Tiết lộ bất ngờ về ngọn sóng cao nhất được ghi nhận trên Trái đất

Vào tháng 7 năm 1958, một trận động đất 8,3 độ richter tại Fairweather Fault đã làm rung chuyển bờ biển phía nam của Alaska. Sự kiện rung chuyển mặt đất đã gây ra một vụ lở đất lớn tại Vịnh Lituya gần đó, gây ra một trận sóng thần kinh hoàng xé toạc vùng nước hẹp và giết chết 5 người.

Con sóng khổng lồ đó san bằng các sườn dốc bao quanh vịnh lên đến độ cao tối đa 524 mét so với mực nước biển - cao hơn cả Tòa nhà Empire State của New York tương đương 443 m. Đây được gọi là độ cao hạ cánh, hoặc độ cao mà sóng đạt được sau khi đổ bộ.

Hermann Fritz, một giáo sư về kỹ thuật dân dụng và môi trường tại Viện Công nghệ Georgia, người chuyên về sóng thần và bão nói với Live Science: “Đây là con sóng lớn nhất từng được ghi nhận”. Ông nói thêm, có khả năng đã có những đợt sóng lớn hơn trong lịch sử Trái đất, có thể được suy ra từ các trầm tích địa chất, nhưng chúng vẫn chưa được giải thích.

Fritz là tác giả chính của một nghiên cứu được công bố vào năm 2009 trên tạp chí Pure and Applied Geophysics, tại công trình này ông đã tái tạo lại trận sóng thần ở Vịnh Lituya bằng cách sử dụng một bể thí nghiệm chuyên dụng tỷ lệ 1: 675 mô phỏng hình dạng của vịnh.

Nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng, độ cao tối đa của ngọn sóng có thể đã san bằng các cây cao khoảng 150m thời đó, khiến nó cao hơn bất kỳ đỉnh sóng nào được ghi nhận trên Trái đất.

Các nhà nghiên cứu ước tính để sóng thần đạt đến độ cao này, trận lở đất gây ra nó có thể đã đổ khoảng 30 triệu mét khối đá xuống Vịnh Lituya. Nhưng trong khi quy mô cực lớn của vụ lở đất đã tạo ra lực để tạo ra một làn sóng lớn như vậy, thì hình dạng của vịnh mới là lý do thực sự khiến con sóng cao đến vậy, Fritz nói.

Vịnh Lituya là một vịnh hẹp - một vịnh nhỏ ven biển dài và hẹp với các sườn dốc được tạo ra bởi một sông băng cổ đại. Vịnh dài khoảng 14,5 km và rộng khoảng 3,2 km ở điểm rộng nhất. Nó có độ sâu tối đa là 220 m và được kết nối với Vịnh Alaska bằng một khe hở rộng 300 m. Trận lở đất gây ra sóng thần năm 1958 xảy ra tại Gilbert Inlet, ở cuối vịnh hẹp xa nhất so với đại dương.

Trong một trận sóng thần do lở đất điển hình tạo ra, sóng tạo ra sẽ tỏa ra theo hình quạt. Nhưng hình dạng hẹp và độ dốc lớn của Vịnh Lituya, cũng như điểm xuất phát, có nghĩa là toàn bộ sức mạnh của sóng đã được chuyển theo một hướng. Và bởi vì không có nơi nào khác để nước chảy, nó đã bị đẩy lên các sườn núi xung quanh, đó là lý do tại sao nó có độ cao lớn như vậy, Fritz nói.

Fritz cho biết loại sóng cực mạnh này được gọi là megatsunami - một thuật ngữ ban đầu được các phương tiện truyền thông đặt ra để chỉ những con sóng cực lớn gây ra do lở đất hoặc đảo núi lửa sụp đổ.

Fritz cho biết, sóng thần do lở đất tạo ra hiếm hơn nhiều so với sóng thần kiến tạo, gây ra bởi sự gián đoạn của đáy biển do sự di chuyển của các mảng kiến tạo (chẳng hạn như trận sóng thần năm 2011 ở Nhật Bản ) và chiếm hơn 90% tổng số sóng thần, Fritz nói. Ông nói thêm: Sóng thần do lở đất tạo ra có thời gian tồn tại ngắn hơn nhiều so với sóng thần kiến tạo.

Fritz nói: “Sóng thần do lở đất tạo ra có thể rất lớn ở gần nguồn nhưng phân hủy nhanh chóng. Mặt khác, sóng thần kiến tạo bắt đầu như những con sóng nhỏ di chuyển với khoảng cách rất xa so với nguồn dư chấn và tăng độ cao khi chúng đến bờ biển, ông lưu ý.

Huỳnh Dũng (Theo Livescience)