Thứ trái cây đặc sản 'đuổi nghèo' ở Yên Bình

Đến tham quan mô hình trồng bưởi của gia đình ông Nguyễn Văn Đông, ở thôn Khả Lĩnh, xã Đại Minh, huyện Yên Bình vào thời điểm này, vườn bưởi chuẩn thu hoạch và tham dự lễ hội bưởi Đại Minh và khám phá danh lam thắng cảnh quốc gia Hồ Thác Bà năm 2022, nhìn lên cây những chùm quả lúc lỉu ngả màu vàng óng, hứa hẹn một mùa bội thu dịp cận tết.

Ông Đông cho biết: Hiện vườn bưởi gia đình tôi có khoảng 18 cây bưởi Đại Minh trên 80 tuổi. Để có những mùa quả ngọt, gia đình tôi luôn chú trọng khâu chăm bón cũng như áp dụng kỹ thuật thụ phấn chéo để tăng tỷ lệ đậu quả cho cây, thực hiện bón phân sau mỗi đợt thu hoạch quả để cây phục hồi. Do vậy, mỗi năm vườn bưởi mang về cho gia đình trên 400 triệu đồng.

Giống bưởi được ông cha bảo tồn 5 thế kỷ đã và đang là thứ cây "đuổi nghèo" cho người dân xã Đại Minh. (Ảnh: Xuân Nguyễn)

Tương tự gia đình anh Tạ Hữu Tỉnh, thôn Khả Lĩnh có hơn 500 gốc bưởi Đại Minh, trước kia anh chủ yếu chăm sóc cây bưởi theo phương pháp truyền thống nên chất lượng quả không đều, giá bán bấp bênh. Nhưng từ ngày chuyển sang trồng bưởi theo hướng hữu cơ, đạt tiêu chuẩn VietGAP, năng suất đã tăng gấp 10-15 lần.

Nhờ áp dụng những kinh nghiệm nói trên, vườn bưởi của gia đình anh Tỉnh phát triển tốt, mang lại thu nhập ổn định. Từ hiệu quả mô hình trồng bưởi, gia đình anh có cuộc sống ngày càng khá giả. Hiện nay, mỗi cây bưởi cho thu khoảng 50 quả, bình quân một năm, vườn bưởi của gia đình anh thu hoạch trên 20 tấn quả, thu nhập khoảng 200 - 300 triệu đồng.

Chia sẻ về kinh nghiệm trồng bưởi, anh Tỉnh cho biết: Chăm sóc cây bưởi cần đảm bảo đúng kỹ thuật. Đặc biệt, sau khi thu hoạch xong quả, cần phải dọn vườn, vãi vôi để phòng trừ các loài sâu bệnh, bón lót phân tổng hợp NPK và tưới đất để cây phục hồi, ra hoa sớm. Điểm quan trọng, để cây bưởi ra quả đều và sai, cần khoanh cành trước khi cây ra hoa, bước này giúp ức chế lượng nước từ gốc lên thân cây, giúp cây ra nhiều hoa và tỷ lệ đậu quả cao. Trong quá trình thâm canh, cây rất dễ nhiễm rầy, sâu đục thân, ruồi vàng, bệnh nấm cây,… do đó, tôi thường xuyên theo dõi để có biện pháp phòng trừ.

Theo sử sách, giống bưởi Đại Minh đã có mặt tại đây khoảng 5 thế kỷ, nhưng bắt đầu được trồng nhiều vào những năm 60 của thế kỷ trước. Giờ đây giống bưởi được các thế hệ ông cha lưu giữ, bảo tồn đã và đang là thứ cây "đuổi nghèo" cho người dân Đại Minh, một xã thuần nông ven dòng Sông Chảy ở huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái.

Đồng thời, với điều kiện tự nhiên thuận lợi sẵn có, cùng những kiến thức, kinh nghiệm được tích lũy từ nhiều đời của nông dân Đại Minh về nghề trồng bưởi, cộng với việc áp dụng khoa học, công nghệ hiện đại vào sản xuất đã hội tụ thành những vườn bưởi mướt xanh, sai trĩu quả, khẳng định thế mạnh của cây bưởi đặc sản địa phương gắn với định hướng phát triển du lịch xanh.

Thứ sản vật Yên Bái tại Lễ hội bưởi Đại Minh và khám phá danh lam thắng cảnh quốc gia Hồ Thác Bà năm 2022. (Ảnh: Kim Chiến)

Do đặc thù của khí hậu, thổ nhưỡng nên bưởi Đại Minh trồng ở vùng đất này mới cho chất lượng quả ngon và ngọt nhất. Đã có rất nhiều người có ý định mang giống bưởi Đại Minh trồng ở nhiều địa phương khác trên cả nước, song chất lượng thì không đâu bằng Bưởi Đại Minh.

Cạnh đó, cây bưởi Đại Minh thấp, lá tròn, dày, tán rộng, quả có hình dẹt, nhẵn bóng, trọng lượng từ 0,6kg - 1,6kg, khi quả chín chuyển sang màu vàng, những quả ở cây bưởi già nhỏ nhẵn dễ phân biệt với loại bưởi khác. Bưởi Đại Minh ngon có tiếng, từ lâu đã trở thành đặc sản của vùng quê này và là niềm tự hào của người dân Yên Bái. Khi bổ ra, bưởi có mùi thơm thoang thoảng, múi róc, mọng nước. Chỉ cần ăn một múi, cũng cảm nhận được cái vị ngọt mát, thơm dịu của bưởi và cái vị đậm đà của làng quê.

