Thủ phạm khiến trẻ nói ngọng

Trẻ nói ngọng, phát âm không rõ ràng khiến người khác không hiểu hết điều bé muốn nói, đặc biệt là khi gặp người lạ. Trẻ có thể có cảm thấy tự ti và dẫn đến việc ngại giao tiếp, thậm chí trầm cảm vì nói ngọng.

Ngoài ra, việc nói ngọng có thể làm ảnh hưởng đến đọc, viết sai, gặp khó khăn trong học tiếng Việt và ngoại ngữ. Đưa con đến bệnh viện khám, nhiều gia đình bất ngờ khi nghe bác sĩ thông báo trẻ nói ngọng là do nghe kém.

Cha mẹ chủ quan, con gánh hậu quả

Chị Hương (Đống Đa, Hà Nội) đưa hai con (một bé gái học lớp 3 và bé trai 5 tuổi) đến Bệnh viện Nhi Trung ương (Hà Nội) kiểm tra. Bé lớn đã học lớp 3, điểm môn tiếng Việt kém do đọc và viết sai chính tả. Thậm chí năm học này, cháu không giơ tay phát biểu trên lớp và hay chơi một mình.

"Gần đây, cô giáo ngày nào cũng nhắn tin nói tôi đưa con đi khám. Lấy quyết tâm mãi, tôi đưa cả hai con đến viện kiểm tra. Lỗi là do tôi đã không quyết đoán và để ý các con từ nhỏ. Sau khi làm các bài kiểm tra đo thính lực và khả năng phát âm - ngôn ngữ, tôi bàng hoàng khi biết vốn từ vựng của con ít hơn so với độ tuổi, hiểu lời hội thoại chỉ được 80%. Tôi không ngờ con tôi nói ngọng là do nghe kém", chị Hương nói.

Bệnh nhân được đo sức nghe tại Trung Tâm thính học và Trị liệu ngôn ngữ. Ảnh: BVCC.

Bác sĩ Lại Thu Hà, Giám đốc Trung tâm Thính học và Trị liệu Ngôn ngữ, cho biết tại đơn vị này, cứ 10 bệnh nhi đến khám về vấn đề nói ngọng thì có một trẻ do bị nghe kém.

Ở mức độ nhẹ, trẻ vẫn phản ứng khá tốt với âm thanh như gọi sẽ quay lại hoặc vẫn có khả năng nói dù ngọng. Vì vậy, cha mẹ thường không nghĩ con nghe kém.

Cùng chờ làm thủ tục đưa con vào khám, chị Giang (trú tại Thái Nguyên) chia sẻ: "Tôi chỉ thấy cháu ít nói và nói không ai hiểu gì vì các âm ríu vào nhau. Tôi cũng chữa mẹo như đi cướp đồ ăn ngoài chợ, gặp thầy lang rút lưỡi mà không khỏi. Vì vậy, tôi quyết định đưa cháu xuống Hà Nội khám. Chúng tôi bị sốc khi bác sĩ chẩn đoán con nói ngọng là do nghe kém, mức độ trung bình cả hai tai. Giờ cháu phải đeo máy trợ thính, sau đó luyện nói và sửa ngọng. Chúng tôi không ngờ rằng sự việc lại nghiêm trọng và để lại hậu quả như vậy".

Nguyên nhân nói ngọng dễ bị bỏ qua

Theo thạc sĩ, bác sĩ Lại Thu Hà, nói ngọng là vấn đề về khả năng phát âm không rõ ràng ở trẻ nhỏ hoặc thậm chí trên người lớn. Trong y khoa, hiện tượng này được gọi là rối loạn phát âm (Speech Disorder).

Chúng có nhiều nguyên nhân gây ra, có thể từ cấu trúc môi - vòm bất thường hoặc bại não. Ngoài ra, nói ngọng có thể do quá trình thụ đắc ngôn ngữ chậm trễ, dẫn đến hệ thống âm vị trên não trì trệ, hệ thống phát âm của trẻ chưa hoàn thiện.

Bác sĩ Lại Thu Hà tư vấn cho gia đình bệnh nhi nghe kém. Ảnh: BVCC.

Những nguyên nhân trên rất dễ nhận biết. Tuy nhiên, căn nguyên khiến cha mẹ, thậm chí các nhà chuyên môn hay bỏ sót đó là do sức nghe.

Đa số cha mẹ rất khó phát hiện trẻ nghe kém nếu ở một bên tai hoặc nghe kém mức độ nhẹ đến trung bình nặng hai tai, nghe kém tiến triển, nghe kém tần số cao hay tần số thấp,… Hầu hết, trẻ nhỏ bị một trong các vấn đề trên sẽ ảnh hưởng quá trình hoàn thiện phát âm theo đúng lứa tuổi của mình và vốn từ vựng không phong phú, đa dạng.

Thông thường, cha mẹ chỉ thấy con mình nói ngọng và nghĩ rằng lớn lên sẽ hết. Nhiều gia đình đưa con đi khám khi trẻ đã học cấp 1, thậm chí cấp 2.

Bác sĩ Hà cho hay với những trường hợp như vậy, giải pháp cho các bé là đeo thiết bị trợ thính (máy trợ thính, F.M,…) và có kế hoạch trị liệu ngôn ngữ phù hợp cho từng trẻ.

Đừng để nói ngọng cản trở tuổi thơ của trẻ

Nói ngọng là khiếm khuyết không ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng cản trở lớn trong quá trình phát triển, hòa nhập cộng đồng của bé. Một trong những nguyên nhân là sự chủ quan từ nhận thức của cha mẹ với vấn đề rối loạn phát âm ở trẻ.

"Hàng ngày, chúng tôi tiếp nhận 20-30 cháu đến khám với lý do nói ngọng. Con số này không hề ít. Trên góc độ của những người làm chuyên môn, chúng tôi luôn khuyến cáo các gia đình phải đo sức nghe. Đây không chỉ là quy trình chẩn đoán tại đơn vị này mà của rất nhiều cơ sở y tế trên thế giới", bác sĩ Hà cho biết thêm.

Các bác sĩ cảnh báo việc đầu tiên chúng ta nên làm khi thấy con phát âm sai nhiều, không rõ ràng, mạch lạc là đo sức nghe. Sau đó, phụ huynh hãy đưa trẻ đi khám tại các chuyên khoa như răng hàm mặt, tâm bệnh, phục hồi chức năng.

Cha mẹ đừng quên đánh giá khả năng phát âm để biết được căn nguyên cũng như mức độ nặng, nhẹ của con mình. Điều quan trọng ở đây là tìm ra được nguyên nhân và giải pháp điều trị tật nói ngọng.

Tuệ Anh