Tổng thống Trump thăm Nhật: Khác biệt đủ lớn để không có tuyên bố chung?

Từ Thế chiến II, Mỹ - Nhật đã trở thành những đồng minh thân thiết. (Nguồn: AFP)

Chuyến thăm biểu tượng

Từ ngày 25-28/5, Tổng thống Mỹ Donald Trump và phu nhân dự kiến sẽ có chuyến thăm cấp Nhà nước tới Nhật Bản với tư cách là quốc khách đầu tiên đến nước này sau khi Nhật hoàng Naruhito chính thức lên ngôi vào ngày 1/5/2019. Tuy nhiên, chuyến thăm này cho thấy những rạn nứt trong quan hệ đồng minh truyền thống giữa hai nước.

Bộ Ngoại giao Nhật Bản khẳng định chuyến thăm của Tổng thống Trump sẽ là cơ hội lý tưởng để hai nước thúc đẩy hơn nữa quan hệ song phương. Theo dự kiến, trong thời gian ở thăm Nhật Bản, Tổng thống Trump và phu nhân sẽ gặp Nhật hoàng và Hoàng hậu, tham dự quốc yến do Nhật hoàng và Hoàng hậu chủ trì.

Bên cạnh đó, Tổng thống Trump dự kiến sẽ có cuộc hội đàm với Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe vào ngày 27/5 để tái khẳng định sự hợp tác giữa hai nước trong việc thúc đẩy Triều Tiên thực hiện cam kết phi hạt nhân hóa và giải quyết vấn đề Triều Tiên bắt cóc công dân Nhật Bản trong những năm 1970 và 1980.

Mặt khác, các nhà lãnh đạo hai nước có thể thảo luận về các vấn đề thương mại. Trước đó, Tổng thống Trump đã đặt ra vấn đề thâm hụt thương mại của Mỹ với Nhật Bản. Vào giữa tháng 4 vừa qua, Tokyo và Washington đã bắt đầu các cuộc đàm phán thương mại về thỏa thuận thương mại song phương.

Quan hệ đồng minh rạn nứt?

Lịch trình làm việc dày đặc với phạm vi trao đổi sâu rộng là vậy, nhưng theo các nguồn tin từ Chính phủ Nhật Bản, hai bên có thể sẽ không ra tuyên bố chung, có vẻ như nhằm tránh bộc lộ những khác biệt về quan điểm trong các vấn đề liên quan tới quan hệ thương mại song phương và vấn đề Triều Tiên. Mặc dù tuyên bố chung không phải là văn bản có tính ràng buộc về mặt pháp lý nhưng nó được coi là một tài liệu ngoại giao quan trọng.

Tổng thống Trump sắp có chuyến thăm chính thức Nhật Bản. (Nguồn: AP)

Theo tờ Japan Times, phát biểu với các phóng viên trong cuộc họp báo hôm 17/5, Chánh Văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga nói: “Việc Nhật Bản sẽ tiếp đón Tổng thống Trump và phu nhân với tư cách các quốc khách đầu tiên trong thời kỳ Reiwa (Lệnh Hòa) là biểu tượng cho mối quan hệ đồng minh vững chắc giữa Nhật Bản và Mỹ”.

Trong khi đó, trong tuyên bố phát đi ngày 16/5, Nhà Trắng khẳng định chuyến thăm này “sẽ làm sâu sắc hơn mối quan hệ chặt chẽ giữa người dân Mỹ và Nhật Bản, và sẽ làm nổi bật tầm quan trọng của quan hệ đồng minh và đối tác giữa hai nước”.

Theo các nguồn tin trên, Thủ tướng Abe và Tổng thống Trump đang đối mặt với các khó khăn trong việc đạt được thỏa thuận về hiệp định thương mại song phương trong bối cảnh Washington đang tìm cách giảm thâm hụt thương mại với Nhật Bản.

Bên cạnh đó, các đồng minh an ninh lâu năm này cũng có quan điểm khác biệt trong việc đối phó với Triều Tiên sau khi Bình Nhưỡng tiến hành vụ phóng hàng loạt tên lửa đạn đạo tầm ngắn. Nhật Bản phản đối động thái này của Triều Tiên và coi đây là hành vi vi phạm các nghị quyết của Liên hợp quốc, trong khi Tổng thống Trump lại không coi đó là “hành vi bội tín” của Triều Tiên. Do những bất đồng giữa hai bên, chính phủ Nhật Bản và Mỹ tin rằng những các khác biệt này là đủ lớn để không ra tuyên bố chung vào thời điểm này.

Năm 2014, khi cựu Tổng thống Barack Obama - người tiền nhiệm của Tổng thống Trump - thăm Nhật Bản với tư cách quốc khách, chính phủ hai nước đã soạn thảo một tuyên bố chung đề cập tới nhiều vấn đề, trong đó có cam kết bảo đảm an ninh cho Nhật Bản bao gồm cả quần đảo Điếu ngư/ Senkaku mà Nhật Bản và Trung Quốc đang có tranh chấp. Một quan chức Mỹ đã từng khẳng định rằng Quan hệ đồng minh Mỹ - Nhật là hòn đá tảng đối với sự ổn định của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và cam kết liên minh này vẫn vững như bàn thạch.

Thay vì việc ra tuyên bố chung, Chính phủ Nhật Bản dự định sẽ thể hiện “mối quan hệ tin cậy mạnh mẽ” giữa Thủ tướng Abe và Tổng thống Trump thông qua việc tổ chức họp báo chung sau cuộc hội đàm. Bên cạnh đó, hai nhà lãnh đạo sẽ cùng xem trận đấu sumo tại Ryogoku Kokugikan. Ngoài ra, lãnh đạo hai nước có thể sẽ chơi golf và cùng đi thị sát tàu khu trục chở trực thăng lớp Izumo của Nhật Bản. Đây là thế hệ tàu quân sự lớn nhất của Lực lượng Phòng vệ trên biển (MSDF) của Nhật Bản kể từ sau Chiến tranh thế giới II.

Trước đó, Tổng thống Trump đã từng thăm Nhật Bản năm 2017 nhưng không phải với tư cách quốc khách. Một quan chức Bộ Ngoại giao Nhật Bản cho biết, Chính phủ có kế hoạch giải thích với công chúng rằng không cần phải soạn thảo một tuyên bố chung mới bởi hai nước đã từng ra một tuyên bố chung sau cuộc gặp thượng đỉnh ở Washington vào tháng 2/2017.

Thu Hiền