Mùa thu hoạch bưởi thường vào tháng 10 âm lịch đến tháng 3 âm lịch năm sau. Vào thời điểm này nhu cầu dùng bưởi vào dịp Tết Nguyên đán tăng đột biết, nên hầu hết những vườn bưởi trong xã Đại Minh đã có chủ, bởi trước đó, tầm tháng 8 âm lịch, thương lái đã đến hợp đồng thu mua hết tại nhà dân.

Theo đồng chí Nguyễn Xuân Trường, Chủ tịch UBND huyện Yên Bình, trước đây người nông dân canh tác còn manh mún, chưa áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông sản sạch, cách thức phân phối phụ thuốc vào thương lái nhiều nên giá bưởi không được định giá cao; hơn nữa, một số giống bưởi khác tuy có chất lượng tương đương nhưng lại bán được giá và giữ thương hiệu hơn rất nhiều như bưởi Hòa Bình, bưởi Da Xanh, bưởi Phúc Trạch.

Từ năm 2013, công ty EMI Nhật Bản đã đưa những phương thức canh tác, sản xuất hiện đại, thân thiện với môi trường vào những vườn bưởi tại xã Đại Minh để tạo ra những sản phẩm ngon, sạch, đảm bảo chất lượng cho người nông dân. Hơn thế nữa, tới năm 2016, công ty bắt đầu xây dựng chuỗi đầu ra uy tín cho bà con nông dân để tăng giá trị và xây dựng thương hiệu cho sản phẩm bưởi Đại Minh.

Trong quy trình trồng bưởi sạch của công ty có sử dụng chế phẩm sinh học EMINA, là một sản phẩm xuất phát từ đề tài nghiên cứu cấp bộ từ Viện Sinh học Nông nghiệp Việt Nam. Việc sử dụng chế phẩm sinh học EMINA sẽ giúp người nông dân phòng trừ toàn bộ các loại nấm bệnh gây ra các bệnh nguy hiểm như vàng lá thối rễ, chảy gôm xì mủ, đốm mắt cua, ghẻ,… mà không cần dùng tới bất cứ loại thuốc bệnh hóa học nào.

Cùng với việc trị bênh, năng suất tăng lên, chất lượng sản phẩm cũng được cải thiện rõ rệt khi tỷ lệ các quả với khối lượng 1kg trở lên tăng lên rõ rệt từ 23% đến 29%. Đặc biệt đã xuất hiện những khu vườn có khối lượng quả rất lớn như vườn nhà ông Khải (trưởng thôn Khả Lĩnh) đã ghi nhận trên 70% quả bưởi có khối lượng 1kg. Vườn nhà ông Doanh cùng thôn Khả Lĩnh ghi nhận chất lượng bưởi ngon hơn cả vùng với độ ngọt vượt qua tất cả các vườn khác tại Khả Lĩnh.

Ngoài ra, với việc phòng trừ các loại sâu bệnh, cũng hết sức hạn chế sử dụng các loại thuốc hóa học mà chỉ khuyến khích người dân sử dụng các biện pháp cơ giới như treo băng phiến hoặc phun xịt nước để phòng trừ nhện hoặc nếu có sử dụng thì người dân cũng chỉ dùng các dòng thuốc sinh học.

Bưởi Đại Minh được các nhà khoa học đánh giá là 1 trong 7 giống bưởi quý, thơm ngon nổi tiếng, sánh với các giống bưởi quí như: Năm Roi, Phúc Trạch, bưởi Diễn, Thanh Trà…. Hiện, bưởi Đại Minh được xác định là cây ăn quả đặc sản và sản phẩm OCOP chủ lực của tỉnh Yên Bái.

Năm 2019, bưởi Đại Minh được đưa vào Dự án liên kết phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị gắn với tiêu thụ sản phẩm ở thị trường trong nước, và hướng tới xuất khẩu. Khoảng 10 xã trong huyện Yên Bình có khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp để trồng giống bưởi Đại Minh, nhưng bưởi Đại Minh được trồng chủ yếu ở xã Đại Minh và Hán Đà với diện tích 450ha/700ha toàn huyện.

Mỗi năm, bưởi Đại Minh cho sản lượng chừng 120 ngàn tấn và doanh thu 180 tỷ đồng, tạo sinh kế và thu nhập ổn định cho hơn 3.000 hộ nông dân. Đến nay, bưởi Đại Minh đã có mặt ở nhiều tỉnh, thành trong cả nước nhưng nhiều nhất là các thành phố: Hà Nội, Vĩnh Yên, Việt Trì, Lào Cai...

Đồng chí Nguyễn Xuân Trường, Chủ tịch UBND huyện Yên Bình cho biết: Thời gian tới, chúng tôi sẽ nhân rộng giống bưởi Đại Minh này và thực hiện theo chuỗi liên kết, tiêu thụ sản phẩm. Đưa chương trình VietGAP vào để nâng cao chất lượng bưởi và thực hiện mô hình các vườn bưởi kiểu mẫu. Hằng năm mở các lớp chuyển giao khoa học kỹ thuật cho bà con về cách trồng và chăm sóc để nâng cao chất lượng, khẳng định thương hiệu bưởi Đại Minh trên thị trường./.

Kim Chiến - Xuân Nguyễn