Thời gian vàng là bao lâu để cứu 'não' khi bị đột quỵ

Các bước hồi sinh tim phổi theo hướng dẫn của BV Bạch Mai (ảnh: BVCC)

Thời gian gần đây, Trung tâm Đột quỵ (BV Bạch Mai) tiếp nhận nhiều bệnh nhân bị đột quỵ nhưng đến viện quá muộn dẫn đến diễn biến nặng, ảnh hưởng đến não. Mới đây nhất, người bệnh 60 tuổi (quê ở Thái Bình) được đưa đến BV trong tình trạng tê yếu nửa người trái. Kíp trực tức tốc ra đón bệnh nhân với hi vọng có thể điều trị tái tưới máu để "cứu não".

Khi bác sĩ hỏi thời gian khởi phát, bệnh nhân cho biết bị từ trưa hôm trước, đến khi nhập viện Bạch Mai là 26 tiếng. Khi bác sĩ thắc mắc sao không đến viện sớm, bệnh nhân bảo khi bị đột quỵ thì phải nằm bất động để não được nghỉ ngơi. Tuy nhiên, bệnh nhân càng nằm nghỉ ngơi thì tay chân bên yếu mãi vẫn không cải thiện, nên mới bảo gia đình đưa đi viện.

Một trường hợp khác là nữ bệnh nhân hơn 60 tuổi (ở Hà Nội) có tiền sử khỏe mạnh. Bệnh nhân dậy sớm để đi tập thể dục thì thấy hơi yếu và tê bì nửa người phải, kèm méo miệng nhẹ. Bệnh nhân cho rằng trúng gió nhẹ nên tự vào giường nghỉ. Gia đình mời bác sĩ đông y đến châm cứu, nhưng sau 1 ngày điều trị tình trạng trên không cải thiện nên mới đưa đến BV. Các bác sĩ cho biết, bệnh nhân đã qua giờ vàng để cứu não.

Theo PGS.TS Mai Duy Tôn, Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, nếu bệnh nhân đột quỵ não mà đến viện trong tình trạng muộn, qua mất giờ vàng trường hợp nặng thì tử vong, nhẹ thì tàn phế suốt đời.

Cũng theo PGS. Tốn, thời gian vàng trong đột quỵ não hay "thời gian là não" là cụm từ để nhấn mạnh rằng càng trì hoãn đột quỵ não thì càng có nhiều thiệt hại cho người bệnh. Tế bào não sẽ chết chỉ trong vài phút nếu không được cấp máu hoặc oxy. Đối với đột quỵ thiếu máu não, khi mạch máu lớn trong não bị tắc, cứ mỗi giây trôi qua có 32.000 tế bào não chết và cứ mỗi phút trôi qua sẽ có 1,9 triệu tế bào não bị chết. Mỗi giờ trôi qua, số tế bào não chết tương ứng mất đi 3,6 năm tuổi thọ của người bình thường (đó là trong trường hợp người bệnh may mắn sống sót).

PGS. Tôn cho biết, thời gian vàng trong đột quỵ thiếu máu não là 270 phút nếu sử dụng thuốc tiêu huyết khối làm tan cục máu đông; hoặc trong 6-8 giờ nếu lấy huyết khối cơ học trong trường hợp tắc động mạch lớn trong não. Tuy nhiên, nếu người bệnh được điều trị càng sớm trong khoảng thời gian này thì cơ hội phục hồi, ít để lại di chứng càng cao. Ngược lại, nếu điều trị càng muộn trong "cửa sổ thời gian" này cơ hội phục hồi sẽ thấp đi. Do vậy, khi phát hiện bệnh nhân đột quỵ não, chúng ta cần đưa người bệnh vào viện ngay để điều trị càng sớm càng hiệu quả.

