗ của Tòa án nhân dân tỉnh Trà Vinh lập ngày 12/7/2018 đã khẳng định chỉ còn khoảng 3.000m2 trên tổng số hơn 322.565,7m2 đất được giao chưa được Công ty Seotra đưa vào sử dụng.

Ông Kim Tae Wha cũng cho biết, tổng vốn đầu tư đến nay của Công ty vào khoảng 2 triệu USD. Từ năm 2014 đến nay, Công ty Seotra đã xuất được trên 1.500 tấn chuối vào thị trường Hàn Quốc; đặc biệt Công ty đã ký hợp đồng liên kết với Công ty Thực phẩm Dole - Nhà phân phối thực phẩm toàn cầu trong việc mở rộng thị trường phân phối sản phẩm chuối của Công ty. Đồng thời, Công ty Seotra đã giải quyết việc làm ổn định cho gần 50 lao động là người dân tộc Khmer tại địa phương, có nhiều người đã gắn bó liên tục từ năm 2011 đến nay.

Công nhân là đồng bào dân tộc Khmer đang chăm sóc chuối

Đến việc thu hồi đất trước thời hạn

Trong khi Công ty Seotra vẫn đang tiến hành trồng chuối thì ngày 17/8/2016, UBND tỉnh Trà Vinh đã ban hành Quyết định số 1690/QĐ-UBND thu hồi diện tích 322.565,7m2 đất, tọa lạc tại xã Ngãi Xuân và Lưu Nghiệp Anh (huyện Trà Cú) của Công ty TNHH Seotra; đồng thời, giao cho Trung tâm Phát triển Quỹ đất quản lý. Lý do được đưa ra là do chấm dứt hoạt động dự án đầu tư.

Trước đó, ngày 06/7/2016, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Trà Vinh đã ban hành Quyết định số 222/QĐ-SKHĐT về việc chấm dứt hoạt động của dự án “Xây dựng mô hình phát triển vùng nguyên liệu trồng chuối phục vụ xuất khẩu và nhà xưởng sơ chế giai đoạn 2011 -2012” với lý do Nhà đầu tư đã vi phạm điểm g, khoản 1, Điều 48 Luật Đầu tư (sau 12 tháng mà nhà đầu tư không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện dự án theo tiến độ đăng ký với cơ quan đăng ký đầu tư và không thuộc trường hợp được giãn tiến độ thực hiện dự án đầu tư).

Trao đổi với Phóng viên Báo Tài nguyên và Môi trường, ông Trần Văn Hùng, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Trà Vinh khẳng định: Việc thu hồi đất của Công ty Seotra đã được thực hiện theo đúng các quy định của pháp luật. Lý do là do Công ty Seotra vi phạm quy định pháp luật đất đai, sử dụng đất không hiệu quả, dẫn tới việc chấm dứt hoạt động dự án đầu tư.

Tuy nhiên, việc UBND tỉnh Trà Vinh căn cứ vào điểm g, khoản 1, Điều 48 Luật Đầu tư quy định về việc chấm dứt dự án đầu tư để thu hồi đất của Công ty Seotra là không đúng quy định pháp luật đất đai. Bởi thời điểm thu hồi đất (tháng 8/2016), Nghị định 01/2017/NĐ-CP ngày 06/01/2017 (có hiệu lực từ 3/3/2017) của Chính phủ quy định về nội dung thu hồi đất đối với trường hợp chấm dứt hoạt động của dự án đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư chưa được ban hành. Cho nên, UBND tỉnh Trà Vinh vẫn phải căn cứ vào khoản I, điểm 1, Điều 64 Luật Đất đai năm 2013 để tiến hành thu hồi đất của Công ty Seotra.

Nghĩa là: “Đất được Nhà nước giao, cho thuê để thực hiện dự án đầu tư mà không được sử dụng trong thời hạn 12 tháng liên tục hoặc tiến độ sử dụng đất chậm 24 tháng so với tiến độ ghi trong dự án đầu tư kể từ khi nhận bàn giao trên thực địa phải đưa đất vào sử dụng; trường hợp không đưa đất vào sử dụng thì chủ đầu tư được gia hạn 24 tháng và phải nộp cho Nhà nước khoản tiền tương ứng với mức tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đối với thời gian chậm tiến độ thực hiện dự án trong thời gian này…”

Luật sư Lương Quang Hưng (Đoàn Luật sư TP.HCM) nhận định: Vì căn cứ vào điểm g, khoản 1, Điều 48 Luật Đầu tư để thu hồi đất nên UBND tỉnh Trà Vinh đã bỏ qua các bước quy định trong việc rà soát, gia hạn sử dụng đất 24 tháng (nếu thực sự doanh nghiệp vi phạm) và các bước thu hồi đất theo điểm 3, Điều 15 và Điểm 1, Điểm 2, Điều 66 Nghị định 43/2014/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết về thi hành một số điều của Luật Đất đai năm 2013.

Trong đó, các bước thu hồi đất do vi phạm đã được quy định rõ: Cơ quan Tài nguyên và Môi trường tổ chức thanh tra để xác định hành vi vi phạm; lập biên bản xác định hành vi vi phạm phải có đại diện của UBND cấp xã làm chứng để làm căn cứ quyết định thu hồi đất. Trong thời hạn không quá 07 ngày làm việc, kể từ ngày lập biên bản, người được giao nhiệm vụ kiểm tra, thanh tra có trách nhiệm gửi biên bản cho cơ quan có thẩm quyền thu hồi đất để chỉ đạo thu hồi đất. Cơ quan Tài nguyên và Môi trường có trách nhiệm thẩm tra, xác minh thực địa khi cần thiết, trình UBND cùng cấp quyết định thu hồi đất”.

