Thiếu thị trường cho sản phẩm vật liệu không amiăng

Trên thế giới, việc sản xuất sản phẩm fibro ximăng đang phát triển rất mạnh ở nhiều quốc gia. Một thống kê cho thấy có tới hơn 60% người dân Brazil, Nga, Trung quốc, Ấn Độ… hiện vẫn đang sử dụng các bể chứa nước và tấm lợp sử dụng loại vật liệu này.

Tại các nước châu Á có điều kiện kinh tế và khí hậu tương đương Việt Nam như Thái Lan, Indonesia, Malaysia… thì sản phẩm tấm lợp fibro ximăng là vật liệu phổ biến mà người dân các vùng nông thôn, miền biển hay dùng để làm nhà, công trình chăn nuôi.

Có thời điểm, Việt Nam ghi nhận có tới hơn 40 nhà máy sản xuất tấm lợp fibro ximăng với tổng công suất thiết kế 105 triệu m2/năm. Loại tấm lợp này được nhiều người tiêu dùng ưa chuộng vì lợi thế giá thành rẻ, độ bền cao, cách nhiệt tốt, không bị cong vênh trong điều kiện khí hậu thay đổi đột ngột và không bị hoen gỉ bởi hơi nước biển, sương muối, không bị ăn mòn bởi khói bếp hoặc axit có trong phân gia súc, gia cầm.

Đặc biệt, mỗi khi có thiên tai gây thiệt hại, loại tấm này luôn được các cơ quan, tổ chức huy động để ứng cứu gia đình các nạn nhân sớm dựng lại được nhà, có chỗ trú ngụ, che mưa nắng. Khoảng 10 năm trở lại đây, nhiều doanh nghiệp sản xuất tấm lợp đã rơi vào cảnh khó khăn vì bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi những thông tin tiêu cực rằng amiăng trắng có trong tấm lợp fibro ximăng gây bệnh ung thư.

Tuy nhiên, trong 20 năm qua, các cơ quan chức năng vẫn chưa có bằng chứng khoa học thuyết phục nào về tác hại của amiăng trắng khi chưa phát hiện bệnh nhân ung thư trung biểu mô phổi nào do tiếp xúc với loại sợi này. Thế nhưng, vẫn có nhiều tổ chức, cơ quan, đề xuất Chính phủ cấm amiăng trắng.

Trước tình hình đó, hàng loạt đơn thư kêu cứu của doanh nghiệp và người lao động đã được gửi tới các cơ quan của Đảng, Quốc hội và Chính phủ kiến nghị xem xét dừng ban hành lệnh cấm vì không phù hợp với các quy định của Luật Đầu tư, không có cơ sở khoa học và không phù hợp với thực tiễn.

Giám sát vấn đề này, Ủy ban Khoa học Công nghệ & Môi trường của Quốc hội đã tổ chức khảo sát thực tế, tiến hành các phiên giải trình, hội thảo, hội nghị nhưng những câu hỏi mà nhiều chuyên gia, doanh nghiệp, người lao động chất vấn đến nay vẫn không có lời giải đáp thuyết phục.

Tới tháng 8 vừa qua, Ủy ban Khoa học Công nghệ & Môi trường của Quốc hội đã có công văn số 1441 thông báo ý kiến chỉ đạo của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, yêu cầu các Bộ, ngành liên quan tiến hành nghiên cứu trung thực, công khai kết quả để chứng minh có hay không sự nguy hại của amiang trắng tới sức khỏe người lao động và người sử dụng. Các góp ý, đề xuất, phản biện chính sách liên quan đến amiang trắng cần bảo đảm tính khoa học, đánh giá đúng về amiang trắng, để người dân hiểu đúng bản chất sự việc, tránh tuyên truyền thái quá gây hoang mang dư luận. Chủ tịch Quốc hội cũng chỉ đạo kiểm tra kết quả áp dụng thực tế các đề tài nghiên cứu khoa học sản xuất tấm lợp.

Ông Nguyễn Đình Hậu, Vụ trưởng Vụ Khoa học và công nghệ các ngành kinh tế - kỹ thuật, Bộ KH&CN. Ảnh: Phong Lâm

Tại phiên họp báo thường kỳ Bộ KH&CN vừa diễn ra, đại diện Bộ KH&CN cũng đã trả lời những câu hỏi của báo chí liên quan đến việc triển khai thực hiện nội dung yêu cầu trong công văn số 1441 thông báo ý kiến chỉ đạo của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân.