6 điều nên làm

PGS.TS Mai Duy Tôn cho biết, khi phát hiện người thân có dấu hiệu đột quỵ, người nhà cần thực hiện 6 điều sau:

- Lập tức gọi xe cứu thương: Xe cứu thương 115 sẽ đưa người thân của bạn đến địa điểm có thể thực hiện kỹ thuật cấp cứu bệnh nhân đột quỵ chuẩn nhất và nhanh nhất. Thêm vào đó, nhân viên y tế của 115 được trang bị kiến thức y tế để xử lý các tình huống khẩn cấp khác nhau, họ có thể hỗ trợ cứu sống bệnh nhân trên đường đến bệnh viện và có khả năng làm giảm các tác động của đột quỵ não.

- Phải nói "đột quỵ não" với cấp cứu 115 để nhân viên y tế chuẩn bị phương tiện y tế phù hợp và chọn BV chuyên điều trị đột quỵ não trước khi họ chuyển bệnh nhân.

- Phải theo dõi các triệu chứng và hỏi chuyện người bệnh: Người thân của bạn có thể không giao tiếp được tại bệnh viện. Vì vậy, trong khi chờ xe cứu thương đến hãy hỏi người bệnh càng nhiều thông tin càng tốt. Hỏi về tất cả các loại thuốc mà người bệnh đang dùng, tình trạng sức khỏe, có dị ứng gì không? Ghi lại tất cả các triệu chứng bao gồm: Thời điểm đột quỵ, tiền sử bệnh tật của người bệnh như tăng huyết áp, bệnh tim, ngừng thở khi ngủ, tiểu đường. Những thông tin này rất hữu ích khi bác sĩ khai thác bệnh sử.

- Khuyến khích người bệnh nằm xuống: Nếu người bệnh đang ngồi hoặc đứng, hãy khuyến khích họ nằm nghiêng với tư thế đầu cao. Để giữ cho người bệnh thoải mái, hãy nới lỏng quần áo của họ. Tư thế này giúp tăng cường lưu lượng máu đến não. Tuy nhiên, nếu người bệnh bị ngã thì đừng cố di chuyển họ.

- Thực hiện hồi sinh tim phổi (CPR): Một số người bệnh có thể bất tỉnh trong cơn đột quỵ não. Nếu điều này xảy ra, hãy đánh giá tình trạng hô hấp của họ, xem họ có còn thở không. Nếu bạn không thể bắt được mạch, hãy bắt đầu thực hiện hồi sinh tim phổi.

- Phải bình tĩnh: Người nhà bệnh nhân cố gắng giữ bình tĩnh trong suốt quá trình chờ cứu thương 115 đến.

3 điều không nên làm

Bên cạnh những việc cần làm, PGS. Mai Duy Tôn cũng khuyến cáo những điều không nên làm đối với bệnh nhân đột quỵ não.

- Không được cho người bệnh uống thuốc. Mặc dù aspirin là chất làm loãng máu, tuy nhiên không được cho người bệnh uống aspirin hay bất kỳ một loại thuốc nào khác. Đã có nhiều sự cố vô cùng đáng tiếc khi người thân cho bệnh nhân uống An cung…

- Không cho bệnh nhân ăn hoặc uống bất cứ thứ gì. Gia đình tránh đưa thức ăn hoặc nước uống cho người bị đột quỵ não. Bởi vì bệnh nhân đột quỵ não thường không tỉnh táo và có thể có rối loạn nuốt, dẫn đến tình trạng nghẹn, gây sặc dẫn đến suy hô hấp và hệ quả là viêm phổi.

- Không cho người bệnh tự đi xe đến bệnh viện: Các triệu chứng đột quỵ não rất khó để nhận biết ngay từ đầu. Người bệnh có thể nhận ra có gì đó không ổn, nhưng không nghi ngờ đột quỵ não. Nếu gia đình bạn phán đoán người bệnh đang bị đột quỵ não thì tuyệt đối không để người bệnh tự đi xe đến viện mà hãy gọi 115 và chờ sự giúp đỡ.

Linh Trần