Thổ Nhĩ Kỳ trở mặt không mua S-400 của Nga vì có Patriot từ Mỹ?

Thổ Nhĩ Kỳ đang đứng trước lựa chọn khó khăn giữa một bên là hệ thống tên lửa phòng không tối tân S-400 do Nga sản xuất và một bên là hệ thống Patriot của Mỹ. Song theo giới chuyên gia, nhiều khả năng với vai trò là một thành viên NATO, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ chọn Patriot của Mỹ thay vì S-400 của Nga.

Hệ thống tên lửa phòng không S-400 của Nga.

Với tư cách là 2 đối tác trong NATO kể từ năm 1952, Washington và Ankara đã có những nỗ lực bình thường hóa quan hệ song phương sau những bất đồng liên quan tới hoạt động của các tay súng người Kurd ở Syria. Cụ thể, hôm 18/12, Bộ Ngoại giao Mỹ thông báo về quyết định thông qua bản thỏa thuận cung cấp các hệ thống tên lửa đất đối không Patriot có tổng trị giá 3,5 tỷ USD cho Thổ Nhĩ Kỳ.

Đây được xem là một phần trong nỗ lực của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm thuyết phục Thổ Nhĩ Kỳ từ bỏ kế hoạch mua các hệ thống tên lửa tối tân S-400 do Nga sản xuất.

Trong khi đó, Tổng thống Trump và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan cũng đã tiến hành một cuộc điện đàm trước khi Mỹ ra tuyên bố rút quân khỏi Syria. Trong cuộc điện đàm này, hai nhà lãnh đạo Mỹ - Thổ đã thảo luận về thương vụ mua bán Patriot.

Việc Thổ Nhĩ Kỳ quyết tâm mua bằng được các hệ thống S-400 của Nga không chỉ khiến quan hệ Mỹ - Thổ rơi vào căng thẳng mà còn khiến NATO lo ngại khả năng quân đội Nga có thể thu thập thông tin tình báo về các hệ thống vũ khí mà Mỹ và NATO đang sử dụng.

Trước đó, Thổ Nhĩ Kỳ đã cho công bố kế hoạch mua các tổ hợp phòng không S-400 của Nga với giá 2,3 tỷ USD. Đây cũng là một phần trong chương trình tăng cường hợp tác giữa Nga – Thổ trên nhiều lĩnh vực bao gồm thương mại và hạt nhân.

Đáp trả, các nghị sĩ trong Quốc hội Mỹ yêu cầu dừng cung cấp dàn chiến đấu cơ F-35 cho Ankara nhằm gây thêm sức ép buộc Thổ Nhĩ Kỳ từ bỏ mua hệ thống vũ khí của Nga.

“Thổ Nhĩ Kỳ nên tự hỏi mình rằng liệu họ có nhu cầu cũng như tiền để mua cả 2 hệ thống phòng không của Nga và Mỹ. Câu trả lời là ‘Không’. Quyết định mà Thổ Nhĩ Kỳ đưa ra cũng sẽ là vấn đề chính trị”, Tân Hoa Xã dẫn lời ông Ozgur Eksi, Tổng biên tập tạp chí Quốc phòng C4.

Theo ông Eksi, cuối cùng, Ankara sẽ lệ thuộc vào hoạt động cung cấp vũ khí từ phía Mỹ nhằm tránh gây thêm rắc rối với tư cách là thành viên NATO cũng như hạ nhiệt căng thẳng giữa Mỹ - Thổ.

Tuy nhiên, chia sẻ với Tân Hoa Xã, một quan chức giấu tên của Thổ Nhĩ Kỳ khẳng định, Ankara không thay đổi kế hoạch mua S-400 của Nga. Ngoài ra, Thổ Nhĩ Kỳ còn có kế hoạch mua cả 2 hệ thống tên lửa do Nga và Mỹ sản xuất.

Về phần mình, điện Kremlin cho biết thương vụ mua bán S-400 giữa Nga – Thổ không hề bị thay đổi sau quyết định bán Patriot của Mỹ.

Giới quan sát thì cho rằng, việc Tổng thống Trump bất ngờ tuyên bố rút quân đội Mỹ khỏi Syria là nhằm thuyết phục Thổ Nhĩ Kỳ thay đổi quan điểm sau khi Ankara nhiều lần chỉ trích Mỹ chống lưng cho lực lượng người Kurd chiến đấu ở Syria.

Bên cạnh đó, Washington cũng muốn có thêm sự ủng hộ từ phía Ankara giữa lúc quan hệ Mỹ - Iran bùng phát căng thẳng trở lại.

“Thổ Nhĩ Kỳ đang đối mặt với một vấn đề phức tạp và đưa ra quyết định còn khó khăn hơn. Thổ Nhĩ Kỳ chỉ được chọn một phương án”, ông Sinan Ulgen, Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu chính sách đối ngoại và kinh tế ở Istanbul nhận định.

Song không loại trừ khả năng dù Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ đạt được đồng thuận về thương vụ mua bán Patriot, Quốc hội Mỹ vẫn có thể từ chối nếu như Ankara không từ bỏ ý định mua S-400 của Nga hoặc 2 bên không thể đưa ra phương án tối ưu.

Cũng theo ông Eksi, nếu Thổ Nhĩ Kỳ từ bỏ thương vụ mua S-400 của Nga, quốc gia này sẽ mất toàn bộ số tiền đã đặt cọc. Trong khi đó, vào cuối năm nay, Quốc hội Mỹ sẽ ra tuyên bố chấp thuận hay từ chối bản thỏa thuận đề xuất bán tên lửa Patriot cho Thổ Nhĩ Kỳ.

Quan hệ Mỹ - Thổ trở nên căng thẳng sau khi lực lượng quân đội Mỹ hoạt động ở Syria tiếp tục ủng hộ tổ chức Các đơn vị bảo vệ nhân dân người Kurd (YPG) vốn bị Ankara liệt vào trong danh sách khủng bố.

Trước nhiều ngày Mỹ ra tuyên bố rút quân khỏi Syria, Tổng thống Erdogan cho hay quân đội Thổ Nhĩ Kỳ sắp triển khai một chiến dịch mới nhằm tiêu diệt YPG ở khu vực phía đông bắc Syria.

Song tới ngày 22/12, sau cuộc điện đàm với ông Trump, Tổng thống Erdogan lại cho biết Thổ Nhĩ Kỳ sẽ cho hoãn chiến dịch tấn công xuyên biên giới vào Syria.

Hồi tháng 12/2017, Ankara đã ký kết một thỏa thuận vay với Moscow để mua các hệ thống phòng không S-400 do Nga sản xuất. Sau đó, CEO Tập đoàn Rostec của Nga Sergey Chemezov tuyên bố thỏa thuận mua bán S-400 với Thổ Nhĩ Kỳ trị giá 2,5 tỷ USD, trong đó 55% giá trị hợp đồng Thổ Nhĩ Kỳ vay của Nga.

Tới ngày 25/10 năm nay, Ankara cho biết Thổ Nhĩ Kỳ sẽ bắt đầu triển khai các hệ thống S-400 vào tháng 10/2019.

Mục tiêu tăng cường năng lực phòng không đã được Thổ Nhĩ Kỳ theo đuổi hàng thập niên qua nhất là sau khi Mỹ rút hệ thống tên lửa Patriot khỏi khu vực biên giới giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Syria vào năm 2015. Động thái của Mỹ năng lực phòng không của Thổ Nhĩ Kỳ bị suy yếu.

Minh Thu (lược dịch)