Tuy nhiên, theo hồ sơ cung cấp của Sở Tài nguyên và Môi trường không có bất cứ văn bản nào thể hiện các bước quy trình trên. Điều này cũng được thể hiện tại Tờ trình số 322 ngày 09/8/2016 của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Trà Vinh đề nghị UBND tỉnh Trà Vinh ban hành Quyết định thu hồi đất của Công ty Seotra.

Khu đất 3.141,1m2 mà UBND tỉnh Trà Vinh đã thu hồi lần đầu của Công ty Seotra bỏ không từ năm 2011 đến nay

Ngoài ra, Luật sư Lương Quang Hưng (Đoàn Luật sư TP.HCM) cho biết: Trong quá trình thu hồi đất, UBND tỉnh Trà Vinh còn không tống đạt Quyết định thu hồi đất và xử lý tài sản mà doanh nghiệp đã đầu tư trên đất. Điều này đã vi phạm Điểm 3, Điều 66 Nghị định 43/2014/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết về thi hành một số điều của Luật Đất đai năm 2013.

Cụ thể, tại Quyết định số 1690/QĐ-UBND, UBND tỉnh Trà Vinh giao UBND xã Ngãi Xuyên tống đạt Quyết định thu hồi đất cho Công ty Seotra. Tuy nhiên, tại Văn bản báo cáo việc rà soát hiện trạng sử dụng đất, ngày 22/8/2017, UBND xã Ngãi Xuyên cho biết: Không nhận được Quyết định thu hồi đất của UBND tỉnh Trà Vinh nên không thể công bố và giao Quyết định của UBND tỉnh đối với Công ty SeoTra. Cho nên, đến thời điểm hiện tại, chưa có một biên bản nào ghi nhận việc cơ quan chức năng tống đạt Quyết định thu hồi đất cho Công ty Seotra.

Về vấn đề này, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Trà Vinh khẳng định, Sở này đã tống đạt Quyết định thu hồi đất cho Công ty Seotra. Tuy nhiên, theo hồ sơ Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Trà Vinh cung cấp, tại Biên bản thu hồi và giao đất tại thực địa ngày 13/9/2016 hoàn toàn không phải Biên bản tống đạt Quyết định thu hồi đất. Điều đáng nói, tại Văn bản này, ông Le Su Won, đại diện Công ty Seotra chỉ ký tên và ghi ở dưới với nội dung “only sigh not understand” (nghĩa là ký nhưng không hiểu nội dung - PV).

Đồng thời, tại Quyết định thu hồi đất, UBND tỉnh Trà Vinh cũng không chỉ đạo xử lý phần giá trị còn lại của giá trị đã đầu tư vào đất hoặc tài sản gắn liền với đất theo quy định của pháp luật. Đến ngày 11/3/2019, UBND tỉnh Trà Vinh ra Thông báo số 28/TB-UBND yêu cầu Công ty Seotra di dời toàn bộ trên khu đất 322.565,7m2, tọa lạc tại xã Lưu Nghiệp Anh và Ngãi Xuyên (huyện Trà Cú), chậm nhất đến hết ngày 10/4/2019.

Tuy nhiên, theo ông Kim Tae Wha, tài sản của Công ty Seotra là gần 30ha trồng chuối từ cây giống cho đến trưởng thành, làm sao mà Công ty có thể di dời được? Hơn nữa, tỉnh Trà Vinh cũng không có phương án hỗ trợ đời sống, giới thiệu việc làm cho gần 50 lao động là người Khmer đang làm việc ổn định tại Công ty.

Giảm diện tích và tăng giá thuê đất gấp 3 lần

Trước đó, chỉ sau hơn 01 năm từ khi Công ty Seotra ký Hợp đồng thuê đất với UBND tỉnh Trà Vinh, ngày 08/9/2011, UBND tỉnh Trà Vinh đã ban hành Quyết định số 1441/QĐ-UBND thu hồi 3.141,1m2 trong tổng diện tích đã cho Công ty Seotra thuê. Mục đích thu hồi để giao cho UBND tỉnh Trà Vinh quản lý để vận hành hệ thống công trình thủy lợi phục vụ sản xuất. Tuy nhiên, đến nay, sau 8 năm, khu đất thu hồi có vị trí mặt tiền đường vẫn còn để trống, chưa có bất cứ một công trình gì trên đó.

Ngoài ra, đơn giá cho thuê đất mà Công ty Seotra phải trả đã được điều chỉnh tăng gấp 3 lần chỉ sau 3 năm ký Hợp đồng thuê đất. Theo đó, tại Hợp đồng thuê đất số 34/HĐTĐ ngày 30/7/2010, đơn giá thuê đất được quy định là 21.000 đồng/m2; đơn giá được giữ ổn định 05 năm, kể từ ngày 29/7/2010 đến 29/7/2015… Tuy nhiên, theo Phụ kiện Hợp đồng số 41/PKHĐTĐ ngày 23/7/2013, đơn giá thuê đất được điều chỉnh thành 63.000 đồng/m2.

Nguyễn Quỳnh