TIME person of the year:Chuyện về cuộc bình chọn giàu ảnh hưởng nhất hành tinh

“Cuộc khai sinh” từ nỗ lực “chữa cháy”

Ngày 3/3/1923, tạp chí TIME ra đời, thì 4 năm sau, năm 1927, cuộc bình chọn “Men of the Year” của TIME cũng được hình thành. Tuy nhiên, lý do dẫn tới “cuộc khai sinh” của cuộc bình chọn danh tiếng này thì khá đặc biệt. Chuyện là: đầu năm 1927, phi công 26 tuổi Charles Lindbergh đã làm cả thế giới “choáng váng” bằng việc một mình thực hiện chuyến bay vượt Đại Tây Dương từ New York đến Paris. Tuy nhiên, đúng thời điểm đó, TIME đã không nắm bắt trúng tính chất quan trọng của sự kiện và nhân vật khi không đưa Charles Lindbergh lên trang bìa. Cuối năm 2017, từ quan điểm không cần giấu giếm của người sáng lập Henry Luce rằng lịch sử được viết nên chủ yếu nhờ những cá nhân kiệt xuất, BBT tờ TIME bắt đầu tiến hành xem xét lại những nhân vật nổi tiếng gây ảnh hưởng lớn trong một năm đã qua.

Và trong năm 2017 ấy, Charles Lindbergh đã là một cái tên buộc phải nhắc tới. TIME quyết định khởi xướng cuộc bình chọn có tên gọi “Men of the Year” và Charles Lindbergh là “Nhân vật của năm” đầu tiên. Từ đó, bắt đầu một cuộc bình chọn có tính thường niên. Năm 1999, TIME buộc phải đổi tên cuộc bình chọn từ “Men of the Year” (người đàn ông của năm) thành “Person of the Year” (Nhân vật của năm) để tôn vinh cả những người phụ nữ có cống hiến to lớn cho nhân loại.

Tạp chí TIME dường như có truyền thống đưa các đời tổng thống Mỹ ít nhất mỗi người 1 lần lên trang bìa cho đề cử này. Phần lớn các vị tổng thống được lên trang bìa vào năm thắng cử hay đang tại nhiệm. Chỉ duy nhất một trường hợp là Tổng thống Dwight D Eisenhower là được vinh danh trước khi thắng cử vào năm 1952. Cố Tổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt cũng là người đầu tiên cho tới nay được 3 lần bình chọn là “Nhân vật của năm” (các năm 1932, 1934 và 1941). Đặc biệt, có những nhân vật có ảnh hưởng quá lớn được tạp chí Time đặt cho những cái tên như “Người đàn ông của nửa thế kỷ” (Man of The Half Century) cho Cựu Thủ tướng Anh Winston Churchill vào năm 1949 hay “Người đàn ông của thập kỷ” (Man of the Decade) cho Tổng bí thư Mikhail Gorbachev vào năm 1989. Năm 1999, TIME tiến hành bình chọn Person of the Century - Nhân vật của thế kỷ. Nhà bác học thiên tài Albert Einstein đã được lựa chọn.

Hàng năm vào dịp cuối năm, thường là trung tuần tháng 11, TIME đưa ra danh sách đề cử. Lá phiếu đề cử này thường thuộc quyền sở hữu của các BTV của TIME hoặc của một số nhân vật danh tiếng do TIME lựa chọn, mời. Sau khi gút danh sách đề cử, TIME sẽ đưa danh sách này cho độc giả của mình bình chọn. Kết quả cuộc bình chọn của độc giả thường được TIME tung ra trước ngày 15/12 ngày BBT TIME đưa ra kết quả bình chọn chính thức - được thực hiện bởi các BTV và BBT của TIME. Số tháng 1 của năm mới, TIME sẽ đưa ra “Nhân vật của năm” với chân dung choán toàn bộ trang bìa. Trong những năm gần đây, TIME còn tổ chức bình chọn trên phiên bản điện tử. Với câu hỏi “Nếu bạn được quyền quyết định, bạn sẽ chọn ai?”, TIME thu hút được hàng chục nghìn lượt người truy cập để bình chọn.

