Tiền lương phải được trả trên hiệu suất công việc

Đề xuất có lợi cho DN

Thông tin từ Bộ LĐTBXH cho biết, bộ này đang dự thảo nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 49/2013/NĐ-CP năm 2013 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Bộ luật Lao động về tiền lương. Trong đó, Bộ đề xuất quy định mới về nguyên tắc xây dựng thang lương, bảng lương.

Trong khi người lao động không đồng tình thì nhiều DN mong muốn xóa bỏ quy định khoảng cách tối thiểu 5% trong nâng lương. Ảnh: Minh Nguyệt

Đại diện Bộ LĐTBXH cho biết, nguyên tắc khoảng cách giữa các bậc lương ít nhất 5% đã ảnh hưởng đến chính sách lương, cấu trúc thang, bảng lương của DN và không phù hợp với cơ chế thị trường. Nhiều DN xây dựng thang bảng lương theo thâm niên (để bảo đảm khoảng cách ít nhất 5%), dẫn đến không khuyến khích trả lương theo công việc mà trả theo thâm niên. Người có thâm niên nhiều thì phải trả lương cao, chi phí đóng bảo hiểm xã hội cao (cùng làm một công việc nhưng DN phải trả lương, chi phí bảo hiểm cho người lao động làm 15 - 20 năm cao gấp 2 - 3 lần người mới vào làm việc). Thực trạng này dẫn đến DN không muốn sử dụng lao động có nhiều thâm niên, tìm nhiều cách để sa thải lao động để tuyển lao động mới.

Tại dự thảo, Bộ LĐTBXH đề xuất 2 phương án sửa đổi quy định trên. Phương án 1: Quy định mang tính chất định tính để DN và công đoàn cơ sở thương lượng, xác định giá trị cụ thể (bỏ quy định 5%) tiền lương để dựa trên độ phức tạp quản lý, cấp bậc công việc hoặc chức danh đòi hỏi. Khoảng cách chênh lệch giữa hai bậc lương liền kề phải bảo đảm khuyến khích người lao động nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ thuật, nghiệp vụ, tích lũy kinh nghiệm, phát triển tài năng. Phương án này có ưu điểm tăng quyền tự chủ cho DN nhưng có nhược điểm DN ép tiền lương của người lao động ở mức thấp.

Phương án 2: Vẫn quy định khoảng cách mang tính định lượng, nhưng giảm mức từ 5% xuống 3% để tính tới bãi bỏ quy định này. Phương án này có ưu điểm Nhà nước vẫn tạo ra sàn thấp nhất để tránh tình trạng DN ép tiền lương của người lao động ở mức thấp, nhưng có nhược điểm hạn chế quyền chủ động của DN trong việc xây dựng thang lương, bảng lương.

Căn cứ các điều kiện thị trường lao động, năng lực của công đoàn cơ sở, sức ép việc làm hiện nay Bộ LĐTBXH cho rằng cần có lộ trình thực hiện, và đề nghị nên chọn phương án 2.

Tăng lương theo thâm niên – làm khó DN

Theo ông Bùi Sỹ Lợi – Phó Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội Quốc hội, từ lâu tiền lương được xem là rào cản, cản trở sự phát triển. Tiền lương không còn là động lực cho lao động làm việc bởi lương của chúng ta đang bị cào bằng, xé nhỏ. Thực tế, người làm nhiều cũng như người làm ít, tính lương theo thâm niên, quy định khoảng cách các bậc lương không thấp hơn 5% vô tình “chơi khó” DN khiến họ phải tìm cách sa thải lao động có tuổi, có thâm niên cao để khỏi phải trả lương cao.

Về vấn đề thay đổi cách tính thang bảng lương, quy định khoảng cách bậc lương 5%, ông Phạm Minh Huân – nguyên Thứ trường Bộ LĐTBXH – nguyên Chủ tịch Hội đồng tiền lương quốc gia cho rằng, bản chất vấn đề dự thảo mà Bộ LĐTBXH đang soạn thảo ở đây không phải là “xóa sổ” cách tính lương dựa trên thâm niên.

“Về cơ bản cơ chế tiền lương trong DN là cơ chế thỏa thuận, Nhà nước chỉ quy định mức lương tối thiểu vùng, không được can thiệp gì nữa. Tuy nhiên, xuất phát thực tế DN ép các bậc lương của người lao động gần nhau để giảm chi phí, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam có ý kiến nên Chính phủ phải ra nghị định. Tuy nhiên, sau khi có quy định về khoảng cách các bậc lương không thấp hơn 5% thì DN lại kêu khó khăn vì chi phí lớn, chưa kể còn đóng BHXH cũng rất lớn” – ông Huân nói.

Ông Huân đưa ra một phép tính cụ thể. Ví dụ với một lao động đang hưởng lương ở vùng 1, mức lương tối thiểu vùng là 4 triệu đồng, nếu DN tăng lương thì phải tăng lương đồng loạt cho cả lao động cũ và mới. Mức tăng đảm bảo khoảng cách không thấp hơn 5%. 1 lao động có lương 4 triệu nếu áp dụng mức tăng lương ko thấp hơn 5% thì tương đương với 200.000 đồng/bậc. Như vậy, nếu cứ định kỳ hàng năm DN phải nâng lương cho 1.000 lao động, mỗi lao động 200.000 đồng, cộng thêm khoảng tăng lương tối thiểu vùng theo định kỳ hàng năm thì chi phí vào DN rất lớn. Lương tăng, dĩ nhiên tiền đóng bảo hiểm xã hội và khoản khác cũng tăng cao.

Bàn về phương án Bộ LĐTBXH đưa ra, ông Huân cho rằng nên chọn phương án 2. Tức là tạm thời có thể giãn lộ trình thực hiện, vì hiện giờ khả năng thương lượng đàm phán của lao động với chủ sử dụng còn kém vì thế nên chọn phương án để khoảng cách chênh lệnh giữa các bậc lương bằng 3% mức lương thay vì 5% như hiện giờ. Về lộ trình thì nên xóa bỏ khoảng cách giữa các bậc lương 5% để giao quyền tự chủ cho DN.

Tuy nhiên, ông Vũ Quang Thọ - Viện trưởng Viện Công nhân công đoàn cho rằng hiện nay tiền lương của người lao động quá thấp. Mức tăng lương đã thấp, tỷ lệ giãn cách giữa các bậc lương cũng thấp chỉ 5%, giờ còn đòi giảm xuống mức 3% nữa thì lao động sẽ rất vất vả.

“Nếu quy định tỷ lệ % tăng lương tối đa giữa các bậc lương là 3% thì mỗi lần DN tăng lương chỉ được vài ba chục nghìn, chẳng đủ cho người lao động mua nổi gói kẹo, bù trượt giá” – ông Thọ nêu quan điểm.

Nguyệt Tạ