Thương mại dầu thô Ấn Độ-Nga làm xói mòn sự thống trị của đô la Mỹ

Trong những tuần gần đây, các nhà máy lọc dầu của Ấn Độ bắt đầu thanh toán một số giao dịch mua dầu của Nga bằng đồng rúp. Ảnh: Reuters

Dù thỉnh thoảng bị hoài nghi nhưng sự thống trị của đô la trong thương mại toàn cầu đôi vẫn tiếp tục nhờ những lợi ích của việc sử dụng đồng tiền được chấp nhận rộng rãi nhất trong hoạt động kinh doanh xuyên biên giới.

Tuy nhiên, thương mại dầu thô giữa Nga với Ấn Độ để đối phó các lệnh trừng phạt phương Tây là bằng chứng mạnh mẽ nhất cho đến nay cho thấy sự dịch chuyển sang các đồng tiền khác có thể kéo dài.

Rúp của Nga và dirham của UAE thay thế cho đô la

Sau khi liên minh do nhóm cường quốc G7 dẫn đầu áp đặt cơ chế giá trần với dầu Nga vào ngày 5-12, các khách hàng Ấn Độ đã chuyển sang thanh toán cho hầu hết các lô dầu của Nga bằng các loại tiền tệ không phải là đô la, bao gồm cả đồng dirham của UAE và gần đây là đồng rúp của Nga.

Các giao dịch mua dầu Nga của Ấn Độ sử dụng các đồng tiền khác trong ba tháng qua có tổng trị giá tương đương vài trăm triệu đô la trong, đánh dấu một sự thay đổi chưa từng thấy trước đây trong thương mại dầu mỏ quốc tế.

Nhóm G7, Liên minh châu Âu (EU) và Úc, đã đồng ý áp mức giá trần vào cuối năm ngoái để cấm các dịch vụ vận chuyển, bảo hiểm và tài chính của phương Tây hỗ trợ hoạt động xuất khẩu dầu của Nga trừ khi được bán với giá không quá 60 đô la/thùng.

Reuters dẫn các nguồn tin cho biết một số thương nhân ở Dubai (UAE) và hai công ty năng lượng của Nga, Gazprom và Rosneft đang tìm cách sử dụng các loại tiền khác để giao dịch một số loại dầu nhất định của Nga mà trong những tuần gần đây được bán trên mức giá trần 60 đô la. Doanh số bán các loại dầu này chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng doanh số bán dầu của Nga sang Ấn Độ và dường như không vi phạm các biện pháp trừng phạt của phương Tây.

Theo nguồn tin thương mại, cũng như các cựu quan chức kinh tế của Nga và Mỹ, ba ngân hàng của Ấn Độ đã hỗ trợ một số giao dịch đó khi Moscow tìm cách phi đô la hóa nền kinh tế để tránh các lệnh trừng phạt.

Tuy nhiên, việc tiếp tục thanh toán bằng đồng dirham cho dầu mỏ của Nga có thể trở nên khó khăn hơn sau khi Mỹ và Anh vào tháng trước đã sung ngân hàng MTS của Nga có trụ sở tại Moscow và Abu Dhabi, thủ đô của UAE vào danh sách các tổ chức tài chính Nga bị trừng phạt.

Các nguồn tin thương mại cho biết MTS đã hỗ trợ một số khoản thanh toán dầu mỏ của Ấn Độ không sử dụng đồng đô la.

Theo nguồn tin từ một công ty lọc dầu của Ấn Độ, hầu hết các ngân hàng Nga bị phương Tây trừng phạt kể từ sau chiến tranh nhưng khách hàng Ấn Độ và các nhà cung cấp dầu của Nga vẫn quyết tâm duy trì các giao dịch

“Các nhà cung cấp của Nga đã tìm một số ngân hàng khác để nhận thanh toán của Ấn Độ. Chính phủ không yêu cầu chúng tôi ngừng mua dầu của Nga, vì vậy, chúng tôi hy sẽ có một cơ chế thanh toán thay thế trong trường hợp hệ thống thanh toán hiện tại bị chặn”, nguồn tin này nói.

Thanh toán tiền mua dầu bằng đô la đã trở thành thông lệ phổ biến trên thị trường quốc tế trong nhiều thập niên.

Tuy nhiên, Daniel Ahn, cựu nhà kinh tế trưởng của Bộ Ngoại giao Mỹ và hiện là nhà nghiên cứu tại Trung tâm Học giả quốc tế Woodrow Wilson, nhận định sức mạnh của đồng đô la là vô song, nhưng các biện pháp trừng phạt nhằm vào Nga thể làm suy yếu hệ thống tài chính của phương Tây.

