Tôm – Lúa: Mô hình sản xuất hiệu quả và bền vững

Hệ thống canh tác tôm – lúa có tính thân thiện môi trường cao hơn các hệ thống chuyên canh vì dễ dàng áp dụng giải pháp “quản lý tổng hợp”, giảm nhu cầu sử dụng các loại hóa chất trong sản xuất lúa, ít gây hại đến môi trường tự nhiên, phù hợp với các yêu cầu thực hành sản xuất nông nghiệp tốt (GAP).

Ảnh minh họa. Nguồn internet

Mô hình này sản xuất ra nhiều sản phẩm – ngoài sản phẩm chính là lúa và tôm còn có thể tận dụng nguồn lực để xen canh các loại cây trồng, thủy sản khác. Vì vậy, nó bền vững hơn về mặt kinh tế và hiệu quả đầu tư, ổn định và tăng thu nhập cho người sản xuất trước những ảnh hưởng tiêu cực khi có biến động giá cả, thị trường.

Mô hình canh tác tôm – lúa có độ đa dạng loài cao hơn mô hình đơn canh. Theo qui luật tự nhiên, mô hình sản xuất càng đa dạng loài thì mức độ bền vững càng cao, vì các đối tượng khác nhau có thể phát huy các yếu tố tích cực, hạn chế yếu tố tiêu cực của nhau như cải tạo đất, trừ sâu hại và cắt đứt vòng đời dịch bệnh, v.v… trong quá trình sinh trưởng và phát triển.

Về mức độ tái sử dụng tài nguyên sinh học, sau một vụ tôm, các chất thải được cây lúa chuyển hóa và hấp thụ, góp phần hạn chế lượng phân bón, thuốc trừ sâu trong giai đoạn đầu. Ngược lại, sau một vụ lúa, các loại rơm rạ bị phân hủy tạo môi trường sống và nguồn thức ăn tự nhiên cho tôm trong vụ nuôi tiếp theo. Nhờ đó, mô hình này góp phần giảm chi phí sản xuất, tăng năng suất và lợi nhuận.

Sản phẩm của mô hình tôm – lúa có thể thỏa mãn nhiều tiêu chí chất lượng nghiêm ngặt trong sản xuất hàng hóa cao cấp, đòi hỏi an toàn cao, hiệu quả kinh tế lớn và có nhiều cơ hội để xây dựng và khẳng định thương hiệu hoặc chỉ dẫn địa lý đặc trưng của vùng.

Ngoài ra, canh tác lúa trên vùng nuôi tôm là cách rửa mặn tích cực vào mùa mưa, hạn chế quá trình mặn hóa, kéo dài tuổi thọ sử dụng đất. Nếu chuyên canh tôm lâu dài, nước mặn sẽ ngấm sâu vào tầng đất dưới, làm đất bị thoái hóa, không thể sử dụng cho các mục đích trồng trọt sau này.

Tại tỉnh Cà mau, hiện nay diện tích tôm lúa là 51.570ha chiếm 17,9% diện tích nuôi tôm nước lợ (280.000 ha) của tỉnh, đứng thứ hai về diện tích tôm lúa trong vùng ĐBSCL.

Theo âm lịch hằng năm, cứ vào khoảng tháng 1 – 7, bà con nơi đây tiến hành nuôi tôm. Sau đó, khi vào giữa mùa mưa, bà con tiến hành trồng vụ lúa. Năm nay, thời tiết cơ bản thuận lợi nhiều hộ dân vừa trúng vụ tôm xong đang rất phấn khởi chuẩn bị đất trồng vụ lúa.

Gia đình anh Nguyễn Chí Tâm (ngụ xã Khánh Thuận, huyện U Minh) thực hiện mô hình tôm – lúa trên diện tích 2,5 ha. Sau 3 đợt thả tôm từ đầu năm đến nay, gia đình anh ước có thu nhập hơn 100 triệu đồng.

Theo anh Tâm, năm nay thời tiết rất thuận, vào vụ nuôi tôm, nắng không quá gay gắt, độ mặn không tăng cao như những năm trước nên con tôm phát triển ổn định giúp bà con có nguồn thu khá. Chỉ tiếc là năm nay mùa mưa đến hơi sớm nên bà con phải rút ngắn lại vụ tôm và nhanh chóng chuyển sang làm vụ lúa. Đến thời điểm hiện tại, mạ cấy đã được gia đình anh chuẩn bị sẵn sàng. Năm nay, lượng mưa lớn giúp công tác rửa mặn thuận lợi nên bà con rất phấn khởi.

Theo ngành nông nghiệp Cà Mau, bên cạnh nguồn thu chính từ con tôm, cây lúa, người dân làm mô hình tôm – lúa còn nuôi xen tôm càng để tăng thu nhập. Nhiều năm qua, mô hình này đã chứng minh được hiểu quả cho nguồn lợi ổn định khoảng 50 – 60 triệu đồng/ha/năm.

Cần quan tâm cải tạo đồng ruộng

Những tác động của biến đổi khí hậu rõ ràng đã, đang và sẽ ngày càng ảnh hưởng đến hệ thống tôm lúa ở vùng ĐBSCL. Thách thức này đòi hỏi sớm phải có các giải pháp về giống lúa, xây dựng các mô hình canh tác thích ứng, bền vững về môi trường, đảm bảo sinh kế cho người dân.

Nói về giải pháp canh tác tôm – lúa hiệu quả và bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu, thạc sĩ Nguyễn Công Thành cho rằng: Cần tuyên truyền rộng rãi đến người dân canh tác tôm lúa hiểu được mối quan hệ tương tác, hỗ trợ lẫn nhau giữ vật nuôi và cây trồng trong hệ sinh thái đồng ruộng. Tăng cường tổ chức tham quan để học hỏi kinh nghiệm từ những mô hình ứng dụng kỹ thuật có hiệu quả. Khuyến khích nông dân phát triển theo hướng tổ hợp tác, hợp tác xã, cánh đồng mẫu lớn, cánh đồng lớn, việc phát triển đơn lẻ sẽ khó kiểm soát nước, gây thẩm lậu, xâm nhập mặn…

Nhiều đại biểu cho rằng, Tổng cục Thủy lợi và các địa phương trọng điểm vùng nuôi tôm lúa cần rà soát và điều chỉnh các quy hoạch thủy lợi để đáp ứng kịp thời nhu cầu nước tưới tiêu cho vùng phát triển mô hình tôm – lúa. Ngoài ra, đối với người dân trước hết phải xây dựng, cải tạo đồng ruộng phù hợp với điều kiện canh tác tôm – lúa, xây dựng diện tích ao ương phù hợp để ương giống trước khi thả nuôi.

An Nhiên (T/h)