Cụ thể, theo ông Nguyễn Đình Hậu, Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ các ngành kinh tế - kỹ thuật, Bộ KH&CN đã nhận được công văn về ý kiến chỉ đạo của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân. Sau khi nhận được công văn kể trên, phía Bộ đã chỉ đạo các đơn vị liên quan, phối hợp với Viện Công nghệ thuộc Bộ Công Thương đẩy mạnh việc tiến hành nghiên cứu các giải pháp về các loại vật liệu không amiăng

“Trước đây, Bộ cũng đã có những đề tài nghiên cứu liên quan tới vấn đề amiăng. Quan điểm của Bộ KH&CN là luôn coi vấn đề sức khỏe của người dân là số một. Chính vì vậy, khi có những luồng dư luận khác nhau về amiăng có ảnh hưởng tới sức khỏe, Bộ đã phối hợp với với nhiều Bộ, ngành liên quan nghiên cứu giải pháp cho vấn đề này.

Với những kết quả nghiên cứu cho tới hiện tại, chúng tôi khẳng định đã có vật liệu thay thế vật liệu amiăng. Tuy nhiên, vật liệu không amiăng thì có giá thành cao (có đánh giá cao từ 20-40% so với vật liệu amiăng) nên khó khăn cho doanh nghiệp ứng dụng sản xuất vật liệu không amiăng”, ông Nguyễn Đình Hậu cho biết.

Cũng theo Vụ trưởng Nguyễn Đình Hậu, trong thời gian tới, Bộ KH&CN đẩy mạnh khuyến khích các nhà khoa học nghiên cứu các vật liệu khác (vật liệu không amiăng) với giá thành phù hợp hơn và đảm bảo vấn đề về môi trường, về sức khỏe. Đồng thời, Bộ sẽ tiến hành phối hợp với các Bộ khác như Bộ Xây dựng, Bộ Y tế để tìm giải pháp cho vấn đề này.

“Theo ghi nhận của Bộ KH&CN, hiện nay tình hình sản xuất của hai khối doanh nghiệp Bắc và Nam vẫn còn khó khăn. Về công nghệ chúng ta đã có vật liệu thay thế nhưng doanh nghiệp cần có kinh phí, đây cũng là vấn đề mà Bộ quan tâm.

Bộ cũng nhận được báo cáo của doanh nghiệp về việc do giá thành cao, vấn đề cạnh tranh nên việc sản xuất, sử dụng sản phẩm amiăng hiện còn chậm. Do đó sắp tới, chúng tôi sẽ phối hợp với Bộ Y tế, Bộ Xây dựng tiếp tục nghiên cứu giải pháp. Hiện tại, quan trọng nhất vẫn là việc tìm đầu ra, thúc đẩy thị trường cho sản phẩm không amiăng”, Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ các ngành kinh tế - kỹ thuật nhấn mạnh.

Trước đó, theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh, thống kê từ năm 2015 đến 2017, lượng nhập khẩu amiăng trắng về Việt Nam giảm mạnh, lượng sản xuất và tiêu thụ tấm lợp chứa amiăng trắng cũng giảm, lượng tồn kho tăng.

Lý do Bộ Xây dựng xây dựng đề án “cấm sử dụng amiăng trắng”, theo ông Sinh là do “ngày 5/8/2014, WHO và ILO đã có thư gửi Thủ tướng Chính phủ Việt Nam về việc thúc giục Việt Nam ban hành lệnh cấm sử dụng amiăng trắng vào năm 2020". Sau đó, Bộ Y tế cũng có văn bản gửi Thủ tướng nêu quan điểm và sự độc hại của amiăng trắng đối với sức khỏe con người và một số căn cứ khác.

Bộ Xây dựng đã hoàn thiện Dự thảo Đề án xây dựng lộ trình dừng sử dụng amiăng trắng để chấm dứt sản xuất tấm lợp amiăng trắng vào năm 2030. Bộ Xây dựng cho biết đã lấy ý kiến các Bộ, địa phương, các ủy ban của Quốc hội, hội nghề nghiệp… có 39/42 đơn vị nhất trí với nội dung dự thảo đề án. Đáng chú ý, Bộ Tư pháp có ý kiến: “Theo qui định của Luật Tổ chức Chính phủ năm 2015, thì lộ trình dừng sử dụng amiang trắng để chấm dứt sản xuất tấm lợp amiang không thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ”.

Do cần thêm thời gian để làm rõ một số vấn đề, ngày 17/8/2018, Bộ Xây dựng đã có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ xin lùi thời gian trình Đề án kéo dài đến hết tháng 6/2019.

Phong Lâm