Nga chấp nhận thanh toán bằng tiền tệ của các nước “thân thiện”

Để đáp trả đòn trừng phạt của phương Tây, Moscow cho biết sẽ nhận thanh toán năng lượng bằng đồng tiền của các nước “thân thiện”. Năm ngoái, Nga cũng đã yêu cầu ra các nước EU “không thân thiện” phải thanh toán tiền mua khí đốt của Nga bằng đồng rúp.

Đối với các công ty Nga, khi các khoản thanh toán bằng đô la bị chặn hoặc trì hoãn ngay cả khi họ không vi phạm bất kỳ lệnh trừng phạt nào mà chỉ do tuân thủ quá mức, đô la có thể trở thành một “tài sản độc hại”, nhà phân tích độc lập và cựu cố vấn tại Ngân hàng trung ương Nga Alexandra Prokopenko nhận định

Bà nói với Reuters: “Nga rất cần giao dịch với phần còn lại của thế giới. Nga vẫn phụ thuộc vào nguồn thu từ dầu khí nên nước này đang thử mọi lựa chọn thanh toán khác. Nga đang tìm cách xây dựng cơ sở hạ tầng thanh toán trực tiếp giữa hệ thống ngân hàng Nga và Ấn Độ.”

Ngân hàng nhà nước Ấn Độ (SBI) có tài khoản đồng rúp ở Nga. Tương tự, nhiều ngân hàng của Nga đã mở tài khoản ở các ngân hàng Ấn Độ để tạo thuận lợi cho các giao dịch thương mại.

Một tháng sau khi cuộc xung đột Nga-Ukraine nổ ra, Phó Giám đốc Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) Gita Gopinath cảnh báo các biện pháp trừng phạt đối với Nga có thể làm xói mòn sự thống trị của đồng đô la bằng cách khuyến khích các khối thương mại nhỏ hơn sử dụng các loại tiền tệ khác.

Bà nói: “Đồng đô la sẽ vẫn là đồng tiền chính trong thương mại toàn cầu ngay cả trong bối cảnh đó nhưng sự phân mảnh ở mức độ nhỏ hơn chắc chắn là có thể xảy ra”.

Ngoài ra, căng thẳng giữa Trung Quốc và phương Tây cũng đang làm xói mòn các tiêu chuẩn lâu đời về thương mại toàn cầu nằm dưới sự chi phối ủa đồng đô la.

Nga nắm giữ một phần dự trữ ngoại hối bằng đồng nhân dân tệ trong khi Trung Quốc cũng giảm nắm giữ đô la. Hồi tháng 9 năm ngoái, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết Moscow đồng ý bán nguồn khí đốt cho Trung Quốc bằng đồng nhân dân tệ và rúp thay vì đô la.

Ấn Độ sẳn sàng sử dụng đồng rupee để mua dầu Nga

Theo Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), năm ngoái, Ấn Độ đã thay thế châu Âu trở thành khách hàng mua dầu hàng đầu của Nga. Ấn Độ đã tận dụng dầu giá rẻ để tăng nhập khẩu dầu thô của Nga gấp 16 lần so với trước chiến tranh. Dầu của Nga chiếm khoảng 1/3 tổng lượng nhập khẩu dầu của nước này.

Ấn Độ không công nhận các lệnh trừng phạt của phương Tây với Moscow, nhưng phần lớn các giao dịch mua dầu của Nga bằng bất kỳ loại tiền tệ nào đều tuân thủ chúng.

Trong những tuần gần đây, các nhà máy lọc dầu của Ấn Độ bắt đầu thanh toán một số giao dịch mua dầu của Nga bằng đồng rúp, theo các nguồn tin thương mại. Các khoản thanh toán đã này được Ngân hàng SBI xử lý một phần thông qua tài khoản đồng rúp của ngân hàng này ở Nga.

Trong khi đó, Baroda và Axis, hai ngân hàng khác của Ấn Đợ xử lý hầu hết các khoản thanh toán mua dầu Nga bằng đồng dirham.

Các nguồn tin cho biết, Ấn Độ đã chuẩn bị một khung pháp lý để thanh toán thương mại với Nga bằng đồng rupee của Ấn Độ nếu các giao dịch bằng đồng rúp bị chặn bởi các lệnh trừng phạt tiếp theo.

Khi được yêu cầu bình luận, Bộ Tài chính Mỹ đề cập đến lời khẳng định của Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen hai tuần sau chiến sự nổ ra ở Ukraine. Bà nói: “Tôi không nghĩ rằng đồng đô la có bất kỳ sự cạnh tranh nghiêm trọng nào và điều này sẽ không có khả năng xảy ra trong một thời gian dài”.

Theo Reuters

Lê Linh