Tính năng tàng hình còn hữu dụng đối với máy bay chiến đấu tương lai?

Tuy nhiên, sau khi một số dòng máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5 đi vào trang bị chính thức, tính năng tàng hình của máy bay đang trở thành gánh nặng, thậm chí khiến giảm khả năng chiến đấu tổng thể.

Điển hình nhất chính là các dòng máy bay chiến đấu F-22 Raptor và F-35 Lightning II của Mỹ. Để tối đa hóa khả năng tàng hình, máy bay F-35 đã phải hy sinh khả năng cơ động và bay với vận tốc siêu âm. Trong khi đó, dù là máy bay chiến đấu đắt giá nhất thế giới, nhưng F-22 để có khả năng tàng hình cũng phải hy sinh khả năng cơ động, trang bị vũ khí mang theo, thậm chí là còn thua kém các máy bay thế hệ thứ 4.

Hy sinh tất cả vì khả năng tàng hình, liệu có là sai lầm?

Để có được khả năng tàng hình, các máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5 được áp dụng thiết kế khí động học đặc biệt, vật liệu tổng hợp composite và lớp sơn phủ tàng hình. Những công nghệ đặc biệt này đều rất đắt tiền. Theo báo cáo của Ủy ban Ngân sách thuộc Chính phủ Mỹ, trong năm 2019, chi phí sửa chữa và duy trì các dòng máy bay F-22 và F-35 đã bội chi đáng kể do các vấn đề liên quan tới lớp sơn phủ tàng hình.

Để có được khả năng tàng hình, máy bay F-35 (ảnh trên) và F-22 (ảnh dưới) phải đánh đổi đặc điểm khí động học và khả năng chiến đấu.

Khác biệt với các loại sơn máy bay thông thường, lớp sơn phủ tàng hình dành cho máy bay thế hệ thứ 5 được áp dụng nhiều công nghệ đặc biệt trong pha chế và môi trường sơn phủ. Trong hoạt động chiến đấu, nhiều máy bay F-22 và F-35 bị phát hiện bóc tróc lớp phủ tàng hình khi hoạt động trong điều kiện nóng ẩm hoặc bị ăn mòn nhanh do thời tiết. Chi phí mỗi lần sơn phủ lại của máy bay thế hệ thứ 5 lên tới hàng triệu USD.

Một vấn đề khác mà máy bay thế hệ thứ 5 phải hy sinh để có được khả năng tàng hình chính là việc chúng được thiết kế để hoạt động trong dải nhiệm vụ rất hẹp. Những hạn chế về khoang vũ khí trong thân, khối lượng nhiên liệu mang theo làm giảm đáng kể tầm hoạt động của máy bay trang bị công nghệ tàng hình so với các dòng máy bay chiến đấu truyền thống thế hệ thứ 4. Để tăng tầm hoạt động và hỏa lực, máy bay thế hệ thứ 5 phải mang theo bình nhiên liệu và vũ khí treo ngoài, nhưng sẽ suy giảm đáng kể, thậm chí là mất đi khả năng tàng hình. Hãng chế tạo Lockheed Martin từng giới thiệu "chế độ quái thú" của máy bay F-35 với việc hy sinh khả năng tàng hình để tăng tối đa hỏa lực và tầm hoạt động.

Cùng với đó, để duy trì khả năng tàng hình, máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5 cũng buộc phải hoạt động ở dải tốc độ tối ưu, thường là cận âm và hạn chế tối đa việc tăng tốc đột ngột vì lớp sơn phủ tàng hình có thể bị bong tróc. Ngoài ra, việc sử dụng radar hàng không trên máy bay cũng phải hạn chế tối đa để tránh bộc lộ tín hiệu điện từ trước các hệ thống trinh sát điện tử của đối phương.

Su-57 được đánh giá cân bằng đặc điểm khí động học và tàng hình, nhưng vẫn cần thời gian và thực chiến để kiểm chứng.

Nhiều chuyên gia quân sự quốc tế nhận định, máy bay thế hệ thứ 5 có thể đạt được khả năng tàng hình ở thời điểm nó ra mắt. Tuy nhiên, khả năng này đang bị suy giảm đáng kể với sự tiến bộ của công nghệ radar và tên lửa phòng không. Dù chưa từng đụng độ trực tiếp trên chiến trường, nhưng công nghệ radar biến tần và hệ thống đầu dò đa chế độ trên các tổ hợp tên lửa phòng không hiện đại như S-400 và S-500 có thể khiến máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5 mất đi thế mạnh tàng hình như quảng cáo.

Gần đây, nhiều trường hợp đã ghi nhận việc máy bay thế hệ thứ 5 thậm chí không thể tàng hình trước các hệ thống radar hàng không. Trong năm 2018, hệ thống radar mảng pha H011 trên máy bay Su-30MKI của Ấn Độ đã phát hiện ra máy bay thế hệ thứ 5 J-20 của Trung Quốc. Trong cùng năm, máy bay Su-35S của Nga cũng đã theo dõi và chụp ảnh được máy bay F-22 Raptor của Mỹ trên bầu trời Syria. Dù truyền thông Mỹ sau đó “chữa cháy” bằng việc máy bay Nga đã bay rất gần mới phát hiện được “Chim săn mồi” F-22, nhưng điều đó chính là bằng chứng rõ ràng cho việc khả năng tàng hình không phải là tuyệt đối.

Lựa chọn hướng phát triển khác?

Với bài học hàng trăm tỷ USD từ chương trình phát triển máy bay chiến đấu liên quân thế hệ thứ 5 F-35 Lightning II, nhiều quốc gia đang xem xét lại tham vọng phát triển máy bay chiến đấu tương lai không còn ưu tiên hàng đầu là khả năng tàng hình. Với nền tảng công nghệ hiện tại, việc sử dụng nguồn lực vào phát triển và chế tạo thế hệ máy bay chiến đấu 4+ mang lại lợi ích lớn hơn. Chúng vừa có một phần khả năng tàng hình nhờ ứng dụng ngược công nghệ của máy bay thế hệ thứ 5, khả năng cơ động, khối lượng vũ khí mang theo lớn và hệ thống điện tử mạnh mẽ giúp mang lại hiệu quả chiến đấu tối ưu.

Hướng phát triển máy bay chiến đấu thế hệ 4+ được tích hợp ngược nhiều công nghệ máy bay chiến đấu thế hệ 5, được coi là hướng đi tiết kiệm và hiệu quả.

Điển hình cho xu hướng này là các chương trình phát triển máy bay chiến đấu TF-X của Thổ Nhĩ Kỳ, KF-X của Hàn Quốc… Đây có thể là hướng đi khôn ngoan cho tới khi công nghệ máy bay chiến không người lái hoàn thiện và thay đổi bộ mặt không chiến.

Xu hướng phát triển công nghệ tàng hình của không quân và phương án đối phó sẽ vẫn tiếp tục trong tương lai. Tuy nhiên, việc hy sinh các tính năng chiến đấu của máy bay để đổi lấy khả năng tàng hình có lẽ sẽ sớm kết thúc để tập trung và các hướng phát triển thực tế và đem lại hiệu quả chiến đấu cao hơn.

TUẤN SƠN (tổng hợp)