Thu phí cao tốc cả đời: Cơ sở pháp lý đâu?

Ngày 12/6/2020, trao đổi với Đất Việt, TS Nguyễn Xuân Thủy - nguyên Giám đốc NXB Giao thông vận tải cho rằng, dự thảo Luật giao thông đường bộ sửa đổi mà Tổng cục Đường bộ, Bộ GTVT đang lấy ý kiến người dân quy định sẽ thu phí cao tốc cả đời là "rất phản cảm" cả về câu từ thể hiện văn bản và nội dung hàm chứa trong đó.

"Việc đưa ra khái niệm thu phí cao tốc cả đời là điều mới mẻ không chỉ riêng với Việt Nam mà còn cả ở trên thế giới. Thông thường thì các nước chỉ có khái niệm chăm sóc, phụ cấp hay để người dân được hưởng phúc lợi, hạnh phúc cả đời chứ không ai lại thu phí cao tốc cả đời, rất phản cảm" - TS Nguyễn Xuân Thủy bày tỏ.

Đi sâu vào nội dung của quy định thu phí cao tốc cả đời mà dự thảo Luật giao thông đường bộ sửa đổi nếu ra, vị chuyên gia này cho rằng có nhiều điểm bất hợp lý.

Thứ nhất, hiện Việt Nam đã và đang có nhiều loại thuế, phí. Một chiếc xe của người dân lưu thông trên đường phải gánh phí bảo trì đường bộ lên tới cả triệu đồng mỗi tháng, phí xăng dầu, phí bảo vệ môi trường...

Trong đó, phí bảo trì đường bộ là nguồn thu để trùng tu cho những đoạn đường hiện có và nếu dư ra thì phát triển các tuyến đường mới. Vì thế, việc thu phí cao tốc cả đời sau này nếu đi vào thực tiễn sẽ dễ dẫn đến tình trạng phí chồng phí.

Thu phí cao tốc cả đời có khiến người dân hạnh phúc?

"Đại diện Tổng cục Đường bộ cho rằng, việc thu phí cao tốc cả đời không xảy ra hiện tượng phí chồng phí nhưng lại không chứng minh được cho điều này. Nếu có đi sâu vào tranh cãi thì sẽ chẳng có hồi kết, quan trọng là lắng nghe ý kiến người dân, người dân phản ánh như nào để từ đó có sự điều chỉnh. Quy định của pháp luật cũng sẽ chẳng thể thực thi được nếu người dân thấy bất hợp lý, phản đối" - TS Nguyễn Xuân Thủy cho hay.

Thứ hai, Việt Nam đang hoạt động theo phương châm công bằng, dân chủ, văn minh. Việc thu phí trên một tuyến đường cao tốc để đầu tư xây dựng một tuyến đường cao tốc khác sẽ bất hợp lý, thiếu công bằng. Bởi dễ dẫn đến tình trạng người đóng phí thường xuyên di chuyển trên đường cao tốc có khi chẳng bao giờ đi trên tuyến đường được xây dựng từ chính nguồn thu đó.

"Việc xây dựng các tuyến đường cao tốc khác là nằm trong chủ trương của Nhà nước, có cả nguồn vốn riêng để trích để xây dựng theo kế hoạch từng giai đoạn phát triển cụ thể. Không thể tạo thêm một nguồn quỹ khác để làm chuyện này, như thế sẽ có sự chồng chéo, phức tạp hơn rất nhiều so với ban đầu" - ông Thủy cho hay.

Trước lý do mà đại diện Tổng cục Đường bộ cho rằng hiện nay các dự án cao tốc, kể cả đó là dự án do Nhà nước đầu tư hay tư nhân xây dựng thì cũng đứng trước nguy cơ lỗ nặng, không thể lấy thu bù chi nên phải thực hiện thu phí cao tốc cả đời, TS Nguyễn Xuân Thủy thẳng thắn nói:

"Nếu thấy không lợi nhuận, không thu hồi được vốn, biết trước là lỗ tại sao vẫn làm? Giả sử việc lỗ là có thật thì cần nhìn nhận lại năng lực lựa chọn nhà đầu tư. Tại sao một nhà đầu tư yếu kém cả về năng lực và tài chính vẫn được lựa chọn để thực hiện và vận hành dự án đó?

Tuy nhiên, tôi và nhiều người dân đều nghi ngờ về việc thu không đủ bù chi ở các tuyến đường cao tốc. Bởi từ trước đến nay việc thu phí trên các tuyến đường cao tốc không được công khai minh bạch, minh chứng ra nhất là tại nhiều trạm thu phí khi cơ quan chức năng vào cuộc kiểm tra đã phát hiện ra nhiều trạm có tổng số tiền thu được trong ngày cao hơn so với con số báo cáo gửi tới cơ quan chức năng hàng trăm, thậm chí hàng tỷ đồng/ngày".

Cuối cùng, ông Thủy cho rằng, mục tiêu lớn nhất của các tuyến đường cao tốc không phải làm ra là để thu phí người dân mà là "xương sống" phát triển kinh tế đất nước. Giá trị của tuyến đường cao tốc không phải ở việc thu phí nhiều hay ít, nỗ hay lãi mà là đóng góp như thế nào vào sự phát triển chung của nền kinh tế cả nước.

"Mức sống của người dân Việt Nam chưa cao, còn nhiều người nghèo, vất vả nên thay vì nghĩ đến chuyện thu phí khắp mọi nơi thì nên nghĩ tới làm sao để phát triển kinh tế một cách tốt nhất, đồng bộ nhất" - ông Thủy kết lại.

Ngọc Khánh