Luôn bất ngờ, thu hút và gây tranh cãi

Có rất nhiều yếu tố được các nhà bình luận đưa ra để lý giải vì sao cuộc bình chọn “Nhân vật của năm” của TIME luôn là sự kiện truyền thông được mong chờ nhất trong năm. Ngoài uy tín của một tờ tạp chí danh tiếng hàng trăm năm như TIME, theo cây viết bình luận nổi tiếng - nhà báo Mỹ Jon Friedman của tờ MarketWatch - đó là việc TIME luôn biết cách “nuôi dưỡng” “truyền thống”: mang một kết quả bình chọn thật bất ngờ, thú vị cho công chúng. Không phải bao giờ “Nhân vật của năm” TIME đưa ra cũng được đồng tình, thậm chí vấp phải sự phải đối dữ dội. Như việc TIME lựa chọn trùm phát xít Adolf Hitler làm “Nhân vật của năm” năm 1938. Sự phản ứng dữ dội tới mức TIME sau này đã phải “điều chỉnh” một chút lại tiêu chí: “Nhân vật của năm” là người hoặc thứ có ảnh hưởng lớn nhất đối với văn hóa cũng như tin tức trong suốt năm, dù là xấu hay tốt - for good or ill để xoa dịu dư luận. Có một kết quả bình chọn luôn khiến công chúng phải chú ý và tranh luận. Đó là thành công lớn nhất của TIME mà không một tờ báo nào làm được.

Dù trước đó lên tiếng tuyên bố từ chối đề cử, Tổng thống Mỹ Donald Trump, người được Time bình chọn là Nhân vật của năm vào năm 2016, lại được TIME đề cử “Nhân vật của năm” 2017. Những người còn lại trong danh sách của TIME gồm nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un, Giám đốc điều hành (CEO) Amazon Jeff Bezos, đạo diễn Patty Jenkins của phim Wonder Woman, cựu vận động viên Colin Kaepernick, công tố viên đặc biệt Robert Mueller, Thái tử Arab Saudi Mohammed bin Salman và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Có lẽ để duy trì sức hút đặc biệt ấy nên không ít các cuộc bình chọn “Nhân vật của năm” về sau này của TIME đều vẫn xảy ra rất nhiều tranh cãi. Đơn cử như việc TIME đưa Abu Bakr Al - Baghdadi: Thủ lĩnh của tổ chức khủng bố IS vào danh sách bình chọn Những nhân vật của năm 2015.

Tuy vậy, không phải lúc nào TIME cũng có thể “phớt lờ dư luận”. Việc độc giả Mỹ phản ứng kịch liệt khi TIME cho giáo chủ Khomeini lên trang bìa vào năm 1979 đã buộc tạp chí này xem xét lại, qua đó quyết định không cho lên bìa những nhân vật gây tranh cãi quá lớn trong xã hội Mỹ nhằm tránh tình trạng bị giảm doanh số bán tạp chí. Năm 2001, vụ khủng bố ngày 11/9 vào tòa tháp đôi khiến số người bầu cho Osama Bin Laden làm nhân vật của năm tăng vọt, nhưng Ban biên tập Tạp chí Time lại để Thị trưởng New York Rudolph Giuliani lên trang bìa do lo ngại những ảnh hưởng xấu đến doanh số nếu vinh danh một trùm khủng bố.

Trong khoảng ba, bốn thập kỷ trở lại đây, TIME làm cú “đột phá”, làm công chúng thoạt đầu không ít băn khoăn, khi không dừng lại ở việc lựa chọn con người mà mở rộng cả sang sự vật làm “Nhân vật của năm”. Năm 1982, lần đầu tiên một đồ vật được trao danh hiệu “Nhân vật của năm” đó là “chiếc máy tính cá nhân”, một phát minh tạo nên bước đột phá trong văn minh nhân loại ở kỷ nguyên hiện đại. Và “Trái đất đang gặp nguy hiểm” là “Nhân vật của năm” năm 1988. Đến 2006, tạp chí này bình chọn “You”, tức là “Các bạn”, nhằm đề cao vai trò của hàng triệu người dân trên thế giới, những người đã biến Internet trở thành một công cụ truyền thông và truyền bá văn hóa toàn cầu. Tuy nhiên, về phần mình, TIME khẳng định: “Sự vật hay con người, không quan trọng, miễn là chúng làm thay đổi thế giới, thay đổi cách chúng ta tư duy”.❏

Hà Anh